مدرسه پادگان نیست

گلی ماندگار|

 فضای مجازی این روزها تبدیل به محلی شده برای اینکه رفتار بسیاری از آدم‌های حقیقی و حقوقی زیر ذره بین نظارت مردم قرار بگیرد. بررسی خوب یا بد بودن این مساله بماند برای فرصتی مناسب‌تر، اما آنچه که در این میان باید مورد توجه قرار بگیرد این است که افراد دیگر نمی‌توانند از زیر بار مسوولیت اقداماتی که انجام می‌دهند شانه خالی کنند. این روزها فیلمی در فضای مجازی دست به دست می‌شود که نشان می‌دهد مسوول یک مدرسه اقدام به قیچی کردن موی پسربچه‌های دانش‌آموز می‌کند. کاری خارج از عرف و قانون. زمانی اگر پسر بچه‌ها با موهای بلند به مدرسه می‌رفتند، مسوولان مدرسه موهایشان را ماشین می‌کردند و به قول معروف با باز کردن یک جاده در سر بچه‌ها آنها را وادار می‌کردند که موهایشان را از ته بزنند و به مدرسه بروند. زمان زیادی از آن روزگار گذشته. روش تربیتی امروزه این رفتارها را کودک آزاری و خشونت بار می‌داند. چنین رفتارهایی با دانش‌آموزان آنها را از محیط مدرسه دور می‌کند. بذر نفرت و انتقال را در وجودشان می‌کارد و باعث می‌شود که انگیزه خود را برای ادامه تحصیل از دست بدهند. این رفتارها نه تنها آموزش‌دهنده نیست که باعث می‌شود فردی که مورد چنین رفتارهای غیر انسانی قرار می‌گیرد، از نظر روحی و روانی با مشکلات زیادی مواجه شده و بار سنگین این مشکلات را تا سال‌های متمادی با خود حمل کند. اینکه یک آموزگار، ناظم یا مدیر مدرسه به خود اجازه می‌دهد چنین رفتار توهین آمیزی را با دانش‌آموزان داشته باشد، معلول علت‌های بسیاری است. سال‌هاست که کارشناسان حوزه آموزش بر این باورند که برای استخدام معلم و دیگر مسوولان مدرسه آموزش و پرورش باید به مساله روان آنها نیز توجه کند. باید از این افراد تست سلامت روان گرفته شود. اما این مساله همیشه از سوی وزارت آموزش و پرورش نادیده گرفته شده و بارها شاهد چنین رفتارهایی از سوی معلمان با دانش‌آموزان بوده‌ایم. از تنبیه بدنی گرفته تا رفتارهایی از این دست که می‌تواند تاثیر  طولانی مدت بر روان دانش‌آموزان داشته باشد. مگر مدرسه پادگان است که یک مسوول آموزشی به خودش اجازه می‌دهد با کودکان 12، 13 ساله چنین رفتارهای ناهنجاری داشته باشد. آن هم بعد از دو سال که مدارس با اما و اگر باز شده‌اند و بسیاری از دانش‌آموزان هنوز نتوانسته‌اند خود را با این شرایط وفق بدهند.

    سلامت روان معلمان باید بررسی شود

نمی توانیم کار اشتباه یک نفر را به کل افراد تعمیم بدهیم، اما مساله اینجاست که بررسی سلامت روان معلمان باید در دستور کار آموزش و پرورش قرار بگیرد تا دیگر شاهد چنین رفتارهایی با دانش‌آموزان نباشیم.

