طرح صیانت؛ مسکوت‌مانده یا در مسیر تصویب؟

فائزه طاهری

از رییس مجلس تا رییس شورای عالی فضای مجازی و وزیر ارتباطات بارها قول داده‌اند که صدای انتقادات را شنیدند و گفتند طرح صیانت دنبال محدودسازی نیست اما هنوز نگرانی‌های زیادی وجود دارد. آخرین واکنش مهم از سمت فردی صورت گرفته که دیگر فقط اهل ارتباطات آن را نمی‌شناسند. واکنش حمایتی ابراهیم رییسی نسبت به انتقادات پیرامون طرح صیانت برای اولین‌بار رخ داد ‌و این اظهارنظر کوتاه سوالی را ایجاد می‌کند که آیا بعد از این حجم از انتقاد، آیا بالاخره کسی قرار است از شکایات نسبت به طرح صیانت، حمایت کند؟ پرسشی که اخیرا از رییس‌جمهور مطرح شده، چرایی عدم ورود رییس دولت سیزدهم به طرح صیانت را محل سوال قرار داد و رییسی نیز اعلام کرد که «دولت به‌طور علنی و غیرعلنی از حقوق مردم در مقابل طرح صیانت حمایت می‌کند.» اهمیت این پرسش از آنجایی بود که در آن به سوگند ریاست‌جمهوری اشاره شده و چرایی عدم حفاظت رییس‌جمهور از حقوق مردم در مقابل طرح صیانت را مورد پرسش قرار داد و رییس‌جمهور در پاسخ گفت: «از حقوق مردم در زمینه فضای مجازی حمایت می‌کنیم و مشکلات اینترنت حل می‌شود، مردم در این زمینه نگرانی نداشته باشند.» اختلال در سرعت اینترنت و دسترسی سخت‌تر به اپلیکیشن‌ها و محصولات جهانی، تنها بخشی از مشکلاتی است که این روزها کاربران اینترنت را دچار نگرانی کرده است. این موضوع در حالی است که کارشناسان و فعالان حوزه فناوری اطلاعات کشور تاکید دارند نباید این طرح را صرفا در چارچوب این موارد محدود کرد. اختلال در ارتباطات بین‌المللی، آسیب به کسب‌وکارهای کوچک اینترنتی و حتی جاماندن از روند توسعه ارتباطات جهانی هر یک مواردی است که کارشناسان بارها بر اهمیت نادیده گرفته شدن آنها در طرح صیانت تاکید کردند. اما همه این واکنش‌ها از آخرین جلسه کمیسیون تخصصی بررسی طرح صیانت که سه‌شنبه، هفت دی برگزار شد؛ افزایش قابل توجهی پیدا کرد. در دوازدهمین جلسه کمیسیون مشترک بررسی طرح صیانت، براساس رای‌گیری اعضا و همچنین به خواست مرکز پژوهش‌های مجلس، نسخه پیشین این طرح برای بررسی مجدد به این مرکز ارجاع داده شد؛ نسخه‌ای که گفته شده بود با قانون اساسی کشور مغایرت دارد و معلوم نیست بدون هیچ تغییری قرار است چطور دوباره مورد بررسی قرار بگیرد. این موضوع در حالی است که رییس مجلس شورای اسلامی چندین بار از جمله سخنرانی‌اش در 9 آذر نیز، تاکید کرده بود قانون‌گذاری در حوزه فضای مجازی با در نظر گرفتن مطالبات مردم اثربخش خواهد بود و بارها گفته که آنها در این طرح، دنبال محدودیت نیستند. رییس مرکز ملی فضای مجازی هم مخالفت صریحی با این طرح نکرده اما تاکید کرده که نگرانی‌ها درباره طرح صیانت از فضای مجازی رفع می‌شود؛ البته او به جزییات این برطرف شدن اشاره نکرده و در نتیجه معلوم نیست این نگرانی‌ها قرار است چگونه حل بشود. با برگزاری چندین جلسه در مجلس، تحلیل‌های کارشناسان با تجربه و البته کارزاری که در مخالفت با این طرح به راه افتاد، همچنان در بر همان پاشنه می‌چرخد و با وجود مخالفت‌های بسیار، همچنان گروهی بر تصویب آن پافشاری می‌کنند. پاسخ به این پرسش هم همچنان مجهول باقی مانده که آیا شاهد یک زورآزمایی بین دولت و مجلس هستیم یا اینکه حرف همه یکی است و تنها با کلمات بازی می‌شود؟ بعد از دوازدهمین جلسه کمیسیون تخصصی مجلس نیز، امیر ناظمی، رییس سابق سازمان فناوری اطلاعات، بارها تاکید کرد، تدوین‌گران این طرح آگاهی و دانش کافی برای تنظیم چنین طرحی را ندارند. او در بخشی از توضیحات خود درباره آخرین نسخه طرح صیانت، گفت: «حالا این نسخه جدید کل اینترنت را شامل شده و قابلیت گسترش در کل فضای اینترنت و حتی شبکه داخلی را دارد. این متن بازگشت به قبل است.» رییس سابق سازمان فناوری اطلاعات معتقد است که این روزها شاهد این هستیم که گروهی با اهداف خاصی نیازمند قوانین و مقرراتی هستند تا ایده‌هایی را که می‌توانم بگویم ایده‌های اشتباه و سراسر نادرست است، پیش ببرند و به خاطر همین هر بار به یک واژه دست می‌اندازند و یک واژه را مبتذل می‌کنند. یک روز واژه صیانت از داده‌ها را مبتذل می‌کنند و یک روز دیگر واژه تنظیم‌گری را. بهتر است واقعا اگر نیت‌شان چیز دیگری هست، همان را عریان بگویند.» معلوم نیست کسی قرار است رک و پوست کنده از صیانت پیرامون نگرانی مردم و کسب و کارها درباره طرح صیانت صحبت کند یا خیر اما واژگان رییس‌جمهور بار معنایی سنگینی دارد. او تاکید کرده به‌طور علنی و غیرعلنی از مردم حمایت می‌کند و خود او کسی است که از آمار دنبال‌کنندگانش در اینستاگرام در مناظره‌های انتخاباتی صحبت کرده بود و آن را یک بستر مناسب برای ارتباط با مردم خوانده بود. با وجود این، ترس از ورود جریان سیاست‌ورزی، آن هم نه به معنای پیشبرد برنامه‌های سیاسی کلان کشور، بلکه به معنای پیشبرد اهداف حزبی نگرانی را برای جامعه و کابران اینترنت افزایش داده است.