اینترنت را به مرگ گرفته‌اند تا مردم به تب راضی شوند
استفاده از اینترنت در یک سال گذشته و از زمانی که عیسی زارع‌پور به مسند وزارت نوشته، با چالش‌هایی برای کاربران همراه بوده است؛ زمان‌هایی که با سرعت ۱۲۸ کیلوبایتی روبرو بودند یا سایت‌های پرمخاطب پشت‌هم فیلتر شدند یا قطعی سراسری را از سر گذراندند و در مقابل اینها، اختلالات و کیفیت پایین اینترنت که هنوز هم ادامه دارد؛ هرچند از همان آغاز وزارت زارع‌پور، کاهش کیفیت و سرعت اینترنت شروع شد و بعضی از اپراتورها دلیل آن را کمبود پهنای باند دانستند، این در حالی است که معاون وزیر ارتباطات به تازگی در اظهاراتی عنوان کرده که کیفیت اینترنت کاهش نیافته بلکه سطح توقع مردم از سرویس‌ها افزایش یافته است.
در یک سالی که از وزارت عیسی زارع‌پور بر مسند وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات می‌گذرد، مجموعه‌ای از این اختلالات به مردم تحمیل و محدودیت‌های بی‌سابقه‌ای هم تجربه شد. زارع‌پور بعضی از این اختلالات را به مشکلات زیرساختی مرتبط می‌داند. در این یک سال نیز، وی بر توسعه شبکه فیبر نوری و پوشش اینترنت روستایی تأکید کرده است. اینترنتی که کاربر ایرانی امروز با آن روبروست، با اینترنت سال‌های قبل تفاوت‌های چشمگیری دارد؛ تفاوت‌هایی که در زمان وزارت عیسی زارع‌پور اتفاق افتاد یا ادامه پیدا کرد.
اختلال، کاهش کیفیت و سرعت اینترنت
کاربران اینترنت در ایران به‌سختی وارد شبکه‌های اجتماعی فیلترشده می‌شوند و درباره کندی و اختلال اینترنت برای هم می‌نویسند: «اینترنت هر روز بدتر از دیروز»، «متأسفانه به سرورهای پروژه نمی‌تونم ssh بزنم و یه تغییر کوچیک بدم. پروژه داون شده، در آستانه اخراجم»، «یک فایل ۲۰۰ مگی رو یک ساعته داره دانلود می‌کنه»، «سرعت دانلود من از 1.7مگابیت رسیده به 300 کیلوبیت»، «سرعت دانلود ۱۵ تا ۳۰ کیلوبیته»، «سایت خارج از ایران یا باز نمی‌شه یا سرعت پایینه. با فیلترشکن که وصل می‌شم، شدیداً سرعتش پایینه. انگار یه حرکت جدیدی رو دارن تست می‌کنن که فیلترشکن وصل می‌شه؛ ولی هیچی رو نمی‌شه باز کرد باهاش.» کاربرانی که به‌سختی وارد شبکه‌های اجتماعی می‌شوند، تجربه‌هایشان را از سرعت و کیفیت اینترنت و اختلالات به‌اشتراک می‌گذارند. آنها برای کارهای ساده‌ای مثل دانلودکردن فایل یا باز‌کردن بعضی سایت‌ها مدت‌ها کلافه به صفحه مانیتور خیره می‌مانند. پس از چند سال تجربه افزایش سرعت اینترنت، دوباره انگار همه‌چیز به دورانی بازگشته است که به فراموشی سپرده شده بود، زمانی که با کارت اینترنت به دنیای مجازی وصل می‌شدند. زارع‌پور در جلسه رأی اعتمادش قول داده بود که شبکه ملی اطلاعات را در مدت چهار سال تکمیل کند. او بارها تأکید کرده است که شبکه ملی اطلاعات به‌معنای قطع‌شدن اینترنت جهانی نیست؛ اما مدت‌ها است که سایه شبکه ملی اطلاعات و طرح صیانت و قطع‌شدن اینترنت جهانی بر سر مردم سنگینی می‌کند و نشانه‌ها هم از کیفیت اینترنت پیدا است. وزیر ارتباطات در موقعیت‌های مختلف اختلالات گسترده اینترنت را رد کرده است؛ اما داده‌های سامانه رادار ابرآروان می‌گویند ارتباطات اینترنتی دیتاسنترهای داخلی در ۴۷ درصد مواقع سال ۱۴۰۰ دچار اختلال بوده‌اند و بیشترین اختلال‌ها در شبکه‌های اجتماعی و سایت‌های پرطرفدار خارجی اتفاق افتاده است. درمجموع از ۹ سایت خارجی که ابرآروان آنها را در سال گذشته پایش کرده، ۸۹ درصد اختلالات در سایت‌های خارجی مثل گیت‌هاب، گوگل، اینستاگرام، ویکی‌پدیا و توئیچ مشاهده شده است. اختلال و کاهش کیفیت اینترنت از همان آغاز وزارت زارع‌پور در دولت سیزدهم و شهریور ۱۴۰۰ شروع شد. هم رادارهای شرکت ابرآروان این اختلال را تأیید کردند و هم خودِ وزیر این کاهش کیفیت و اختلال را پذیرفت و دستور رسیدگی داد. همان زمان اپراتورهای اینترنت ثابت اعلام کردند دلیل این کاهش سرعت و افت کیفیت کمبود پهنای باند است.
