چشم‌انداز ابهام آلود بورس
گروه بازارسرمایه|
بازار سرمایه بیش از یک سال است که وضعیت بسیار بدی دارد و علت موضوع را باید در سیاست‌های دولت دوازدهم و سیزدهم جست‌وجو کرد. حمایت از بازار سرمایه و رفع موانع سرمایه‌گذاری در این بازار تنها سخنی بوده که بر زبان رانده شده و عملا تحولی در شرایط بازار ایجاد نکرده است.
این در حالی است که سید ابراهیم رییسی، بورس را اولویت نخست دولت سیزدهم اعلام کرده و وعده داده بود به‌طور جدی مشکلات بازار سرمایه را در دولت خود بررسی و پیگیری می‌کند. در همین حال اگرچه ستاد اقتصادی دولت هم پس از افزایش اعتراضات نسبت به عملکرد منفی وزیر اقتصاد و زنگ خطر استیضاح خاندوزی، بسته‌ای ۱۰بندی را تحت عنوان «حمایت از بازار سرمایه» به تصویب رساند اما انتشار این خبر هم نتوانست بازار را به شرایط متعادل بازگرداند.
اهالی بازار به این باور رسیده‌اند که طی مدت اخیر دولت و مجلس بیش از آنکه اقداماتی عینی و عملی در راستای بهبود متغیرهای اثرگذار بر بازار سرمایه صورت دهند، به برگزاری جلساتی پرداخته‌اند که گاه حتی درز اظهارات مسوولان از این جلسات هم حاشیه‌ساز شده و اثر منفی بیشتری را به بازار سرمایه تحمیل کرده است. در این میان تحلیلگران بازار سرمایه عنوان می‌کنند بهتر است دولت به جای تکاپوی‌های رسانه‌ای تحت عنوان حمایت از بازار سرمایه، شرایط کلی اقتصاد را در مسیر صحیح قرار دهد و هدایت کند تا از این طریق، راه برای بهبود وضعیت بورس و بازگشت سرمایه‌گذاران به این بازار هموار شود. احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد طی هفته گذشته اعلام کرده که وضعیت بازار سرمایه در شرایط آغاز به کار دولت در شهریورماه بسیار غیرقابل تصور بوده است. او در حالی گفته است که «برای هر کدام از سهامداران و مردم و در نهایت برای اقتصاد ملی و برای ماه‌های آینده چشم‌انداز امیدبخشی را خواهیم داشت» که پیش از سکانداری وزارت اقتصاد بارها نسخه‌های متنوعی برای بهبود وضعیت بورس و بازاری ارایه داده بود که با مشاهده وضعیت آن در شهریورماه سال جاری غافلگیر شده است!
در همین حال به تازگی فیلمی از مباحثه محمدرضا پورابراهیمی رییس کمیسیون اقتصادی مجلس و مجید عشقی رییس سازمان بورس در رسانه‌ها منتشر شده که حاکی از دیدگاه نادرست رییس سازمان بورس را نسبت به تعداد و میزان سرمایه‌گذاران بورسی را نشان می‌دهد. بر همین اساس در حالی که دولت جدید اعلام کرده بود که نجات بازار سرمایه یکی از اصلی‌ترین اولویت‌ها خواهد بود اما اکنون انتشار مباحثات پشت‌پرده مسوولان سازمان بورس و اظهارات اخیر خاندوزی نشان از عدم شناخت و اشتباه دولت نسبت به بازار سرمایه دارد، به نحوی که اکنون اهالی بازار سرمایه را نسبت به تحولات جدی در مورد متغیرهای اثرگذار در بازار سرمایه و حمایت واقعی از بازار با تردید مواجه کرده است. بر همین اساس بازار سرمایه روز گذشته نیز با ریزش ۳۰ هزار واحدی شاخص کل بورس و عقبگرد هشت هزار واحدی شاخص هم‌وزن روبرو بود.
اهمیتی به سرمایه‌گذاران داده نمی‌شود
سرمایه‌گذاران بورسی به این باور رسیده‌اند که دولت سیزدهم علی رغم شعارهای خود اهمیتی برای بورس و سرمایه‌گذاران قائل نیست.
