صندوقهای مبتنی بر ارز فرصت پیش روی بازار سرمایه
حمیدرضا جیهانی
این اقدام بانک مرکزی که همان بهرهگیری از سرمایههای دپو و راکد ارزی کشور در قالب طرحهای توسعه ارزی است، برای اقدام ملی کشور مفید و قابل تمجید است. نکته بسیار مهم این است که بخش ارزی در بازار سرمایه باید تقویت شود تا ریسک چالشهای احتمالی که میتواند اوراق ارزی برای بازار سرمایه داشته باشد، به حداقل برسد. بازار بدهی از ظرفیتی موازی با ظرفیت بازار سهام برخوردار است و اوراق ارزی را باید در کنار دیگر اوراق بدهی همچون اوراق گام، اوراق مرابحه، اخزا و مانند آنها در بازار سرمایه در نظر گرفت.
اگر نرخهای بازگشتی این اوراق کوتاهمدت باشد و همچنین اگر نرخ بهره این اوراق، عدد جذابی باشد، اوراق ارزی میتواند به عنوان رقیبی برای بازار سرمایه به شمار برود، زیرا میتواند به نقدینگی بازار سرمایه آسیب برساند. اگر چه بازار بدهی و بازار اوراق اخزا و همانند آنها، از مخاطبان خاصی برخوردار هستند و به دلیل نرخ سوددهی که دارند، برای همه مناسب نیستند؛ اما، زمانی که بازار سرمایه به سمت رکود یا اصلاحهای شدید میرود که از اعتماد و سرمایه اجتماعی کاسته میشود یا زمانهایی که در بخش واقعی اقتصاد دچار رکود میشویم، افراد به سمت سپردهگذاریها تمایل بیشتری مییابند و معمولا مشتری بازار بدهی میشود. از آنجا که بازار سرمایه از ظرفیتهای مناسبی برای اوراق سلف ارزی یا صندوقهای سپردهگذاری ارزی برخوردار است، ایجاد و تقویت بخش ارزی در بازار سرمایه، این بازار را به بستری مناسب برای جذب منابع سرگردان و همچنین ارزی مسکوت در خانهها تبدیل میکند. عمیق شدن بازار بدهی یا بازار اوراق یا حتی سپردههای بانکی به خودی خود عامل منفی نیست، زیرا بسترهایی برای سرمایهگذاری و تامین مالی به شمار میروند. اما نکته حائز اهمیت این است که نرخگذاری در بازار بدهی و نرخ سود سپردههای بانکی که بانک مرکزی برای آن برنامههایی را تدوین کرده است، باید به صورت معقول و منطقی در نسبت بازار سرمایه نرخگذاری شود و لازم است در موضوع نرخگذاری نکات لازم لحاظ شود.
پیشگامانه بانک مرکزی برای انتشار اوراق بدهی ارزی میتواند سوقدهنده سازمان بورس و مجموعه نهادهای مالی بازار سرمایه به سمت تشکیل صندوقهای مبتنی بر ارز باشد تا از ظرفیتهای مالی در این حوزه در بازار سرمایه بهرهمند شوند. با توجه به اینکه تراز تجاری کشور مبتنی بر ارزهای خارجی است و اقتصاد ایران به حوزههای اقتصاد جهانی وصل است، انتشار اوراق ارزی توسط بانک مرکزی میتواند ابزار سیاستگذاری در حوزه ارز و مدیریت منابع ارزی کشور باشد. همچنین با توجه به اینکه کشور در حال حاضر در تحریم است، این بستر در داخل کشور میتواند برخی از مشکلات کشور در تامین ارزی پروژهها را حل و فصل کند.
در حال حاضر بازار سرمایه از صندوقهای سرمایهگذاری ارزی برخوردار نیست و همچنین تاکنون، صندوق توسعه ملی نیز ابزار مالی منتشر نکرده است؛ بنابراین بهرهگیری از ظرفیت اوراق ارزی میتواند از فعالیتهای سفتهبازانه و غیرمولد اقتصادی در حوزه ارز بکاهد و نیز میتواند داراییهای ارزشمند ملی در حوزه ارزی را مولد کند و برای طرحهای بزرگ ملی و مگاپروژهها تامین مالی کند. موضوع اوراق ارزی در بازار سرمایه خیلی بهتر از حوزه بازار پول میتواند محل بررسی و بحث باشد و از طرف دیگر، بازار سرمایه کشور با توجه به آنکه از طریق ایجاد ابزارهای مالی اسلامی، همچون اوراق سلف ارزی یا صندوقهای سپردهگذاری ارزی در بازار سرمایه، خیلی بهتر میتواند نقدینگیهای سرگردان در جامعه، به ویژه نقدینگیهای خرد که در اختیار سهامداران جزء است و در مقاطع مختلف بحران اقتصادی وارد فعالیتهای سفتهبازانه ارزی در بازارهای دلاری غیرمجاز میشوند را مدیریت و جذب بازار سرمایه کند. در دورههای پیشین، متاسفانه سپردههای ارزی مردم گرفته میشد و سپس در بازپرداخت، به صورت ریالی و با نرخهای دولتی سپردههای ارزی را باز میگرداندند. این اقدام، یک ظرفیت منفی برای سرمایه اجتماعی نظام بانکداری کشور ایجاد کرد. امید میرود رییس کل بانک مرکزی به سمت و سوی گذشته نرود و همانگونه که با مردم تعهد میکند، ارزی که از مردم دریافت میکنند را دقیقا همان ارز را بدون محدودیت و سود را نیز به صورت ارزی پرداخت کنند. بنابراین لازم است نخست اعتماد از دست رفته بازتولید شود و سپس تلاش به منظور حفظ اعتماد صورت بپذیرد تا از منابع ارزی مسکوت در خانهها برای تامین منابع ارزی مگاپروژهها بهرهمند شد.