کف بورس کجاست؟

گروه بازار سرمایه|

سیر اصلاحی و نزولی بورس روند تندتری به خود گرفته است. روز گذشته شاخص کل بازار افت 1.7 درصدی را تجربه کرد. به گفته کارشناسان بازارسرمایه این روند نزولی تا تعیین  تکلیف شدن سیاست‌های دولت به همین شکل باقی می‌ماند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که ریشه نزول بورس به افزایش ریسک‌های بنیادی پیرامون بازار باز می‌گردد.

با تکیه به آمارهای منتشر شده می‌توان گفت که از زمان آغاز نزول بورس در 19 مرداد سال گذشته تاکنون، 217میلیارد دلار از ارزش بازار سهام کم شده است. دیروز با نزول 1.7 درصدی شاخص ارزش کل بازار سهام به208میلیارد و 750میلیون دلار، معادل 5هزار و 845میلیون تومان رسید. شدت نزول بازار سهام در مبادلات هفته جاری به اندازه‌ای بود که از ابتدای هفته تاکنون 500 شرکت با افت قیمت شدید روبه رو شدند.

بررسی‌های آماری در دوره یک ساله دی‌ماه سال گذشته تا سال جاری نه تنها نزول نکرده بلکه با 9درصد رشد، از یک میلیون و 150هزار و 718واحد به یک میلیون و 256هزار و 547واحد رسیده است. مقامات بازار سرمایه با استناد به این ارقام به‌صورت تلویحی اعتقاد دارند که عمق نزول به میزانی نیست که بازتاب رسانه‌ای پیدا کرده است. اما آمار‌های موجود این ارقام را تأیید نمی‌کند و نشان می‌دهد که شاخص بورس به هیچ‌وجه با واقعیت‌های بازار تطابق ندارد.

طبق اطلاعات موجود در طول یک سال گذشته، قیمت سهام 500شرکت با افت مواجه شده و تعداد شرکت‌هایی که با رشد مواجه شده‌اند فقط 125شرکت است؛ یعنی در این مدت 80درصد سهامداران زیان کرده و فقط 20درصد آنها از محل سرمایه‌گذاری در بورس سود کرده‌اند. بررسی دقیق‌تر آمار‌ها نشان می‌دهد که در این مدت قیمت سهام 185شرکت بین 50تا 85درصد افت کرده، یعنی 30درصد از کل سهامداران ارزش سهام شان بین50 تا 85درصد افت کرده است. 

در همین زمان قیمت سهام 215شرکت یعنی رقمی معادل 35درصد از کل سهام موجود در بازار با افت 20تا 50درصدی مواجه شده‌اند و قیمت سهام 100شرکت نیز یا رشد نکرده یا اینکه تا 20درصد افت کرده است. در همین دوره فقط قیمت سهام 50شرکت بین یک تا 20درصد رشد کرده است که جمعا معادل 8درصد از کل سهامداران است.6درصد از سهامداران نیز توانسته‌اند بازده 20تا 50درصدی به دست بیاورند و فقط سهامداران4 درصد از شرکت‌ها توانسته‌اند بازدهی، بیش از نرخ تورم یعنی بین 50تا 100درصد به دست بیاورند. در این دوره همچنین سهامداران یک درصد از کل شرکت‌ها توانسته‌اند بیش از 100درصد در بورس، سود کنند.

     شرکت‌های بورسی مالیات می‌دهند؟

هنوز موضوع افزایش نرخ گاز صنایع به‌طور کامل روشن نشده که روز گذشته اعضای کمیسیون تلفیق تصمیم‌ گرفتند تا موادی همچون قیر، متانول، اوره و پلی‌اتیلن را با ذکر نام در تبصره 6لایحه بودجه اضافه کنند تا این مواد نیز در کنار فهرست دولت، مشمول مالیات بر درآمد صادراتی شوند. طبق تبصره 6لایحه بودجه 1401، دولت ملزم شده ازدرآمدهای حاصل از صادرات مواد خام و نیمه‌خام معدنی و شیمیایی مالیات دریافت کند. هادی بیگی‌نژاد، عضو کمیسیون انرژی مجلس و عضو کمیسیون تلفیق بودجه ۱۴۰۱ در این باره گفت: در آیین‌نامه دولت که شامل فهرستی از مواد خام و نیمه‌خام بود، مواد نیمه‌خامی همچون متانول، اوره و پلی‌اتیلن ذکر نشده بود. 80درصد از صادرات محصولات پتروشیمی شامل همین 3محصول است.