در این میان برخی عنوان می‌کنند در بحبوحه مشکلات اقتصادی و کمبود منابع مالی، اولویت دولت، تامین حوزه‌های دیگری است. برخی نیز بر این باورند که دولت عملا برنامه‌ای برای حمایت از بازار سرمایه در دست ندارد و سوار بر موج اعتراضات نسبت به تصمیم‌های خلق‌الساعه اقتصادی، گاه برخی موارد را نیز از تصویب می‌گذراند که برخی از آنها در عمل قابلیت اجرا ندارند. در همین حال طیف دیگری عطای حمایت دولت را به لقای دخالت‌ها و بهره‌برداری‌های آتی در بازار سرمایه بخشیده‌اند و هرگونه حمایت را تنها به معنای عدم دخالت می‌پذیرند. در این میان همچنین برخی دیگر از کارشناسان بر این باورند که دولت در عمل نخواهد توانست برنامه‌ای را تحت عنوان حمایت از بازار سرمایه به سرانجام برساند چراکه بازار سرمایه به دلیل ارتباط تنگاتنگ به تمامی بخش‌های اقتصادی کشور، به‌شدت از روند کلی اقتصاد متاثر است و مادامی که شرایط اقتصادی کشور مشکلات را از سر نگذراند، بازار سرمایه نیز به مدار تعادلی باز نخواهد گشت.
بر همین اساس انتظار ورود نقدینگی تازه به بازار، خروج پول‌های پارک‌شده به سمت سرمایه‌گذاری در سهام، بازگشت اعتماد سرمایه‌گذاران، رونق معاملات، رشد شاخص‌ها و مواردی از این دست در کوتاه‌مدت، انتظاری بیهوده و بی‌نتیجه است که تنها در صورتی وجهه عینی خواهد یافت که دولت سیگنال‌هایی از اقدامات موثر اقتصادی و گشایش در امور کشور را ارسال کند.
مسعود میرکاظمی رییس سازمان برنامه‌وبودجه در صفحه توئیتر خود نوشت: «سازمان برنامه‌وبودجه بر اجرای مصوبه ۱۰بندی ستاد اقتصادی دولت برای حمایت از بورس تاکید دارد؛ دولت علاوه بر برداشتن گام‌های عملی به حل ریشه‌ای مشکلات بازار سرمایه کمک خواهد کرد.» این واکنش همان‌گونه که گفته شد در ادامه خبرهایی درباره ممانعت سازمان برنامه از اجرایی شدن بسته حمایتی دولت صورت گرفته است. با این حال اما رییس سازمان بورس و اوراق بهادار هم روز سه‌شنبه در دو نامه به معاون اول رییس‌جمهوری و وزیر نفت به ترتیب خواستار ابلاغ مصوبات ده‌گانه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت و تغییر فرمول نرخ گاز خوراک پتروشیمی‌ها شده بود.
بر همین اساس به نظر می‌رسد پیگیری‌های صورت گرفته از سمت اهالی بازار سرمایه بوده است که سازمان برنامه را دست‌کم در حرف به موافقت با مصوبات حمایتی دولت واداشته است. رییس سازمان بورس و اوراق بهادار با توجه به اهمیت حمایت نهادهای قانونی در مدیریت ریسک بازار و درخواست فعالان بازار سرمایه در نامه‌ای به معاون اول رییس‌جمهوری با توجه به بررسی بودجه در کمیسیون تلفیق خواستار ابلاغ مصوبات ده‌گانه حمایتی از بازار سرمایه شد. مجید عشقی در نامه به محمد مخبر آورده است: «عطف به مصوبات بیست‌وششم دی‌ماه ۱۴۰۰ هیات وزیران در خصوص پیشنهادات ۱۰گانه حمایت از بازار سرمایه در قانون بودجه ۱۴۰۱، از آنجا که لایحه بودجه ۱۴۰۱ در حال بررسی در کمیسیون تلفیق است، لیکن مصوبات اصلاحی مذکور تاکنون به مجلس ابلاغ نشده است.
خواهشمند است دستور فرمایید اصلاحات بودجه در راستای حمایت از بازار سرمایه به مجلس ارسال و پیگیری‌های لازم از طرف سازمان برنامه‌وبودجه جهت تصویب آن در مجلس انجام شود.» در حالی مجید عشقی خواستار ابلاغ مصوبات به مجلس شده است که پیش از این احسان خاندوزی وزیر اقتصاد نیز وعده ارسال زودهنگام مصوبات ستاد اقتصادی به مجلس را داده و تاکید کرده بود این اقدام به سرعت انجام خواهد شد. با این حال اما در حالی این مصوبات اصلاحی هنوز به دست مجلس نرسیده است که مدتی است کمیسیون تلفیق چکش‌کاری بودجه را آغاز کرده است.
