بلای جان صنایع چیست؟
بنابر گزارش پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی، رشد اسمی سود شرکت‌ها در سال ۱۳۹۹ نسبت به سال قبل بیش از ۱۳۳درصد بوده و در ۶ماهه و ۹ماهه ۱۴۰۰، رشد اسمی سود نسبت به مدت مشابه سال قبل به ترتیب ۱۰۸ و ۶۴درصد بوده است. خودروسازان بدترین وضعیت سودآوری میان صنایع بورسی را ثبت کردند. قیمت‌گذاری دستوری بلای جان صنایع غذایی و دارویی بیش از ۲۸۰ شرکت صنعتی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران وجود دارد که شرکت‌های فعال در ۶ گروه خودروسازی و قطعات، شیمیایی، دارویی، محصولات غذایی، فلزات اساسی و فرآورده‌های نفتی، بیش از نیمی از تولید کشور را در اختیار دارند. در جدول زیر، وضعیت سودآوری شرکت‌های تولیدی بورس در بازه‌های عملکردی دوازده ماهه سال مالی ۱۳۹۹، ۶ ماهه و ۹ماهه ۱۴۰۰ بررسی شده است. بررسی این جدول نشان می‌دهد که شرکت‌های خودروسازی و ساخت قطعات، بدترین وضعیت را از منظر سودآوری، در میان شرکت‌های بورسی دارند. به نحوی که جمع سود خالص شرکت‌های این صنعت، منفی است. البته در ۹ ماهه ۱۴۰۰، تعداد شرکت‌های زیانده در صنعت خودروسازی و ساخت قطعات کمتر از سال گذشته است. با این وجود، زیان تولیدشده در این صنعت در ۹ ماهه ۱۴۰۰ تقریبا برابر با ۹ ماهه ۱۳۹۹ است که نشانه‌ای از وضعیت ناامیدکننده صنعت خودروسازی و ساخت قطعات است. از میان صنایع بورسی، صنعت فلزات اساسی و فرآورده‌های نفتی به ترتیب با ۹۷ و ۶۶درصد رشد سود اسمی ۹ ماهه نسبت به سال گذشته، بیشترین رشد در سودآوری در بین صنایع را داشتند. از سوی دیگر، تولیدکننده‌های محصولات ضروری و مصرفی مانند صنایع دارویی و غذایی، رشد سود اسمی کمتر از رشد تورم داشته‌اند. به نحوی که رشد سودآوری صنعت محصولات غذایی در ۶ ماهه و ۹ ماهه سال ۱۴۰۰ نسبت به مدت مشابه سال، حدود صفر درصد بوده است و این نرخ رشدها برای صنعت دارویی نیز به ترتیب ۲۲درصد و ۳۰درصد بوده است. درواقع علاوه بر اینکه ارزش حقیقی سودآوری این صنایع کاهش داشته، تعداد شرکت‌های زیانده در این صنایع در سال جاری نیز، نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش یافته است. اما کاهش ارزش حقیقی سود این صنایع ناشی از چیست؟ می‌توان کاهش ارزش حقیقی سود این صنایع و افزایش تعداد شرکت‌های زیانده را ناشی از قیمت‌گذاری دستوری در این صنایع دانست که موجب اثرگذاری منفی بر حاشیه سود این صنایع شده است. علاوه بر این، تعداد شرکت‌های زیانده در صنعت غذایی و دارویی در ۹ ماهه، به ترتیب ۳ و ۴ شرکت بیشتر از سال گذشته بوده که نشان‌دهنده وضعیت نامناسب سودآوری در این صنایع است. صورت‌های مالی سه ماهه ایران‌خودرو در فصل بهار نشان می‌دهد که در حالی سرمایه ثبتی این خودروساز حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان است که زیان انباشته آن به حدود ۴۳ هزار میلیارد تومان افزایش یافته است. این شرکت همچنان به واسطه سیاست‌های اشتباه قیمت‌گذاری دستوری با زیان عملیاتی همراه است. در کنار این موضوع بدهی و هزینه‌های مالی سنگین این شرکت بر شدت زیان‌سازی افزوده است. به گونه‌ای که در حالی زیان عملیاتی ایران‌خودرو به ازای هر سهم در فصل بهار امسال برابر با ۳۴ ریال بوده است که زیان خالص به ازای هر سهم با در نظر گرفتن هزینه‌های مالی به ۶۵ ریال افزایش می‌یابد. بر اساس نوشته