عضو کمیسیون تلفیق بودجه گفت: پتروشیمی‌های تولیدکننده متانول، اوره و پلی اتیلن حاشیه سودهای بالایی را نسبت به سایر پتروشیمی‌ها دارند و دلیلی برای اعطای معافیت مالیاتی بر این محصولات نیست. کارشناسان بر این باورند که دریافت این مالیات‌ها می‌تواند به افت بیشتر درآمد شرکت‌های پتروشیمی منجر شود. برزو حق‌شناس، کارشناس بازار سهام در این خصوص می‌گوید: اصلا مشخص نیست مصوبه چطور اعمال شده و این ابهام بازار را آزار می‌دهد. باید ببینیم در مجلس کدام مورد اعمال می‌شود. اگر سقف ۵۰۰۰ تومان اعمال شود آرامش به شرکت‌های پتروشیمی برمی‌گردد، در غیر این صورت با مشکل مواجه می‌شویم‌. وی ادامه می‌دهد: در حال حاضر نرخ گاز جهانی کاهش دارد ولی برای مثال در ماه‌های سرد سال نرخ خوراک را تا ۷۰۰۰ تومان هم فاکتور می‌کنند. با این قیمت عملا تولید شرکت‌ها اقتصادی نیست و برخی می‌گویند شرکت‌ها گاز خود را از قطر بخرند و به نظر من هم به صرفه‌تر است. این کارشناس بازار سهام توضیح می‌دهد: فرمول نرخ خوراک کلا ایراد دارد، فرمول به نحوی است که باعث می‌شود شرکت‌های ما یکی از گران‌ترین نرخ گازهای در دنیا را داشته باشند. اگر اصلاح نشود در مواقعی که نرخ گاز جهانی بالا می‌رود ما با مشکل مواجهیم، برای اصلاح این فرمول سقف ۵۰۰۰ تومانی برای سوخت گذاشتند که اگر تصویب شود تا حدی مشکل فرمول اشتباه حل می‌شود.

حق‌شناس در نهایت می‌گوید: الان گاز برخی از فولادی‌ها هم قطع شده است. بازار می‌داند چون ما در حوزه صنایع بالادستی سرمایه‌گذاری نکردیم، قطع گاز و برق را در سال آینده شدیدتر خواهیم داشت. با توجه به اینکه همواره صنایع اولویت دولت برای قطع انرژی است، بازار به این سهم‌ها علی‌رغم گزارش های خوب وزنی نمی‌دهد. چون می‌داند سال آینده ممکن است حداقل سه ماه پتروشیمی‌ها و فلزی‌ها تولیدشان قطع شود. این حجم از مشکلات با وجود دولت ضعیف فاجعه است.

    ریسک‌های بنیادی بازار

در شرایطی که آمار و ارقام نشان می‌دهد عمق نزول بورس بیش از آن چیزی است که شاخص بورس نشان می‌دهد، دامنه نزول هر روز ابعاد وسیع‌تری به‌خود می‌گیرد. آمارهای منتشر شده نشان می‌دهد که دلیل تشدید نزول بورس به افزایش ریسک‌های بنیادی بازار سهام بازمی‌گردد؛ به‌طوری که از یک طرف افزایش نرخ بهره بدون ریسک جذابیت‌های بازار سهام را از بین برده و از طرف دیگر اعمال برخی سیاست‌های اقتصادی موجب شده جذابیت سرمایه‌گذاری در بورس کاهش بیشتری پیدا کند. اطلاعات واقعی از میزان تولید شرکت‌ها نشان می‌دهد که سطح تولید به‌ویژه در میان کارخانه‌های صنعتی در حال کاهش است.

