اقتصاد ایران و ویروس تورم

غلامرضا سلامی

نگاهی به وضعیت اقتصادی بسیاری از کشورهای جهان نشان می‌دهد همانطور که بیماری‌های همه‌گیری مانند آبله و سل ریشه‌کن شده، بسیاری از اقتصادها نیز توانسته‌اند از تورم عبور کنند و امروز جز ایران و چند کشور محدود، دیگر کشورها تورم تک‌رقمی و بسیار پایین دارند. برای آنکه بتوانیم به این سوال پاسخ دهیم که آیا نرخ تورم در اقتصاد ایران پایین خواهد آمد یا خیر، باید به این مفاهیم بپردازیم که اساسا چه عواملی باعث افزایش تورم می‌شوند و آیا دولت و سایر دستگاه‌های اجرایی نشانه‌ای از تغییر اوضاع در این شاخص‌ها بروز داده‌اند یا خیر؟ یکی از اصلی‌ترین عوامل تاثیرگذار بر تورم ایران، سیاست‌های غلط مالی و پولی است که دولت‌ها برای مدت طولانی از آنها استفاده کرده‌اند. یکی از مبانی این تصمیمات غلط، کسری بودجه گسترده دولت ایران بوده است. ما در دوره‌های مختلف با این مشکل مواجه بوده‌ایم که دولت‌ها هزینه‌هایی را برای خود تراشیده‌اند، بدون آنکه راهی برای درآمدهای آن پیش‌بینی کنند. از این رو در میانه سال دولت مجبور می‌شود به سمت استفاده از روش‌هایی حرکت کند که تورم‌زا هستند.  

استقراض مستقیم و غیرمستقیم از بانک مرکزی یکی از اصلی‌ترین مباحث در این حوزه است. وقتی دولت از منابع این بانک برای تامین منابع پولی خود استفاده می‌کند، پایه پولی افزایش یافته و به دنبال آن با خلق نقدینگی، نرخ تورم افزایش پیدا می‌کند. در این بستر ما باید این سوال را بپرسیم که آیا دولت تغییری در این سیاست‌ها در دستور کار قرار داده است؟

نگاهی به لایحه بودجه سال آینده و مصوباتی که در کمیسیون تلفیق نهایی شده نشان می‌دهد که نه تنها اصلاحی در این حوزه انجام نشده که حتی هزینه‌های کلانی در نظر گرفته شده که هیچ پیش‌بینی برای درآمد آنها در دستور کار قرار نگرفته و همین موضوع می‌تواند به عاملی برای افزایش تورم تبدیل شود.

از سوی دیگر وقتی دولت از منابع درآمدی پایدار صحبت می‌کند نیز باز پای تورم در میان است. برای مثال اعلام شده که دارندگان خانه‌های گران‌قیمت و خودروهای لوکس باید مالیات پرداخت کنند. این در حالی است که بخش قابل توجهی از این افزایش قیمت تحت تاثیر تورم بوده است. یعنی دولت می‌خواهد از تورم مالیات بگیرد. فردی که خودرویی را خریده و تحت تاثیر تورم قیمت ماشینش از مرز یک میلیارد تومان گذشته در واقع سودی نکرده، بلکه همراه تورم قیمت محصولش افزایش پیدا کرده و حالا باید مالیات آن را بپردازد. تا زمانی که این دیدگاه اصلاح نشود و سیاست‌های کلان اشتباه که در تمام این سال‌ها اجرایی شده تغییر نکند، نه تنها در کوتاه‌مدت که حتی در میان‌مدت نیز نمی‌توان امیدوار بود که نرخ تورم ایران به شکل قابل توجهی کاهش پیدا کند.