اقتصاد آنلاین، ایران‌خودرو گزارش فعالیت سه ماهه مربوط به فصل بهار امسال را منتشر کرد. بر اساس این گزارش ایران‌خودرو در بهار امسال، ۴۲ هزار و ۲۳۹ میلیارد تومان فروش داشته که بهای تمام شده محصولات فروش در این مدت برابر با ۴۲ هزار و ۴۹۶ میلیارد تومان بوده است. بنابراین زیان ناحالص ایران‌خودرو در سه ماهه نخست امسال برابر با ۲۵۷ میلیارد تومان بوده است. با در نظر گرفتن هزینه عمومی و اداری و همچنین سایر هزینه‌های عملیاتی، زیان عملیاتی این شرکت به یک هزار و ۲۶ میلیارد تومان رسیده است. صورت‌های مالی ایران‌خودرو نشان می‌دهد که عملاً این خودروساز از تابستان سال ۱۳۹۷ همزمان با جهش قیمت دلار و تشدید سیاست قیمت‌گذاری دستوری به جز تابستان سال گذشته همواره زیان ناخالص ساخته است؛ به بیان دیگر درآمد حاصل از فروش حتی بهای تمام شده را پوشش نداده است. نکته مثبتی که شاید بتوان از صورت‌های مالی ایران‌خودرو به دست آورد این است که رشد بهای تمام شده فروش این شرکت کمتر از رشد میزان فروش آن بوده است. در بهار امسال فروش ایران‌خودرو نسبت به فصل مشابه سال گذشته افزایش ۱۱۷ درصدی را نشان می‌دهد که این رقم برای بهای تمام شده برابر با حدود ۱۰۵ درصد بوده است. با این وجود بدهی همچنان پاشنه آشیل ایران‌خودرو محسوب می‌شود؛ مجموع بدهی‌های ایران‌خودرو در پایان بهار امسال برابر با ۸۸ هزار و ۴۹۲ میلیارد تومان بوده که نسبت به فصل مشابه سال گذشته افزایش بیش از ۲۲ درصدی را نشان می‌دهد. البته باید توجه داشت که از این میزان حدود ۴۰ هزار میلیارد مربوط به پیش دریافت‌ها است. بدهی سنگین یکی از عوامل مهم در روند زیان دهی ایران‌خودرو به حساب می‌آید. به عنوان مثال در بهار امسال در حالی ایران‌خودرو زیان عملیاتی یک هزار و ۲۶ میلیاردی را ثبت کرده که در همین فصل حدود ۹۹۰ میلیارد تومان مربوط به هزینه مالی این شرکت بوده است. به بیان دیگر از مجموع یک هزار و ۹۵۱ میلیارد تومان زیانی که ایران‌خودرو در فصل بهار ثبت کرده، حدود ۵۰ درصد آن ناشی از هزینه‌های مالی بوده است. برای آنکه درکی از شرایط زیان دهی ایران‌خودرو داشته باشیم، روند زیان هر سهم پس از آخرین افزایش سرمایه در تابستان ۱۳۹۸ را بر اساس زیان خالص کل و زیان عملیاتی مرور می‌کنیم. به عنوان مثال در حالی زیان عملیاتی ایران‌خودرو به ازای هر سهم در پایان خرداد ماه برابر با ۳۴ ریال بوده است که زیان خالص به ازای هر سهم با در نظر گرفتن هزینه‌های مالی به ۶۵ ریال افزایش می‌یابد. دو عامل بیشترین اثر را در شرایط این روزهای ایران‌خودرو داشته است؛ قیمت‌گذاری دستوری که خود را در زیان عملیاتی و هزینه‌های مالی که به تشدید زیان خالص انجامیده است. اگر بخواهیم کمی عمیق‌تر نگاه کنیم شرایط این روزها ناشی از دو بعد سیاستی است؛ سیاست‌گذاری کلان و مدیریت بنگاه. نگاهی به روند زیان انباشته ایران‌خودرو طی سال‌های گذشته به خوبی نتیجه چنین شرایطی را نشان می‌دهد. زیان انباشته ایران‌خودرو در بهار امسال به حدود ۴۳ هزار میلیارد تومان رسیده که نسبت به زمستان و بهار سال گذشته به ترتیب افزایش حدود ۵ و ۳۲ درصدی را نشان می‌دهد. اعداد و ارقام منتشر شده نشان می‌دهد تا زمانیکه دو گلوگاه صنعت خودرو یعنی سیاست‌های کلان و معضلات ساختاری این شرکت مرتفع نشود، نباید انتظاری در خصوص بهبود شرایط سوددهی آن متصور بود.