 طبق اطلاعات موجود، متوسط هفتگی نرخ سود بدون ریسک که در مقطعی کوتاه به کانال 22 درصد وارد شده بود، هفته قبل دوباره به 23.2درصد رسیده و حتی نرخ بازده برخی سررسید‌های اسناد خزانه اسلامی تا سطح 24.6 درصد افزایش یافته است و ظرف چند روز گذشته، اثر منفی بر بورس برجای گذاشته است.

 با وجود آنکه میانگین بازه ماهانه اوراق بدهی 2.2 درصد کاهش داشته اما از ابتدای سال جاری، متوسط هفتگی نرخ سود اوراق 2.5درصد افزایش یافته است. نرخ سود بدون ریسک، یکی از فاکتورهای بنیادی تأثیرگذار در بازار سرمایه است؛ زیرا معیاری برای اندازه‌گیری میزان بازده سرمایه‌گذاری در بورس وجود دارد. این افزایش نرخ بازده اوراق بدهی یکی از سیاست‌های مهم دولت برای مبارزه با تورم است که ظرف چند ماه گذشته روند صعودی به خود گرفته است.

 اما این فقط بخشی از ماجراست. بررسی‌ها نشان می‌دهد؛ یکی از دلایل تشدید نزول شاخص‌های بورس، برآورد‌هایی است که سهامداران از اثر سیاست‌گذاری‌های انجام شده در آینده دارند. ظرف چند هفته گذشته، بحث افزایش قیمت سوخت، خوراک، گاز صنایع ازجمله پتروشیمی و فولاد تأثیر عمیقی بر معاملات بورس برجای گذاشته است. به زعم کارشناسان؛ این افزایش نرخ که در لایحه بودجه 1401بر آن تأکید شده، می‌تواند به افت سنگین درآمد این شرکت‌ها منجر شود. 

همین عامل ظرف هفته‌های گذشته به خروج گسترده سهامداران از سهام این شرکت‌ها و افت قیمت سهام این شرکت‌ها در بورس منجر شد. اگرچه طبق مصوبات 10بندی ستاد هماهنگی اقتصادی دولت قرار بود اعداد و ارقام مربوط به افزایش نرخ گاز صنایع در لایحه بودجه اصلاح شود اما هنوز از کم و کیف این اصلاح اطلاعی در دست نیست و به‌نظر می‌رسد نتیجه‌ای هم در بر نخواهد داشت؛ به‌ویژه آنکه دولت روی درآمد‌های ناشی از این افزایش در بودجه سال بعد حساب کرده و اگر قرار باشد این نرخ اصلاح شود دولت برای جبران کسری بودجه سنگین مجبور است منابع درآمدی تازه‌ای را شناسایی کند.

   مشکلات دیگری برای تولید و فروش

یکی دیگر از ریسک‌هایی که ضربه زیادی به‌ویژه در سال جاری به بورس زده، کاهش میزان تولید و فروش شرکت‌های بورس تحت‌تأثیر قطع برق و گاز بوده است. با وجود رشد اسمی درآمد شرکت‌های بورس آمارها نشان می‌دهد که حجم و تناژ تولید در بسیاری از شرکت‌ها و صنایع بورس، روند نزولی داشته است. 

اگرچه بخشی از آن به تحریم‌ها و کاهش تقاضای کل بازمی‌گردد. با این حال بررسی‌ها نشان می‌دهد که بخش زیادی از آن ناشی از قطع برق وگاز بوده است. طبق اطلاعات پژوهشکده پولی و بانکی صنایعی که درتابستان با قطع برق و در زمستان با قطع گاز به‌دلیل کمبود مواجه شده‌اند، با کاهش تولید و فروش مواجه شده‌اند؛ حتی این احتمال می‌رود که در ماه‌های باقی مانده از سال به‌دلیل کاهش دمای هوا و افزایش مصرف گاز صنایع بیشتری با قطعی گاز مواجه شوند و این موضوع به افت دوباره تولید در این صنایع منجر شود.