تفریح مسوولان با نرخ خوراک
رییس سازمان بورس همچنین در نامه‌ای دیگر به وزیر نفت، با توجه به فرمول تعیین نرخ گاز خوراک پتروشیمی‌ها در بودجه ۱۴۰۱ خواستار تغییر این فرمول شده است. عشقی در نامه‌ای که اخیرا به جواد اوجی ارسال کرده آورده است: «پیرو مکاتبات قبلی در خصوص ایرادات فرمول تعیین قیمت گاز خوراک صنایع پتروشیمی به استحضار می‌رساند لحاظ قیمت گاز طبیعی در هاب‌های NBT انگلیس و TTF هلند که به دلیل هزینه‌های انتقال گاز از روسیه به‌شدت افزایش پیدا کرده است، در فرمول تعیین قیمت گاز خوراک واحدهای پتروشیمی باعث شده که برخلاف مفاد قانون تنظیم بخشی از مقررات دولت، قیمت‌های تعیین‌شده برای صنایع داخلی به هیچ‌وجه رقابتی نبوده و نه تنها باعث جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی نمی‌شود بلکه به تدریج باعث خواهد شد زیان‌های سنگینی به صنایع مختلف و همچنین بازار سرمایه وارد شود.» به پیوست این نامه همچنین نامه انجمن کارفرمایی صنعت پتروشیمی مبنی بر لزوم اصلاح فرمول تعیین قیمت گاز خوراک شرکت‌های پتروشیمی و حذف هاب‌های اروپایی ارسال شده تا این مساله با دید تخصصی مورد بررسی قرار گیرد. گفتنی است نرخ گاز خوراک پتروشیمی‌ها در بودجه ۱۰۴۱ که اثر دومینوواری بر نرخ گاز صنایع فولادی و سیمانی دارد، طی هفته‌های اخیر حاشیه‌ساز شده است. تحلیلگران بنیادین بازار سرمایه تاکید می‌کنند فرمول تعیین نرخ گاز پتروشیمی‌ها بر اساس ساختاری معیوب و قدیمی طراحی شده که دیگر کارکرد ندارد و تنها سبب ایجاد نوسان در هزینه‌های شرکت‌های ایرانی می‌شود. گفتنی است از سال ۹۴ قرار شده که فرمول خوراک پتروشیمی‌ها با احتساب میانگین دو هاب تولیدکننده و دو هاب مصرف‌کننده، تعیین شود. در این میان هاب‌های مصرف‌کننده در این فرمول در مناطق سردسیری قرار گرفته‌اند که در فصول سرد سال با افزایش قیمت گاز روبرو هستند.
در همین حال طی فصول سرد نرخ گاز صادراتی روسیه به این مناطق نیز با رشد مواجه می‌شود. از همین رو گفته می‌شود گنجاندن هاب مناطق مصرف‌کننده سردسیر در فرمول محاسبه نرخ خوراک گاز پتروشیمی‌ها عملا ریسک‌های فصلی زیادی را به شرکت‌های ایرانی تحمیل می‌کند. در همین حال سقف نرخ گاز در مصوبه دولت که روز یکشنبه هم مورد تصویب هیات وزیران قرار گرفت، تعیین نشده است. به گفته تحلیلگران، در حال حاضر قیمت گاز حدود ۳۰ سنت یعنی معادل ۷۰۰۰ تومان در هر مترمکعب است؛ این در حالی است که پیش از این و در بسته اولیه حمایت از بازار سرمایه گفته شده بود سقف نرخ این سوخت پنج هزار تومان خواهد بود. بر همین اساس اکنون ابهام مهم و تعیین‌کننده‌ای در مورد نرخ گاز خوراک پتروشیمی‌ها در بازار سرمایه ایجاد شده است.
بر همین اساس بازار سرمایه در واکنش به این ابهامات، همچنان سرخپوش باقی مانده و کانال ۳/۱ میلیون واحدی را نیز از دست داده است. حتی روز گذشته نیز که شاخص‌سازها به عنوان اهرم رشد شاخص کل عمل کرده و اندکی صعود را به ارمغان آورده‌اند اما نمادهای کوچک و متوسط بازار همچنان در وضعیت قرمز قرار داشتند تا شاخص هم‌وزن که ملاک مناسب‌تری برای تشریح وضعیت بازار سرمایه است، در مدار نزولی باقی بماند.