نیکو مردانی، روانشناس کودک با بیان مطلب فوق به «تعادل» می‌گوید: متاسفانه چنین رفتارهایی بسیار زیاد است، شاید انگشت شمار از این رفتارها را در فضای مجازی ببینیم. بارها و بارها درمورد بررسی سلامت روان معلمان به آموزش و پرورش هشدار داده شده اما متاسفانه این مساله از سوی مسوولان جدی گرفته نشده است.  او در بخش دیگری از سخنانش می‌افزاید: اینکه ما فکر می‌کنیم یک بچه 12 ساله غرور و شخصیت ندارد و می‌توانیم هر طور که دلمان می‌خواهد با او رفتار کنیم کاملا اشتباه است. این رفتارها می‌تواند تاثیرات مخرب بلندمدت بر روح و روان دانش‌آموزان داشته باشد. کودک آزاری فقط کتک زدن نیست، هر رفتار نامتعارف با کودکان به کار بردن الفاظ ناشایست در قبال آنها رفتارهایی از این دست که در مورد قیچی کردن موی کودکان در فضای مجازی منتشر شده همه و همه زیر مجموعه کودک آزاری قرار می‌گیرند. نمی‌توانیم فکر کنیم اتفاق خاصی رخ نداده است، اینکه یک معلم یا ناظم به خودش اجازه می‌دهد چنین رفتار تحقیر آمیزی را با دانش‌آموزان داشته باشد، مساله‌ای است که نباید به سادگی از کنار آن گذشت.

این روانشناس کودک اظهار می‌دارد: مساله کوتاه کردن موی سر در دانش‌آموزان به اولیای آنها مربوط است، یعنی باید به اولیا تذکر داده شود که فرزندشان را مطابق با استانداردهای تعیین شده به مدرسه بفرستند. مسوولان مدرسه حق ندارند خودشان وارد عمل شده و با چنین رفتارهایی کودکان را تحقیر کنند. آنها را از مدرسه و تحصیل فراری کنند. این رفتارهای قهرآمیز و تحقیر‌کننده نه تنها به بهتر شدن فضای آموزشی مدارس کمک نمی‌کند که باعث می‌شود یک فرزند بیمار از نظر روحی و روانی به خانواده تحویل داده شود.

    رفتارهای پرخاشگرانه معلولی از علت‌ها

مصطفی اقلیما، پدر علم مددکاری در ایران نیز در این باره به تعادل می‌گوید: چنین رفتارهایی معلولی از علت‌ها هستند. قبل از اینکه بخواهیم افرادی که مرتکب این رفتارها می‌شوند را قضاوت یا محکوم کنیم باید به شرایطی که باعث بروز چنین رفتارهایی شده دقت کنیم. یک معلم، ناظم یا هر مسوول مدرسه‌ای که از شرایط معیشتی خود ناراضی است، مشکلات زندگی به او فشار می‌آورد و ... نمی‌تواند یک فرد سالم از لحاظ روانی باشد. این درست است که آموزش و پرورش موظف است سلامت روان افرادی را که با دانش‌آموزان سر و کار دارند مورد بررسی قرار دهد، اما مساله مهم‌تر این است که شاید یک فرد در طول دورانی که با دانش‌آموزان سر و کار دارد به علت مشکلاتی که با آن مواجه می‌شود دچار آشفتگی روانی شود. او می‌افزاید: متاسفانه ما همیشه اینکه به دنبال علت‌ها باشیم، معلول را سرزنش می‌کنیم. قصد دفاع کردن از کاری که صورت گرفته را ندارم. اما مساله این است که چند نفر از ما می‌دانیم که یک معلم در زندگی‌اش چه مشکلاتی دارد. البته هیچ کدام از مشکلات توجیه مناسبی برای چنین رفتارهایی نیست، اما وقتی از یک معضل مانند رفتارهای خشن و نامناسب با دانش‌آموزان از سوی اولیای مدرسه حرف می‌زنیم باید تمام جوانب آن را در نظر بگیریم. ما نمی‌توانیم صورت مساله را پاک کنیم و انتظار حل مساله را داشته باشیم. این مددکار اجتماعی با اشاره به تنبیه بدنی دانش‌آموزان در مدارس می‌گوید: سال‌ها در این باره تلاش شد تا تنبیه بدنی از مدارس حذف شود، البته هنوز هم جسته و گریخته چنین رفتارهایی را مشاهده می‌کنیم، اما اگر می‌خواهیم محیط‌های آموزشی ما با آرامش و دوستی همراه باشد و «زمزمه محبتی جمله به مکتب آورد طفل گریز پای را» باید شرایط آن را هم فراهم کنیم. نمی‌توانیم از معلمی که با هزاران مشکل معیشتی و اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کند توقع داشته باشیم رفتار خوبی با دانش‌آموزان داشته باشد. اولیای دانش‌آموزان هم وقتی دچار چنین مشکلاتی می‌شوند رفتارشان تغییر می‌کند. بسیاری از بچه‌ها هنوز هم از سوی پدر و مادر خود تنبیه بدنی می‌شوند. در همین دوران کرونا بر اساس آمارهای منتشر شده کودک آزاری افزایش پیدا کرده است. پس نباید یک جانبه به قاضی برویم و راضی برگردیم. 

