ایمنی و سلامت بیماران در خطر است
گلی ماندگار|
همیشه وقتی اتفاقی تلخ مثل ریزش ساختمان پلاسکو و ویران شدن متروپل رخ می‌دهد، تا چند ماه بعد از آن همیشه بحث در مورد ساختمان‌هایی که از ایمنی کافی برخوردار نیستند داغ است و البته این بحث‌ها و خبرها هم کم‌کم از یادها می‌رود و همه به همان زندگی همیشگی با همان خطرات همیشگی ادامه می‌دهند. این‌بار هم بعد از فاجعه متروپل اخبار زیادی در رابطه با ساختمان‌های ناایمن منتشر شد، اخباری که به ساختمان بیمارستان‌ها هم کشید و حتی نام چند بیمارستان که ساختمانشان فرسوده یا غیر استاندارد است از سوی سازمان‌های مسوول منتشر شد، اما هیچ اتفاقی در خصوص تعطیل کردن این بیمارستان‌ها یا رسیدگی به وضعیت سازه آنها از سوی هیچ کس صورت نگرفت. همه‌چیز در حد همان حرف و خبرها باقی ماند. بیمارستان‌هایی که اگر دچار حریق شوند یا ساختمانشان به علت فرسوده بودن فرو بریزد قطعا تعداد افرادی که در آن قربانی می‌شوند آمارشان خیلی بیشتر از متروپل و پلاسکو و... خواهد بود. نمونه بارز آن هم مرکز تخصصی و زیبایی سینا اطهر بود که هم باعث مرگ مراجعان شد و هم چند دکتر و پرستار نخبه و جوان در این مرکز جان خود را از دست دادند. اما مساله اینجاست که چه کسانی و چه زمانی باید به این شرایط رسیدگی کنند. بیمارستان‌های ناایمن از سوی کدام سازمان‌ها و نهادها باید مورد بررسی قرار بگیرد و کدام سازمان‌ها و نهادها مسوول بهینه‌سازی آنها هستند. مساله‌ای که نه تنها در این مورد که در تمامی زمینه‌ها وقتی صحبت از بازسازی و درست کردن به میان می‌آید و حرف از کمبودها و خطرها می‌شود، اکثر مسوولان سعی می‌کنند توپ را به زمین دیگری بیندازند و مسوولیت آن را بر عهده نگیرند.
اما بر اساس اعلام دادستان تهران، ناایمن‌ترین بیمارستان‌های کشور در تهران قرار دارند، به برخی از آنها اخطار پلمپ داده شده و این هم به درخواست سازمان آتش‌نشانی بوده است، یکی از بیمارستان‌هایی که در کنار چندین بیمارستان مانند شهدای یافت‌آباد، فیاض‌بخش و... بیمارستان رسول اکرم بوده که از نظر سازمان آتش‌نشانی ساختمان این بیمارستان هم از لحاظ ایمنی دارای نقص‌های اساسی است، اول از همه اینکه نمای این بیمارستان از کامپوزیت است که استفاده از این مصالح در نمای ساختمان به خصوص بیمارستان ممنوع است و همین نمای کامپوزیت هم باعث شده تا حادثه آتش‌سوزی در این بیمارستان خیلی سریع گسترش پیدا کند. البته خوشبختانه این حادثه تلفات جانی نداشته اما می‌توانست تبدیل به فاجعه دیگری شود.
آخرین بازرسی سال 1395 صورت گرفته
اما به گفته مینو رحمانی، کارشناس ارشد سازه، مساله این است که مراکز درمانی و بیمارستانی به‌طور متناوب مورد بررسی ایمنی قرار نمی‌گیرد، طبق اسناد و مداراک وزارت بهداشت و درمان آخرین بررسی ناایمنی مراکز درمانی کشور از سوی این وزارت خانه به سال 95 باز می‌گردد و از آن سال تاکنون هیچ گونه بررسی تازه‌ای در این مورد انجام نشده است. اگر بخواهیم واقع بینانه به موضوع نگاه کنیم باید بگوییم که متاسفانه ایمنی سازه‌ای اکثر بیمارستان‌های کشور رقمی بین 40 تا 50 درصد است که این رقم اگر قرار باشد با استانداردهای جهانی مطابقت پیدا کند باید به 70 تا 80 درصد برسد.
