چه کسی ضامن امنیت بچه‌ها در مدرسه است؟
گلی ماندگار|
اولین‌بار خبر تعرض یک ناظم مدرسه در یکی از مدارس غیر انتفاعی منطقه 2 تهران باعث شد جامعه در شوک فرو برود. اتفاقی که تا آن زمان اگر رخ می‌داد هم نه به این وسعت و نه به این سرعت خبری می‌شد. فیلمی که یکی از دانش‌آموزان بدون اطلاع ناظم هنگامی که با پسرهای دبیرستانی در مورد مسائل جنسی صحبت می‌کرد و انتشار آن در فضای مجازی باعث شد، تا مساله به دانش‌آموزان در مدارس به یکی از چالش‌های مهم جامعه تبدیل شود، بعد از آن بود که اخبار دیگری از گوشه و کنار کشور در این رابطه به گوش می‌رسید و هر روز تعداد بیشتری از خانواده‌ها را درگیر می‌کرد. اینکه در یک مدرسه غیر انتفاعی ناظمی به خود اجازه بدهد با پسران نوجوان چنین بی‌پرده صحبت کند و حتی آنها را مورد آزار و اذیت قرار بدهد، به نوبه خود اتفاقی تلخ بود که هضم آن حداقل تا آن زمان برای جامعه ایران چندان ساده به نظر نمی‌رسید. اما وقتی اخبار دیگر در این زمینه منتشر شد، مساله به بحرانی تازه برای جامعه تبدیل شد. بحرانی که یکی از امن‌ترین مکان‌ها برای فرزندان خانواده‌ها را نشانه گرفته بود و حالا این سوال مطرح می‌شد که چطور باید به مدارس در این رابطه اطمینان کرد. در واقع مدارس و مسوولان آنها چه نقشی در تامین امنیت دانش‌آموزان در هنگام حضور آنها در مدرسه دارند. آیا می‌توان یک نمونه اتفاق افتاده و خبری شده را به دیگر مدارس هم تعمیم داد. چه اتفاقی رخ می‌دهد که یک معلم یا ناظم به خود این اجازه را می‌دهد تا حریم امن مدرسه را برای دانش‌آموزان به مکانی ناامن تبدیل کند. تا قبل از این اتفاق‌ها تنبیه‌های بدنی یکی از مواردی بود که باعث شد تا بسیاری از روانشناسان بر این باور باشند که آموزش و پرورش برای استخدام معلمان موظف است آنها رااز لحاظ روحی و روانی مورد بررسی قرار بدهد. مساله‌ای که هیچ‌وقت از سوی آموزش و پرورش جدی گرفته نشد، اما با این اتفاق برگ دیگری از ناامنی دانش‌آموزان در مدارس به دلیل حضور افرادی با مشکلات روحی و روانی ورق خورد و این‌بار موضوع جدی‌تر از قبل از سوی اولیای دانش‌آموزان پیگیری شد. اما از اتفاق دبیرستان منطقه 2 تهران زمان زیادی نگذشته بود که خبر تعرض یکی از اعضای اولیا و مربیان مدرسه به دانش‌آموزان دبستانی در اصفهان منتشر شد. این‌بار کودکان مورد آزار و اذیت قرار گرفته بودند. آنها که تا قبل از این اتفاق فکر می‌کردند بعد از خانه، مدرسه تنها مکان امنی است که می‌توانند در آن به راحتی حضور داشته باشند.
