سومین باشگاه ایرانی در راه بورس

بحث ورود دو باشگاه استقلال و پرسپولیس به بازار سرمایه سالیان سال بود که به عنوان یکی از راهکارهای حرفه‌ای‌سازی فوتبال ایران مطرح می‌شد، اما هر بار موانعی بر سر این اتفاق وجود داشت.

با توجه به سیاست‌های دولت سیزدهم و تأکید ویژه سازمان خصوصی‌سازی بر ورود دو باشگاه استقلال و پرسپولیس به بازار سرمایه، این اتفاق سرانجام در اسفندماه سال گذشته با وجودِ تمامی انتقادات و کم و کاستی‌ها به واقعیت تبدیل شد. 

    ورود سرخابی‌ها به بورس؛ درست یا غلط؟

انتشار صورت‌های مالی دو باشگاه پرطرفدار پایتخت به بازار سرمایه موجی از انتقادات را متوجه ارکان مختلف کشور کرد و از سازمان بورس تا مدیران دو باشگاه را در مقابل موجی از انتقادات قرار داد. در ماجرای عرضه سهام دو باشگاه استقلال و پرسپولیس، کار به جایی رسید که رییس سازمان خصوصی‌سازی تهدید به استعفا کرد.

مدیران شرکت فرابورس ایران به خاطر ابهامات و مشکلات احتمالی که پیرامون عرضه سهام سرخابی‌ها در بازار سرمایه وجود داشت، حداقل در مقطع فعلی تمایل چندانی به ورود استقلال و پرسپولیس به این بازار نداشتند. حتی مدیرعامل شرکت فرابورس نیز چند روز پیش از پذیره نویسی سهام استقلال و پرسپولیس، شروطی برای محقق شدن این اتفاق تعیین کرد، اما در ادامه گفته شد که این مشکلات حل شده‌اند.

از سوی دیگر، فشارهایی از سوی سازمان خصوصی‌سازی برای ورود استقلال و پرسپولیس به بازار پایه فرابورس وجود داشت و در نهایت، پذیره نویسی 

سرخابی‌ها با وجودِ تمامی ابهامات موجود در صورت‌های مالی انجام گرفت. در آغاز پذیره نویسی سهام دو باشگاه پرطرفدار تهرانی در بازار سرمایه، استقبالی از آن به عمل نیامد و سرانجام پس از حدود 15 روز، پذیره نویسی سهام استقلال و پرسپولیس به اتمام رسید.

بر اساس اعلام میثم فدایی، مدیرعامل شرکت فرابورس ایران در 28 اسفند 1400، در باشگاه استقلال، افراد حقوقی 280 میلیارد تومان معادل 78 درصد سهام و سهامداران حقیقی 79 میلیارد تومان معادل 22 درصد افزایش سرمایه را خریداری کردند. همچنین در باشگاه پرسپولیس، افراد حقوقی 261 میلیارد تومان معادل 74 درصد و افراد حقیقی 89 میلیارد تومان معادل 25 درصد افزایش سرمایه را خریداری کردند.

پیام الیاس کردی در خصوص عوامل موثر در عدم استقبال فعالان بازار سرمایه از پذیره‌نویسی استقلال و پرسپولیس گفت: عدم اطمینان مردم به وضعیت بازار سرمایه از جمله شرایط عرضه‌های اولیه، دارا یکم، پالایش یکم و… دلیل نخست شکست این پذیره‌نویسی است.

این کارشناس ادامه داد: دلیل دوم، عجله‌ای است که دوستان داشتند و می‌خواستند خیلی سریع کار انجام شود. اما می‌توانستند در فضای بهتری و با ارایه آگاهی بیشتر به مردم این پذیره‌نویسی را انجام دهند. دلیل سوم هم شفافیت است. هر جا ما به مردم شفاف توضیح دادیم که شرایط و صورت‌های مالی چگونه است، نتیجه خوب بوده اما الان خریدار می‌بیند که 10 درصد باشگاه پذیره‌نویسی می‌شود اما تکلیف 90 درصد بقیه سهام چیست؟

وی افزود: به هر حال بحث مدیریتی این باشگاه‌ها همیشه مشکل‌ساز بوده و به جای سود و درآمد همیشه هزینه بوده است. در واقع باید بحث تعصب و مسائل مالی را از هم جدا کنیم چراکه این دو بحث جایگاه‌های متفاوتی دارند. اگر قرار است مردم برای خرید سهام این دو باشگاه در صف بایستند یا در پذیره‌نویسی آنها شرکت کنند و پول زیادی را بیاورند، قاعدتاً می‌خواهند بدانند که سود این دو باشگاه چگونه مصرف می‌شود، یا اصلاً چگونه به سود‌سازی خواهند رسید.

در آن روزها، کارشناسان مختلف بر نداشتن ارزندگی نمادهای پرسپولیس و استقلال تأکید داشتند و خرید سهام آنها را صرفاً به بحث‌های هواداری مربوط می‌دانستند. 

با تمامی این اوصاف، پذیره نویسی سهام دو باشگاه پرسپولیس و استقلال در حال حاضر به اتمام رسیده و خریداران آنها حالا در انتظار بازگشایی نمادهایشان هستند؛ بازگشایی که احتمالاً حداقل یکی، دو ماهی طول خواهد کشید و مشکلات اصلی تازه پس از آن آغاز خواهد شد. 

