تلاش برای نابودی صنعت فولاد
دکتر بهمن آرمان
طی چند ماه پیش و آن هم چندین بار درباره قدرت گرفتن مجدد جریان ضد توسعه‌ای در ایران و برخی اقدامات که منجر به تضعیف صنعت و تولید در کشور می‌شود، هشدار داده بودم و برخی نمونه‌ها را یادآور شدم. اکنون مصوبه عوارض از صادرات فولاد بهانه‌ای شد تا هشدار دهم که این اقدامات می‌تواند صنعت استراتژیک فولاد را تضعیف کند.
بخشنامه گرفتن عوارض بر صادرات محصولات فولادی، ضرورت هشدارهای لازم برای حمایت از تولید را کاملاً آشکار می‌سازد. زیرا اخذ عوارض از صادرات، اصولا در ادبیات اقتصادی جایگاهی ندارد و دولت‌ها باید از صادرات حمایت کنند و تشویق نمایند و مشوق‌های صادراتی بدهند نه اینکه عوارض از صادرات بگیرند!
سیاست‌های اقتصادی رایج در سایر کشورها بر پایه حمایت از طرف عرضه و حمایت از تولید و صادرات است و به همین خاطر، یک اقتصاددان امریکایی با مطرح کردن چنین سیاستی که الگویی برای سایر کشورها شده است، برنده جایزه نوبل در اقتصاد شد و نشان داد که کشورهای صنعتی با حمایت از صادرات، به روند توسعه اقتصادی و صنعتی کشورها کمک کرده‌اند.
متاسفانه برخی جریان‌ها ضد توسعه، اصولگرا، اصلاح‌طلب و حتی ملی- مذهبی نمی‌شناسند و تنها هدف آنها جلوگیری از توسعه اقتصادی ایران است و در هر دوره‌ای به دنبال تضعیف صنعت و صادرات و تولید هستند. کافی است به لغو قراردادهای مهم توسعه‌ای با هدر دادن ۷۰۰ میلیارد دلار درآمد نفتی در دوره ریاست‌جمهوری آقای احمدی‌نژاد نگاه بیندازیم که با اخذ عوارض از صادرات فولاد، چند برابر کردن قیمت گاز طبیعی مورد نیاز صنایع پتروشیمی و فولاد و صنایع انرژی‌بر همراه بوده است.
بخشی از این چرخه ضد ملی این جریان‌ها به دنبال ایجاد درآمد برای دولت نیستند زیرا راه‌های عملی دیگری در علم اقتصاد برای افزایش درآمد دولت پیش‌بینی شده است. لذا به نظر می‌رسد که هدف اصلی آنها غیر اقتصادی کردن سرمایه‌گذاری در صنایع استراتژیک و فولاد است.
ایران توانسته علی‌رغم تحریم‌ها و بسیاری دشواری‌های دیگر مقام دهم در تولید فولاد را به خود اختصاص دهد و ظرفیت تولید مواد پتروشیمی خود را به ۹۰ میلیون تن برساند. همچنین با تیم جدید که در وزارت نفت مستقر شده است در نظر دارند تولید مواد پتروشیمی در دولت سیزدهم را به ۱۴۰ میلیون تن برسانند و با ساخت پالایشگاه‌های جدید تولید داخلی را تقویت کنند (کلنگ پالایشگاه بزرگ بندرعباس به ظرفیت ۳۰۰ هزار بشکه در روز به زودی به زمین زده خواهد شد و ساخت پتروپالایشگاه‌های جدید به خام‌فروشی نفت پایان دهد) اما این جریان ضد توسعه‌ای با افزایش تولید فولاد و پتروشیمی و پالایشگاه‌ها مخالف است.
این جریان ضد توسعه‌ای که وزارت نفت در اجرای سیاست‌های خود را بی‌نصیب نگذاشته حال با مطرح کردن اخذ مالیات بر صادرات فولاد به دنبال کاهش درآمدهای ارزی است و از آن مهم‌تر به دنبال جلوگیری از دستیابی ایران به هدف تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در افق چشم‌انداز ۱۴۰۴ و از همه مهم‌تر غیر اقتصادی کردن سرمایه‌گذاری‌های جدید در صنعت فولاد به عنوان هدف اصلی است.
تولید فولاد در کشورهای صنعتی جهان به حدی اهمیت دارد که باوجود واردات بخش بزرگی از مواد اولیه مورد نیاز برای تولید فولاد از سنگ‌آهن و انرژی و سایر مواد دیگر، بازهم از تولید فولاد در کشور خود حمایت می‌کنند که نمونه آن کشور ترکیه است. ترکیه با اینکه معادن سنگ‌آهن و انرژی کافی ندارد اما در سال ۲۰۲۱ تولید فولاد خود را به ۴۰ میلیون تن رساند و رشد سریع در تولید فولاد داشته است و به شکل‌های مختلف از تولید و صادرات فولاد حمایت می‌کند. ترکیه به دلیل حمایت شدید مالیاتی و کاهش شدید قیمت برق و انرژی و سایرهزینه‌ها برای شرکت‌های تولیدکننده فولاد، ظرفیت تولید فولاد را افزایش داده است.
دولت ترکیه همین سیاست را در مورد صنعت کاشی نیز در پیش گرفت و هزینه حمل و بخشی از هزینه‌های دیگر صادرات را دولت از بودجه کل کشور پرداخت می‌کرد.
در حالی که ایران به خاطر داشتن ذخایر بزرگ گاز طبیعی و معادن سنگ‌آهن هزینه ارزی تولید هر تن فولاد را به ۳۰۰ دلار رسانده و تولید هر تن فولاد ۵۰۰ دلار ارزش افزوده ایجاد می‌کند.
اهمیت فولاد به اندازه‌ای است که از میان هفت اقتصاد بزرگ جهان موسوم به گروه ۷ چهار کشور بزرگ‌ترین تولید‌کنندگان فولاد هستند و علی‌رغم اینکه به عصر فراصنعتی وارد شده‌اند اما شدیداً از این صنعت حمایت گوناگون دارند و چهار کشور امریکا، ژاپن، آلمان و ایتالیا عضو ۷ اقتصاد بزرگ جهان و از جمله بزرگ‌ترین کشورهای تولیدکننده فولاد نیز هستند.
بدون شک کسانی که معمار تهیه بخشنامه وضع عوارض بر صادرات فولاد هستند و آن هم در شرایطی که کشور در تنگنای شدید کمبود منابع ارزی است چنین طرح‌هایی را ارایه می‌دهند، به خوبی از حمایت دولت‌های جهان از صنعت فولاد با خبر هستند ولی هدف اصلی آنان سرکوب تولید فولاد است و موضوعات دیگری را در اینگونه موارد ارجح می‌دانند.
