2.6 میلیارد دلار؛ خسارت سالانه آلودگی هوای پایتخت

گروه راه و شهرسازی |

مرکز پژوهش‌های مجلس طی گزارشی به آسیب‌شناسی قانون هوای پاک و عملکرد نهادهای مرتبط با این قانون پرداخت. در این گزارش تصریح شده است که سالانه 2.6 میلیارد دلار خسارت آلودگی هوا در شهر تهران است. معنا و مفهوم این مطلب این است که در تهران 8 میلیون نفری، سهم هر تهرانی از خسارت آلودگی هوا 325 دلار (بیش از 8 میلیون تومان با نرخ ارز 25 هزار تومانی) است. البته از خسارت‌های مادی آلودگی هوا که بگذریم، خسارت‌های وارده به سلامت شهروندان نیز قابل توجه است، به گونه‌ای که بر اساس این گزارش، آلودگی هوا سالانه حدود 3700 نفر در شهر تهران قربانی می‌گیرد. چنین خسارت‌هایی در سطح کشور و به ویژه در کلانشهرها نیز در سطوح کمتری ثبت و ضبط شده است.

در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، عملکرد اجرایی دستگاه درباره تک تک مفاد آیین نامه فنی قانون هوای پاک بررسی شده است. در ادامه این گزارش بیان شده که این قانون شامل 34 ماده و 29 تبصره و یک آیین نامه فنی است که مجموعه راهکارهای کاهش و کنترل آلودگی هوا را به تفکیک منابع شامل است. اثربخشی وجود این قانون بر بهبود کیفیت هوا در گرو اجرای آن بوده و هرچقدر در اجرای آن توفیقی حاصل شود به همان میزان می‌توان انتظار حل مساله آلودگی هوا را داشت. در این گزارش بررسی دقیقی در زمینه پیشرفت اجرای قانون به تفکیک مواد آن انجام شد. به‌طور خلاصه از بین 56 ماده مقرر در قانون هوای پاک و آیین نامه فنی آن اجرای 22 ماده به صورت ضعیف، 17 ماده متوسط و 17 ماده خوب، برآورد کارشناسی شده است. بنابراین بیشترین وزن کیفیت اجرا مربوط به اجرای ضعیف و پس از آن اجرای متوسط و خوب بوده است. با این توصیفات به‌طور کلی دستگاه‌های اجرایی در اجرای قانون هوای پاک و آیین نامه فنی آن عملکرد ضعیف رو به متوسط داشته‌اند. بدیهی است تا زمانی که نحوه عملکرد بدین صورت باشد نباید انتظار بهبود کیفیت هوا و تحقق هوای پاک را داشت.

     عملکرد دستگاه‌ها 

در کدام مواد قرمز است؟

براساس گزارش بازوی پژوهشی مجلس، به ماده 3 آیین نامه فنی مبنی بر استانداردهای ملی انواع سوخت‌ها که تدوین و اجباری شده است، اساسا عمل نشده است. ماده 7 نیز مبنی بر استانداردهای ملی برای قطعات کاهنده آلودگی هوا دچار چنین سرنوشتی شده است.

عملکرد پلیس در اجرای ماده 10 آیین نامه مبنی بر ثبت کد تجهیزات آلایندگی خودروها به هنگام شماره‌گذاری نیز «صفر» است. در اجرای ماده 13 مبنی بر ناوگان برقی شرکت‌های پیک موتوری تنها نام 3 شرکت وجود دارد که حاکی از «ضعف» اجرای این ماده است. همچنین در ارجای ماده 14 مبنی بر برقی کردن ناوگان موتوری در اختیار، هیچ شرکت یا ارگانی چنین اقدامی نداشته است. در اجرای ماده 23 آیین نامه، هیچ نیروگاهی که 30 روز مصرف سوخت مازوت داشته است، تجهیزات فیلتراسیون نصب نکرده است. 

در این گزارش با بیان اینکه آلودگی هوا یکی از مهم‌ترین مشکلاتی است که طی سالیان گذشته در شهرهای کشور پدیدار شده است، بیان شده که شهروندان تهرانی یک سوم سال هوای آلوده تنفس می‌کنند. براساس گزارشات وزارت بهداشت، آلودگی هوا سالانه حدود 3700 نفر در شهر تهران قربانی می‌گیرد. همچنین میزان مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا در کل کشور به سالانه 12000 نفر می‌رسد که تقریباً هم رده با آمار مربوط به تلفات جاده‌ای در کشور است.