این مشکلات می‌توانند هیجاناتی را به بازار سرمایه تحمیل کنند و منجر به توقف نمادهای دو باشگاه در مقاطع مختلف شوند که این اتفاق می‌تواند حیثیت بازار سرمایه را خدشه‌دار کند. 

     نوبت به تراکتور هم می‌رسد؟

در شرایطی که از پایان پذیره نویسی سهام دو باشگاه تهرانی مدت‌زمان زیادی نگذشته و هنوز نماد آنها بازگشایی نشده، بحث جدیدی در مورد ورود سومین باشگاه فوتبالی به بازار سرمایه مطرح شده است. 

تراکتور؛ باشگاهی پرطرفدار در شمال غرب کشور که هواداران آن شهرت جهانی دارند و عنوان «پرشورها» را یدک می‌کشند. این باشگاه اگرچه در 10 سال اخیر به واسطه هواداران میلیونی‌اش شهرت زیادی پیدا کرده، اما شهرت اصلی آن در دو، سه سال گذشته با حواشی بی‌شمارش بوده است.

باشگاه تراکتور ابتدای سال 97 به بخش خصوصی واگذار شد. محمدرضا زنوزی مطلق، مرد نامدار و ثروتمند تبریزی پس از کش‌وقوس‌های فراوان مالکیت باشگاه تراکتور را بر عهده گرفت و اتفاقاً با ریخت‌وپاش‌های فراوان و جذب ستاره‌های بزرگ به محبوبِ هواداران بدل شد.روزهای رویایی تیم تبریزی اما دوام چندانی نداشت؛ تغییرات پی‌درپی، عدم ثبات، حواشی و تصمیمات خلق‌الساعه در تراکتور، این تیم را از رسیدن به نخستین جام لیگ برتری ناکام گذاشت و در ادامه، مشکلات زیادی را به وجود آورد.

    یک «زیان ده» دیگر در راه بازار سرمایه 

تراکتور در این مدت روزهای خوبی را سپری نکرده و یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌هایش، مشکلات مالی و بدهی‌های کلان بوده است. این بدهی‌ها که به نوعی نفس تیم محبوب تبریزی را تنگ کرده، ماحصل همان ریخت‌وپاش‌هایی است که در سال‌های نه چندان دور انجام شده. بدهی‌های کلان باشگاه تراکتور به بازیکنان و مربیان بی‌کیفیت خارجی که هیچ عایدی برای آن نداشتند، این باشگاه را به یک بنگاه اقتصادی زیان ده تبدیل کرده است.

در این شرایط، مالک باشگاه تراکتور در آخرین اظهارنظرهای خود از ورود این باشگاه به بورس سخن گفته. وی اظهار داشته است: به دلیل اینکه نمی‌توانم ناراحتی هواداران و پرپر شدن عشق آنان را تحمل کنم، قصد واگذاری تراکتور را ندارم و با حمایت آقای استاندار، سهام تراکتور در بورس به هواداران عرضه می‌شود. وی همچنین یادآور شده است: با هماهنگی و همکاری استاندار محترم آذربایجان شرقی جناب دکتر عابدین خرم تلاش می‌کنیم که تراکتور را در بورس به هواداران عرضه کنیم و در این مسیر از آقای استاندار تشکر می‌کنیم که حامی و پشتیبان تراکتور، هواداران و مردم آذربایجان هستند. با حمایت آقای استاندار، سهام تراکتور در بورس به هواداران عرضه می‌شود.

باشگاه‌های ایرانی همواره با مشکلات مالی مواجه بوده‌ و البته حواشی زیادی هم داشته‌اند. قطعاً انتشار صورت‌های مالی و دارایی‌های باشگاه تراکتور هم همانند استقلال و پرسپولیس می‌تواند به بسیاری از سوالات درمورد وضعیت آن پاسخ بدهد.

     سهامداری یا هواداری؛ مساله این است

موضوعی که کارشناسان و مسوولان سازمان بورس در سطوح مختلف بارها و بارها بر روی آن تأکید داشتند، تفاوت سهامداری و هواداری بوده است. در اینکه استقلال، پرسپولیس و تراکتور پرطرفدارترین تیم‌های کشور هستند، هیچ شکی وجود ندارد، اما میان هواداری و سهامداری، تفاوت‌های عمده‌ای وجود دارد. 

هوادار شاید حتی حاضر باشد که تمامی دارایی‌های خود را بدون هیچ چشم‌داشتی در اختیار تیم محبوبش قرار بدهد، اما سهامدار در مقابلِ مبلغی که برای خرید سهام یک شرکت می‌دهد، توقع کسب سود دارد. 

مالک باشگاه تراکتور در اظهارات خود از عبارت «تراکتور عشق هواداران است» استفاده کرده که می‌تواند موضوعی خطرناکی باشد. در این راه، باید تمامی جنبه‌های مختلف ورود باشگاه‌ها یا هر شرکت دیگری به بازار سرمایه مورد بررسی قرار بگیرد تا پس از ورود آنها به بورس، شاهد مشکلات جدیدی برای سهام و البته کلیت بازار نباشیم.