او در ادامه به «تعادل» می‌گوید: برخی بیمارستان‌ها هستند که قدمت سازه آنها به بیش از 50 سال می‌رسد اما وقتی از نظر ایمنی مورد بررسی قرار می‌گیرند وضعیت خوبی دارند در حالی که بیمارستان‌های نو ساز حتی در شرایط این بیمارستان‌ها هم نیستند و متاسفانه هنگام ساخت و ساز به استحکام و حتی شرایط ایمنی بنا توجه خاصی نشده است. مثلا بیمارستان‌هایی که در شهرهای اهر و ورزقان یا کرمانشاه ساخته شده بودند و در مقابل زلزله دوام نیاوردند و این نشان می‌دهد که بحث ایمنی سازه برای بیمارستان‌ها چندان هم مورد توجه قرار نگرفته است. در حالی که ساختمان بیمارستان باید به گونه‌ای ساخته شود که اگر بلایای طبیعی مثل سیل یا زلزله رخ داد این بناها استحکام کافی را داشته باشند تا بتوان از آنها برای ارجاع مسدومان و زخمی‌ها استفاده کرد.
باز هم قصه تکراری کمبود بودجه
مینو رحمانی در بخش دیگری از سخنان خود به قصه تکراری کمبود بودجه اشاره می‌کند و می‌گوید: هر وقت صحبت از فرسوده بودن بیمارستان‌ها یا تخت‌های بیمارستانی و تجهیزات بیمارستانی می‌شود، وزارت بهداشت و درمان عامل اصلی رسیدگی نکردن به این وضعیت را کمبود بودجه می‌داند. در حالی که این وزارتخانه باید تمام سعی خود را در این زمینه به کار بگیرد تا بتواند ایمنی بیماران را تامین کند. تا زمانی که بیمارستان‌ها بنای مستحکمی نداشته باشند، تا زمانی که تخت‌های بیمارستانی و تجهیزات آن فرسوده باشند، امکان اینکه بیماری به دلیل این وضعیت جان خود را از دست بدهد بسیار بالاست. همانطور که طی تمام این سال‌ها نمونه‌هایی از مرگ و میر بیماران به دلیل تخت فرسوده بیمارستانی یا تجهیزات فرسوده بخش مراقبت‌های ویژه یا اتاق عمل را داشته‌ایم.
50 هزار تخت فرسوده و غیراستاندارد
این در حالی است که به گفته مدیرکل دفتر توسعه منابع فیزیکی و امور عمرانی، وزارت بهداشت و درمان در حال حاضر 50 هزار تخت فرسوده و غیر استاندارد در بیمارستان‌های کشور وجود دارد. این عدد به تنهایی می‌تواند شرایط بحرانی را نشان دهد.
تعطیلی بیمارستان‌ها چاره کار نیست
بیژن علیمرادی، پزشک اورژانس درباره تخت‌های بیمارستانی فرسوده و بیمارستان‌هایی که سازه‌های غیر ایمن دارند به «تعادل» می‌گوید: ما سال‌هاست که با این مشکلات دست و پنجه نرم می‌کنیم، متاسفانه شرایط استاندارد در اکثر بیمارستان‌های ما زیر 40 درصد است این وضعیت در شهرهایی که تنها یک بیمارستان دارند به مراتب بدتر هم هست. اما مساله اینجاست که تعطیلی بیمارستان‌های غیر استاندارد نمی‌تواند چاره کار باشد. مثلا اگر در شهری که تنها یا بیمارستان یا مرکز درمانی دارد این مرکز هم به علت غیر استاندارد بودن تعطیل شود تکلیف بیمارانی که زندگی شان به ثانیه‌ها بستگی دارد چه می‌شود؟ او می‌افزاید: مشکلات باید ریشه‌ای حل شوند، وزارت بهداشت و درمان همیشه در این مورد با کمبود بودجه مواجه است، اکثر بیمارستان‌های دولتی در شرایط بسیار ناایمنی به سر می‌برند، تخت‌ها فرسوده‌اند، تجهیزات فرسوده‌اند و حتی ساختمان بیمارستان فرسوده است، اما همین بیمارستان روزانه تعداد قابل توجهی مراجعه‌کننده دارد که اگر تعطیل شود این افراد برای معالجه به کجا باید مراجعه کنند. مساله این است که دولت باید برای بهسازی بیمارستان‌ها و به خصوص بیمارستان‌های دولتی بودجه‌ای قابل توجه را در نظر بگیرد. اینکه تنها به دلیل اخطاری که از سوی سازمان آتش نشانی ابلاغ می‌شود یک مرکز درمانی را تعطیل کرد بدون اینکه جایگزینی داشته باشد، اشتباه بزرگی خواهد بود.