محدودیت‌های پهنای باند
این تنها بار نبود؛ بلکه آغازگر اختلال‌های بعدی شد. بسیاری از کاربران اختلالات و کیفیت بد را در آبان همان سال و قطع فیبر دریایی را به‌خاطر می‌آورند. ادامه‌دارشدن کندی و اختلال شبکه اینترنت به رفع‌نشدن مشکل کابل دریایی ارتباط داده شد. شرکت ارتباطات زیرساخت اعلام کرده بود که ۴۳۰ گیگابیت از ظرفیت پهنای بین‌الملل شرکت ارتباطات زیرساخت به‌دلیل قطع کلاس دوم فیبر دریایی متعلق به شرکت GBI در محدوده دریایی بین قطر و امارات دچار قطعی و اختلال شده است. قطع‌شدن مسیر فیبر نوری در گرجستان هم باعث شد ۱,۰۰۰ گیگابایت از ظرفیت بین‌الملل این شرکت قطع شود. زارع‌پور در یکی از نشست‌های خبری در دی ۱۴۰۰ مشکل کیفیت اینترنت را به توسعه‌‌یافته‌نبودن زیرساخت‌ها ارتباط داده بود. بااین‌حال، بعضی از شرکت‌های اینترنتی مدعی شدند کندبودن اینترنت به‌خصوص درزمینه شبکه‌های اجتماعی خارجی به‌دلیل کاهش عمدی پهنای باند خارجی است و پهنای باند به‌اندازه نیاز وارد نمی‌شود. زارع‌پور اسفند ۱۴۰۰ گفت که برای افزایش پهنای باند بین‌الملل به شورای عالی فضای مجازی درخواست داده است. همچنان که کندبودن سرعت اینترنت و ضعف کیفیت آن ادامه دارد، امسال هم کاربران چند بار با قطعی اینترنت روبرو شدند. مرداد امسال یک بار به‌دلیل قدیمی‌بودن و فرسودگی کابل‌های برق داخلی مرکز مخابراتی و یک بار به‌دلیل آتش‌سوزی در حوضچه مخابراتی اینترنت کشور قطع شد. علاوه‌براین، شهرهای دیگر هم به‌طور موردی با قطعی و اختلال مواجه شدند که نمونه‌ای از آن اختلال شدید و در برخی نقاط قطعی اینترنت خوزستان پس از فروریختن برج متروپل است.
محدودیت‌های تازه
در حالی که کاربران از سرعت پایین اینترنت و کیفیت آن شکایت داشتند، زارع‌پور در یک ماه گذشته، با فعال‌کردن اجباری جست‌وجوی امن، تمامی مردم را کودکان زیر ۱۳ سال فرض کرد. بسیاری تمامی این محدودیت‌ها را نشانه اجرای پنهانی طرح صیانت می‌دانند.زارع‌پور صراحتاً اعلام کرده است که مسوول فیلترینگ نیست؛ اما در همین یک سال وزارت او محدودیت‌های تازه‌ای اعمال شد. احتمالاً مهم‌ترین محدودیت، فعال‌شدن اجباری Safe search در موتورهای جست‌وجوی گوگل و بینگ بود. این طرح به بهانه حفاظت از کودکان در فضای مجازی اجرایی شد؛ اما دولت با اجرای آن همه شهروندان ایرانی را کودکان ۱۳ ساله دانست. درمقابل محدودیت برای این دو موتور جست‌وجو، موتور جست‌وجوی یاندکس روسی در ایران پس از سفر وزیر ارتباطات به روسیه رفع فیلتر شد. در دوران وزارت او، سایت توئیچ هم فیلتر شده است. ماجرای فیلترینگ در این دوره فقط با محدودیت بعضی از سایت‌ها همراه نبود؛ بلکه با رانت هم گره خورد؛ جایی که وزیر اعلام کرد برخی از پلتفرم‌های فیلترشده برای برخی اقشار خاص باز خواهند شد. این فرآیندی است که زارع‌پور آن را تخصصی‌کردن اینترنت می‌داند؛ اما در‌واقع رانتی کردن امکاناتی است که به همگان تعلق دارد. بسیاری از کاربران معتقدند این همه اختلال و محدودیتی که به‌تازگی اتفاق می‌افتد، نشانه‌هایی از اجرای پنهانی طرح صیانت است. یکی از نمایندگان مجلس هم اخیراً این مشکلات را به طرح صیانت مربوط دانسته و گفته است که دولت برای کندی و ایجاد اختلال همکاری می‌کند. باوجوداین، زارع‌پور در آخرین اظهارنظرش در این باره گفته است که چیزی به اسم اینترنت ملی نداریم و طرح صیانت تصویب نشده است که اجرا شود.
