نمادها و واقعیت‌ها!

حسین حقگو

شکاف دولت- ملت مهم‌ترین خطری است که هر جامعه‌ای را تهدید می‌کند. هر چه این شکاف بیشتر باشد امکان رسیدن به هدف، برنامه و اقدام مشترک در آن جامعه مشکل‌تر و دست‌نایافتنی‌تر می‌شود. چرا که همه این موارد نیازمند نگاه و درک مشترک دولت و جامعه از مسائل و مشکلات و مجموع شدن عزم و اراده و توان ملی و همگانی برای رفع آنها و رسیدن به جامعه آرمانی است. یکی از نمادهای نزدیکی دولت با ملت، بی‌شک حضور مسوولان دولتی و حاکمیتی در بین مردم و شنیدن حرف‌ها و گلایه‌ها و مطالبات و درخواست‌های آنان است. اینکه مسوولان دولتی همچون مردم عادی در بین مردم و در کنار آنان حضور داشته باشند و حتی زندگی کنند، نشان‌دهنده نزدیکی و صمیمیت مردم و حاکمان است؛ آن‌هم در جوامع مشرق زمین و از جمله کشورمان که شکاف‌های تاریخی بین این دو سو (دولت- ملت) وجود دارد و دولت‌ها همواره، در جایگاهی دست‌نایافتنی قرار داشته و دارای قدرتی ماورایی تصور می‌شوند. در جوامع غربی اینکه فلان مسوول چه در دوران تصدی امور یا بعد از آن در فروشگاهی یا پارکی یا رستوران و سالن سینما و تئاتری در بین مردم ظاهر شود چیز عجیبی نیست. چنانکه مثلا خانم مرکل به عنوان قوی‌ترین سیاستمدار اروپایی بسیار در این مکان‌ها دیده شده و اکنون نیز با پایان مسوولیت‌هایش در یک آپارتمان معمولی زندگی می‌کند. این روزها مصادف با پایان دور اول سفرهای استانی آقای رییسی است و بشارت شروع دور دوم این سفرها با محوریت «پیشرفت و عدالت» داده می‌شود (روزنامه ایران- 23/5/1401). در رسانه‌های طرفدار دولت از یکسالگی سفرهای استانی آقای رییسی به عنوان دستاورد و موفقیتی بزرگ یاد می‌شود و این سفرها را نشانه کارآمدی دولت سیزدهم و بهبود وضعیت زندگی و  کسب  وکار مردم عنوان می‌کنند. بی‌شک همانطوری که ذکر شد یکی از نمادهای کاهش فاصله دولت با مردم همین حضور صاحبان قدرت در جامعه و بین مردم است، اما نکته مهمی که از آن به عمد یا سهوا غفلت می‌شود (همچون دوران دولت‌های نهم و دهم که از همین شیوه ارتباطی با جامعه استفاده می‌شد) آن است که این حضور در بین مردم سمبلیک و نمادین است و میزان موفقیت دولت‌ها در بهبود زندگی مردم ملاک‌های دیگری دارد. اینکه در هر یک از این سفرهای استانی کوهی از نامه و درخواست وام و شغل و خانه و ماشین و.... جمع می‌شود نشان می‌دهد که مردم به‌شدت در تنگنا هستند و کمتر امیدی به حل مسائل و مشکلاتشان از طریق راهبردها و سیاست‌های کلان دولت مستقر دارند. رفتار مردم در این سفرها نشان‌دهنده آن است که کمتر باور دارند که حل مساله فردی‌شان در گرو حل مسائل کلان و ملی است و دولت مستقر صاحب دانش و برنامه و تجربه و توان لازم برای چاره‌جویی و حل این مشکلات از این مسیر است. لذا هر فردی سعی می‌کند از فرصت پیش آمده و حضور بالاترین مقام اجرایی کشور استفاده کند و مساله فردی خود را حل و فصل نماید. این در حالی است که هر یک از مردم، می‌بایست خود را جزئی از یک راه و راهبرد بزرگ بدانند که با برنامه‌ها و سیاست‌ها و اقدامات دولت ضمن تامین رفاه و آسایش خود و خانواده، توسعه و پیشرفت کشور و هموطنانش نیز حاصل می‌شود و آینده روشن‌تری در انتظار آنان است. احساسی که برآمده از واقعیت‌های مشخص و ملموس زندگی فردی و جمعی باشد و نه مشتی وعده و وعید و موکول به آینده کردن حل مشکلات. البته این سفرهای استانی به نوعی اعتراف به ناکارآمدی نظام بورکراتیک و سلسله‌مراتبی دولت هم هست و اینکه تا رییس دولت بر سر صحنه حاضر نشود مقامات استانی توان حل مسائل و مشکلات مهم را ندارند.  واقعیت آن است که دولت سیزدهم یک سال پس از سکانداری امور کشور جز کاهش دو- سه درصدی تورم آن هم در بازه زمانی یک ساله و کنترل پاندمی کرونا و چند دستاورد در عرصه ارتباطات منطقه‌ای و... موفقیت چشمگیر مشخصی نداشته است و کمتر گرهی از کار مردم به‌شدت تحت فشار گشوده شده و شکاف و فاصله‌ای بین نظام حکمرانی و جامعه پر شده است. حتی برعکس با عدم برآورده شدن انتظارات و مطالبات معقول میان و بلندمدت جامعه، این شکاف‌ها عمیق‌تر و این گسل‌ها نگران‌کننده‌تر شده است و پرداخت چند میلیون تومان وام یا صدور توصیه نامه برای اشتغال فرزند و... فقط لبخندی کوتاه بر لبان افرادی محدود نشانده و  سرخوردگی گروه بس عظیم‌تر ناکامان از همین امتیازهای موقتی را احتمالا به همراه داشته است.  به نظر می‌رسد این توصیه اقتصاددان برجسته کشورمان بیش از هر زمان دیگری می‌بایست از سوی رییس دولت مورد توجه قرار گیرد تا نمادها را واقعیت نپندارد، اینکه: «حال که آقای رییسی به استان‌های محروم سفر می‌کنند تا از نزدیک به مشکلات این مناطق رسیدگی کنند، بد نیست سفری هم به استان محروم اقتصاد کلان داشته باشند. لازم است هر چه زودتر به این استان سفری صورت گیرد. استان اقتصاد کلان از نظر محرومیت از همه استان‌ها شرایط بدتری دارد و سفر به این استان می‌تواند گرفتاری دیگر استان‌ها را برطرف کند.» 

(دکتر مسعود نیلی – 12/8/1400)