در بخش دیگر این گزارش هم تصریح شده که براساس گزارش بانک جهانی، آلودگی هوا سالانه 2.6 میلیارد دلار به شهروندان تهران خسارت وارد می‌کنند. البته گزارش دیگری وزارت بهداشت در سال 1398 منتشر کرد که در آن خسارت آلودگی هوا بر سلامتی شهروندان تهران را حدود 2200 میلیارد تومان تخمین زده است. براساس همین گزارش میزان خسارت آلودگی هوا در کل کشور سالانه 19000 میلیارد تومان برآورد می‌شود. برای حل مساله آلودگی هوا ابتدا باید به شناخت درستی از این معضل رسید و منابع ایجاد آن مشخص شود. این شناخت به وسیله مطالعات سیاهه انتشار آلاینده‌های هوا ایجاد می‌شود که این مطالعات سه بار در شهر تهران و یک بار در 8 کلانشهر دیگر کشور انجام شده و سهم منابع مختلف از انتشار آلاینده‌های هوا محاسبه شده است.

در این گزارش ذکر شده که پس از شناخت مساله نوبت به ارایه راهکار می‌رسد. این راهکارها می‌بایست قابل اجرا باشند و برمبنای واقعیت و وضعیت فعلی تعیین شوند. راهکارهای حل مساله آلودگی هوا باید براساس بازدهی، میزان تأثیرگذاری، هزینه و زمان اجرا اولویت‌بندی شوند. پس از احصای این راه‌حل‌ها نوبت به الزام آنها می‌رسد و باید راهکارهای حل مساله آلودگی هوا به صورت قانون تصویب و ابلاغ شوند. در ایران سابقه قانونگذاری در حوزه آلودگی هوا به سال 1354 می‌رسد. از آن تاریخ تا به الان بیش از 40 قانون و مصوبه در خصوص آلودگی هوا در مراجع مختلف تصویب شده‌اند. آخرین قانون جامع در حوزه آلودگی هوا قانون هوای پاک است که در سال 1396 در مجلس شورای اسلامی تصویب شد.

در ادامه این گزارش بیان شده که این قانون شامل 34 ماده و 29 تبصره و یک آیین نامه فنی است که مجموعه راهکارهای کاهش و کنترل آلودگی هوا را به تفکیک منابع شامل است.

اثربخشی وجود این قانون بر بهبود کیفیت هوا در گرو اجرای آن بوده و هرچقدر در اجرای آن توفیقی حاصل شود به همان میزان می‌توان انتظار حل مساله آلودگی هوا را داشت. در این گزارش بررسی دقیقی در زمینه پیشرفت اجرای قانون به تفکیک مواد آن انجام شد. به‌طور خلاصه از بین 56 ماده مقرر در قانون هوای پاک و آیین نامه فنی آن اجرای 22 ماده به صورت ضعیف، 17 ماده متوسط و 17 ماده خوب، برآورد کارشناسی شده است. بنابراین بیشترین وزن کیفیت اجرا مربوط به اجرای ضعیف و پس از آن اجرای متوسط و خوب بوده است. با این توصیفات به‌طور کلی دستگاه‌های اجرایی در اجرای قانون هوای پاک و آیین نامه فنی آن عملکرد ضعیف رو به متوسط داشته‌اند. بدیهی است تا زمانی که نحوه عملکرد بدین صورت باشد نباید انتظار بهبود کیفیت هوا و تحقق هوای پاک را داشت.

    فقط ۱۹ درصد خودروهای تهران 

معاینه فنی برتر دارند 

در این گزارش همچنین به 20 مورد تخلف در 9 مرکز معاینه فنی تهران اشاره و گفته شده است، از آنجا که نظارت بر عملکرد این مراکز در پایتخت شدید است، و مراکز معاینه فنی در سایر شهرها از چنین نظارتی برخوردار نیستند، انتظار می‌رود، تخلفات در سایر مراکز وضعیت به نسبت وخیم‌تری داشته باشند. در تحولی دیگر، در ۱۱ ماهه امسال یک میلیون و ۶۰ هزار گواهی معاینه فنی صادر شده است و فقط ۱۹ درصد از خودروهای مراجعه‌کننده به مراکز معاینه فنی تهران، دارای معاینه فنی برتر هستند. به گزارش تسنیم، از ابتدای سال جاری تا پایان بهمن ماه 1 میلیون و 487 هزار دستگاه خودرو به مراکز معاینه فنی شهر تهران مراجعه کرده که در مقایسه با سال گذشته میزان مراجعات تغییر چندانی نداشته است. از آمار اعلامی، 1 میلیون و 118 هزار دستگاه خودرو مربوط به مراجعات اول بوده و در این بازده ماه تعداد نقص مربوط به آلایندگی 170 هزار و همراستایی 98 هزار و کمک فنر 45 هزار و تست ترمز 125 هزار و وضعیت ظاهری 166 هزار در خودروها شناسایی و برای اخذ معاینه فنی توسط راکبین آن رفع ایراد شده است. در مجموع 32 درصد از خودروها به علت نقص فنی موفق به اخذ معاینه فنی در مراجعه اول نشده‌اند.در 11 ماهه امسال 1 میلیون و 60 هزار گواهی معاینه فنی صادر شده که از این تعداد، حدود 199 هزار گواهی مربوط به معاینه فنی برتر است. در مجموع در حدود 19 درصد از خودروهای مراجعه‌کننده به مراکز معاینه فنی شهر تهران دارای معاینه فنی برتر هستند.