مجوز افزایش قیمت اینترنت برای توسعه فیبرنوری
در کنار همه این موانع، توسعه فیبرنوری و تلاش برای پوشش اینترنت در همه روستا برنامه‌هایی است که زارع‌پور در این مدت بر آن تأکید کرده است. یکی از کارهایی که زارع‌پور بر آن بسیار تأکید می‌کند، توسعه فیبرنوری و پوشش اینترنت در روستاهاست. او توسعه فیبرنوری را نسخه شفابخش اینترنت کشور می‌داند و از برنامه این وزارتخانه برای پوشش ۲۰ میلیون پورت فیبرنوری تا پایان دولت خبر داده است. توسعه فیبرنوری اصلی‌ترین بخش توسعه شبکه اینترنت ثابت است که سال‌ها است در ایران توسعه پیدا نکرده است. اتصال روستاها به اینترنت هم ازجمله اهدافی بود که زارع‌پور در این یک سال آن را دنبال کرد. براساس آخرین آمار وزارتخانه، از زمان شروع کار دولت سیزدهم بیش از ۱,۶۰۰ روستا به اینترنت متصل شده‌اند؛ البته بعضی از آنها قبلاً هم دسترسی ضعیفی به اینترنت داشتند. در عین حال در‌حالی که وزیر قبلی ارتباطات ثابت‌بودن تعرفه اینترنت را از دستاوردهای وزارتش می‌دانست، زارع‌پور وزیری بود که بعد از سال‌ها به افزایش تعرفه‌های اینترنت ثابت و همراه روی خوش نشان داد. بسیاری از اپراتورها بارها از ثابت‌ماندن تعرفه اینترنت شکایت کرده بودند و آن را مانعی برای توسعه زیرساخت‌ها می‌دانستند. زارع‌پور درکنار افزایش تعرفه‌ها، پروژه اینترنت رایگان برای دهک‌های پایین را شروع کرد. ابتدا قرار بود سالانه ۳۰ گیگ اینترنت برای سرپرست خانوارهایی فعال شود که یارانه ۴۰۰ هزار تومانی می‌گیرند؛ اما در آخرین خبرها گفته شده است تا پایان امسال ۴۰ گیگ به هر خانوار به‌رایگان داده می‌شود. طبق برآوردها، این حجم دردی از طبقات پایین دوا نمی‌کند و به‌نظر می‌رسد این گروه درآمدی دسترسی چندانی به ابزارهای استفاده از اینترنت هم نداشته باشند.
سطح توقع مردم از سرویس‌ها افزایش یافته است
رضا باقری اصل معاون امور مجلس وزارت ارتباطات به تازگی در اظهاراتی اعلام کرد براساس آمارها کیفیت اینترنت کاهش نیافته بلکه سطح توقع مردم از سرویس‌ها و تعداد کاربران پلتفرم‌ها افزایش یافته است. او البته این توقع را حق آنها دانست و ابراز امیدواری کرد با توسعه 20 میلیون پورت فیبر نوری، پهنای باند 100مگابیت برثانیه‌ای فراهم شود که به اقتصاد دیجیتال هم کمک می‌کند. باقری به لزوم افزایش سرعت اینترنت اشاره کرده و گفت: اولین تقاضایی که نمایندگان دارند، دسترسی ارتباطات است. دومین موضوع کیفیت اینترنت است. البته کیفیت پایین نیامده و آمارها این را اثبات می‌کند، اما سطح توقع مردم از سرویس‌ها و تعداد کاربرانی که از سرویس‌ها استفاده می‌کنند نیز افزایش یافته است. او با تاکید بر اینکه این توقع حق مردم است اظهار داشت افراد می‌خواهند از پلتفرم‌ها به عنوان ابزاری برای کسب درآمد استفاده کنند از همین رو پلتفرم‌ها نیز بایستی رشد کرده و البته به افزایش امکانات و سرعت‌شان نیز کمک شود: اگر بتوانیم زیرساخت‌های ارتباطی به ویژه ثابت را ارتقا دهیم، نسل بعدی از پلتفرم‌ها شکل خواهد گرفت. معاون وزیر ارتباطات با بیان اینکه به ایرادات موجود در زمینه سرعت اینترنت آگاه هستند، تحریم‌ها را عاملی برای افزایش این مشکلات دانست: در برخی مناطق تکنولوژی هنوز روی سیم مسی قرار دارد، در برخی موارد BTS هنوز تبدیل به LTE نشده است و فشارهای تحریم‌ها نیز به این مشکلات اضافه می‌شود. ما به همه این موارد آگاهیم، اما با همه این ظرفیت‌سازی‌ها، توقع مردم و شتاب تحول دیجیتال از چیزی که ما می‌توانیم اراده کنیم پیشی می‌گیرد.