ایمنی بیمارستان‌ها بسیار مهم است و باید اولویت اصلی باشد
محمود قدیری کارشناس ارشد ایمنی و معاونت سابق معاونت حفاظت و پیشگیری سازمان آتش‌نشانی تهران نیز درباره ایمنی بیمارستان‌های پایتخت و لزوم توجه به این مساله اظهار کرد: از نظر ایمنی و آتش‌نشانی در جایگاه بین‌المللی، ایمنی بیمارستان‌ها دارای اهمیتی خاص و حساس است. چرا که مکانی تجمعی است و افراد کم‌توان یا بعضا ناتوان در آن حضور دارند که برخی از آنها آسیب‌پذیری بالایی هم دارند. پس در صورت وقوع حادثه در یک مکان درمانی حرارت بالا یا انتشار گازهایی که بعضا سمی هستند می‌تواند آسیب جدی‌تری را به این افراد وارد کند. قدیری با تاکید براینکه ایمنی یک مرکز درمانی و بیمارستان باید اولویت اصلی مدیران آن باشد، تاکید کرد: در بیمارستان‌ها افراد با توانایی کم با جمعیتی بالا حضور دارند که اغلب تحت درمان هستند؛ ممکن است در یک اتاق پنج نفر حضور داشته باشند که این فرار و نجات را سخت‌تر می‌کند. همچنین در بیمارستان‌ها بار اشتعال فراوانی هم وجود دارد که از جمله آن پارچه‌ها، تشک‌ها، برخی داروها، کپسول‌ها، مواد ضدعفونی‌کننده و... وجود دارد که در صورت وقوع حریق، گسترش آتش‌سوزی سریعتر خواهد شد.
آسیب بیمارستان‌های فرسوده فقط آوار بنا نیست
«آسیب مراکز ارایه‌دهنده خدمات درمانی فقط در سازه‌های ناایمن و فرسوده نیست و بلکه هزینه‌کرد نگهداری آنها، اتلاف انرژی و انتقال آلودگی هم در این مراکز وجود دارد، به همین دلیل تبعات ناشی از فرسودگی بیمارستان‌ها و مراکز درمانی باید از جنبه‌های مختلف بررسی شود.» این نکته‌ای است که حمید سوری، رییس مرکز تحقیقات ارتقای ایمنی و پیشگیری از مصدومیت‌های دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: مراکز درمانی بدون استانداردهای فیزیکی، می‌توانند باعث مخاطرات بیولوژیک هم بشوند. یکی از دلایل عمده عفونت‌های بیمارستانی، فرسودگی بنای ساختمان‌هاست که منجر به افزایش مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها می‌شود که هم ضرر اقتصادی دارد و هم مقاومت نسبت به آنتی‌بیوتیک‌ها را ایجاد می‌کند. مثلا در بیمارستان‌های سوانح و سوختگی اگر بنا، فرسوده و غیراستاندارد باشد، عفونت‌های ثانویه بیشتر به بیماران منتقل می‌شود. درباره تهویه هوا، فاضلاب‌ها، زباله‌های بیمارستانی و... هم برخی مراکز درمانی از استانداردهای کافی برخوردار نیستند و نه‌تنها بیماران که حتی پرسنل آن مراکز را در معرض خطر قرار می‌دهند.