    واکنش آموزش‌وپرورش  به قیچی کردن موی سر دانش‌آموزان 

این در حالی است که سخنگوی آموزش و پرورش در واکنش به انتشار ویدئوی قیچی کردن موی دانش‌آموزان در یکی از مدارس گفت: رفتار فرد خاطی با دانش‌آموزان عزیز مطابق ماده۸ قانون رسیدگی به تخلفات اداری بررسی و پیگیری می‌شود. روز گذشته ویدئویی از خشونت کادر مدرسه با دانش‌آموزان در فضای مجازی منتشر شد که واکنش‌های بسیاری را به همراه داشت. این ویدئو نشان می‌دهد که یکی از کارکنان مدرسه با قیچی موهای دانش‌آموزان پسر را به ترتیب می‌برد و باعث تحقیر و ناراحتی دانش‌آموزان می‌شود. صادق ستاری فرد با انتشار پیام و عکس از این ویدئو در صفحه توییتر خود با اشاره به «ولقدْ کرمْنا بنِی آدم ... و ما فرزندان آدم رابسیار گرامی داشتیم» نوشت: رفتار فرد خاطی بادانش‌آموزان عزیز مطابق ماده۸قانون رسیدگی به تخلفات اداری«اعمال و رفتار خلاف شؤون اداری یا شغلی است» که از طریق هیات رسیدگی به تخلفات اداری و مطابق مجازات وتنبیهات مقرر درقانون مذکور بررسی و پیگیری می‌شود.

    استعفای مدیر و ناظم مدرسه‌ متخلف 

سخنگوی دولت نیز از استعفای مدیر و ناظم مدرسه متخلف خبر داد. علی بهادری جهرمی در حساب کاربری خود در توییتر نوشت: متخلفی که کرامت دانش‌آموزان را حفظ نکرده بود به هیات رسیدگی به تخلفات اداری معرفی شد، مدیر و معاون ‎مدرسه نیز استعفا دادند. سوء رفتارهای شخصی و خارج از ضابطه قابل انتساب به جامعه خدوم فرهنگیان نیست.

    گنه کرد در بلخ آهنگری ...

قطعا هیچ کدام از افراد جامعه با دیدن فیلم تراشیدن موی سر دانش‌آموزان به این فکر نمی‌کند که تمامی افرادی که در به عنوان افراد فرهنگی در جامعه بزرگ آموزش و پرورش فعالیت می‌کنند دست به چنین رفتارهای خشونت باری می‌زنند. چه بسا هستند معلمان دلسوزی که با هزینه شخصی خود شرایط تحصیل برای افراد بی‌بضاعت را فراهم می‌کنند. حالا دیگر زمان قضاوت کردن بر اساس رفتارهای فردی و تعمیم آن به کل افرادی که یک مسلک هستند گذشته است. دیگر قرار نیست به خاطر گناه یک نفر گردن زدن فرد دیگری را به نظاره بنشینم، اما فراموش نکنیم بی‌توجهی به چنین رفتارهایی می‌تواند عواقب خطرناکی برای جامعه داشته باشد.