مرور اتفاقات
اولین خبر خرداد ماه 1397 منتشر شد. اینکه ناظم یک مدرسه غیر انتفاعی با استفاده از اطمینانی که بچه‌ها به او داشته‌اند، آنها را در ساعات پایانی روز یا در اردوهای خارج از مدرسه مورد آزار و اذیت قرار داده و به آنها مشروبات الکلی می‌داده و آنها را وادار می‌کرده تا در مقابل او با یکدیگر رفتارهای غیر انسانی داشته باشند. در روزهای اول عنوان شد، موارد بررسی شده حکایت از 8 قربانی دارد که مورد روانکاوی قرار گرفته‌اند، اما بعد از گذشت چند روز مشخص شد تعداد شاکیان این پرونده به 40 نفر افزایش یافته است. این مدرسه که در منطقه 2 تهران واقع شده بود یک مدرسه غیر انتفاعی بود. خبر دوم در نیمه دوم سال 97 منتشر شد. خبری مبنی بر تجاوز به تعدادی دانش‌آموز مدرسه‌ای در ناحیه ۴ آموزش و پرورش اصفهان. واکنش‌ها این‌بار شدیدتر بود، اولیای دانش‌آموزان در مقابل مدرسه تجمع کرده و خواستار رسیدگی سریع و دقیق به این پرونده شدند. موضوعی که به سرعت با واکنش مسوولان آموزش و پرورش اصفهان روبه‌رو شد تا مدیر روابط عمومی اداره کل آموزش و پرورش استان اصفهان بگوید: برخی از والدین دانش‌آموزان ادعایی مبنی بر تجاوز دارند. در حال حاضر تحقیقات در این زمینه در حال انجام است و پرونده این موضوع سریع تشکیل و به مراجع قضایی ارسال شده است. علیرضا مهدی در ادامه با تأکید بر دستگیری فرد متهم به تعرض، گفت: فرد مورد اتهام دستگیر شده است، او یکی از اعضای انجمن اولیا و مربیان مدرسه بوده است. منتظر نظر نهایی پزشکی قانونی هستیم، آموزش و پرورش ناحیه چهار نیز از این فرد به دلیل از بین بردن شأن آموزش و پرورش شکایت کرده است. بروز چنین اتفاقی باعث شده بود تا دانش‌آموزان از رفتن به سرویس بهداشتی مدرسه امتناع کنند چرا که این اتفاق بارها و بارها در سرویس بهداشتی مدرسه رخ داده بود.
تعرض جنسی یک معلم به دانش‌آموزان در شهرستان فردوس
حالا یک بار دیگر در سال 1401 خبری مبنی بر تعرض یک معلم 55 ساله با 28 سال سابقه خدمت در شهرستان فردوس خراسان جنوبی در راس خبرهای روز قرار گرفته است. ماجرا از زبان مدیرکل آموزش و پرورش خراسان جنوبی این طور بیان می‌شود: اردیبهشت ماه سال جاری فردی با هویت (م. د) دارای ۲۸ سال سابقه خدمت که تاکنون هیچ گونه سوء‌سابقه‌ای نداشته است در محل پارکینگ منزل مسکونی خود در خارج از ساعت آموزشی با هماهنگی هفت نفر از اولیای دانش‌آموزان مقطع ابتدایی اقدام به برگزاری کلاس خصوصی برای آنان کرده است. فرد مذکور طی فرآیند آموزش خود، به اذعان دانش‌آموزان متاسفانه آنان را مورد آزار کلامی و جسمی قرار داده است. او می‌افزاید: برگزاری اینگونه کلاس‌ها به هیچ عنوان مورد تایید آموزش و پرورش نبوده و بارها به عدم برگزاری اینگونه کلاس‌ها توصیه شده است. در عین حال آموزش و پرورش به محض اطلاع، از طریق مراجع ذیربط و قوه قضاییه پیگیری‌های مستمر را آغاز کرده که منجر به بازداشت متهم و تشکیل پرونده به‌طور همزمان در دادگستری و هیات رسیدگی به تخلفات اداری آموزش و پرورش شد. دادگاه و هیات رسیدگی به تخلفات اداری در مرحله بدوی نامبرده را محکوم کرده که در صورت تایید رای نهایی از طریق مراجع ذیصلاح اطلاع‌رسانی خواهد شد.
جای خالی آموزش‌های «محافظت از خود»
بیتا مرادی، کارشناس ارشد مشاوره خانواده در این باره به «تعادل» می‌گوید: متاسفانه عوامل موثری در وقوع چنین اتفاقاتی دخیل هستند، اول از همه باید به این مساله اشاره کرد که خانواده‌های ایرانی در مورد مساله «محافظت از خود» با کودکان و نوجوانانشان حرف نمی‌زنند، این مساله هم به دلیل شرم و حفظ فاصله با فرزندان اتفاق می‌افتد. در صورتی که اگر خانواده از همان زمانی که کودک را به مهد می‌سپارد در این مورد هشدارهای لازم را به او بدهد، این کودک آمادگی لازم برای محافظت از خود را پیدا می‌کند و البته باعث می‌شود اگر چنین مواردی برای او رخ بدهد به راحتی بتواند با خانواده خود در میان بگذارد. در بسیاری از موارد کودکان و نوجوانان و تمام افرادی که مورد تعرض قرار می‌گیرند از بازگو کردن آن با افراد خانواده وحشت دارند، به خصوص دختران که در این زمینه با توجه به آموزش‌های اشتباهی که به آنها داده شده خود را مقصر بروز چنین وقایعی می‌دانند.
او می‌افزاید: متاسفانه در مدارس ما هم هیچ آگاهی در این رابطه به بچه‌ها داده نمی‌شود. به همین خاطر است که اکثرا افرادی که دست به چنین اقدامات غیر انسانی می‌زنند تا حد زیادی از این مطمئن هستند که بچه‌ها از ترس هم که شده چیزی در این باره به خانواده یا دیگر اولیای مدرسه نمی‌گویند همین مساله باعث می‌شود این افراد با آرامش خاطر بیشتری دست به چنین رفتارهای کثیفی بزنند.
بررسی مسائل روحی و روانی معلمان
این کارشناس ارشد مشاوره عامل بعدی که در بروز چنین اتفاقات تلخی دخیل است را عدم توجه مسوولان آموزش و پرورش به شرایط روحی و روانی معلمان هنگام استخدام می‌داند و می‌گوید: باید تمامی پرسنل مدرسه اعم از معلم، ناظم و حتی پرسنل خدماتی وقتی قرار است برای کار در مدرسه استخدام شوند، از لحاظ روحی و روانی مورد بررسی قرار بگیرند، در مورد تنبیه‌های بدنی بارها و بارها به این مورد اشاره شده است اما متاسفانه آموزش و پرورش به این مساله اهمیت نمی‌دهد در حالی که استخدام افرادی با مشکلات روحی و روانی می‌تواند عامل بروز انواع بزه‌ها در دانش‌آموزان شود. از سوی دیگر ما شاهد انواع دیگری از اختلالات روانی در معلمان هستیم که دانش‌آموزان را تحت فشار و آسیب روانی قرار می‌دهند اما به دلیل آنکه این فشارها در جامعه تابو نیستند مورد توجه قرار نمی‌گیرد اما لازم است آموزش و پرورش از این فرصت استفاده کند و قوانینی را وضع کند که کادر مدرسه از نظر سلامت روانی بررسی شوند.
معلم خوب چه خصوصیاتی دارد
از نظر بسیاری از روانشناسان مهم‌ترین شرط معلم خوب از لحاظ بهداشت روانی این است که او با کمال صمیمیت و خلوص نیت، کودکان را دوست بدارد و از رفتار آنان آزرده نشود، بلکه با صبر و حوصله و خوشرویی سعی کند به عمق مشکلات کودکان پی ببرد و در حل این مسائل تا حد ممکن بکوشد. معلم نباید تمام تلاش خود را صرف این کند که دانش‌آموزان بهترین نمره را کسب کنند، بلکه باید بکوشد به هر فرد به اندازه توانایی او مسوولیت دهد و حتی الامکان در پرورش فکری و روانی و جسمانی کودک بکوشد. یکی از عوامل سلامت روانی دانش‌آموز، درک شدن او توسط معلمش است. معلم باید در ارتباط با شاگردان آنچنان رفتاری داشته باشد که شاگرد تنبل و قوی و فقیر و غنی همه خیال کنند که معلم به خاطر هر یک از آنان به کلاس درس آمده است.
