احیای برجام دوباره در اغما
احیای برجام در ماه‌های گذشته وارد فرآیندی پیچیده و غیرقابل پیش‌بینی شده است. دو طرف در این ماه‌ها هر بار گزارش‌های متفاوت و حتی متناقضی را از فرآیند مذاکرات ارایه داده‌اند و با توجه به اینکه محتوای دقیق مذاکرات هرگز منتشر نشده، تحلیل شرایط نیز برای ناظران دشوار شده است.
در شرایطی که چند ماه قبل گمانه‌زنی‌ها از این حکایت می‌کرد که احتمال دستیابی به یک توافق جدید بسیار افزایش یافته اما سرانجام مقدمات لازم برای رسیدن به نتیجه نهایی مشخص نشد، پس از آن دو طرف بار دیگر دور تازه‌ای از مذاکرات را ابتدا در دوحه و سپس در وین آغاز کردند و کار به جایی رسید که اتحادیه اروپا اعلام کرد که دیگر نیازی به مذاکره وجود ندارد. به این ترتیب مشخص شد که بحث‌های فنی میان طرفین به پایان رسیده و ایران و امریکا باید تصمیماتی سیاسی را در این زمینه نهایی کنند. پس از آن نوبت به نهایی شدن متن توافق پیشنهاد اروپا رسید، جایی که نمایندگان این اتحادیه اعلام کردند که بهترین پیشنهاد ممکن را روی میز گذاشته‌اند و ایران و امریکا باید نسبت به آن نظر خود را ارایه کنند. به این ترتیب دور جدید رد و بدل شدن پیام‌ها میان ایران و امریکا آغاز شد و هرچند به نظر می‌رسید سرانجام شرایط برای رسیدن به توافق نهایی فراهم شده اما با گذشت چند هفته این‌بار اتحادیه اروپا در بیانیه‌ای ادعا کرده که ایران دستیابی به توافق را دشوار می‌کند. فرانسه، آلمان و انگلیس (تروییکای اروپا) در بیانیه‌ای از خواسته ایران در مذاکرات احیای توافق هسته‌ای مبنی بر اینکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تحقیقاتش درباره ذرات اورانیوم یافت‌شده در سه سایت هسته‌ای را به پایان برساند، ابراز نارضایتی کرده و مدعی شدند، این خواسته مذاکرات را به خطر می‌اندازد.
تروییکای اروپایی در این بیانیه آورده‌اند: این خواسته آخر، تردیدهایی جدی درباره مقاصد و تعهدات ایران نسبت به نتیجه موفقیت‌آمیز برجام ایجاد می‌کند. موضع ایران با تعهدات قانونی الزام‌آور ایران مغایرت دارد و چشم‌انداز احیای برجام را به خطر می‌اندازد.این ادعای طرف‌های اروپایی برجام در حالی است که پیشتر پرونده «منشا ذرات اورانیوم در سایت‌های هسته‌ای» ایران در جریان امضای توافق برجام که به امضای سه کشور مذکور هم رسیده، بسته شده بود. آژانس اخیرا با تاثیرپذیرفتن از ادعاهای رژیم صهیونیستی در گزارشی مدعی شده است که ایران همچنان پاسخ‌های معتبری در رابطه با منشأ ذرات اورانیوم کشف شده در سه سایت هسته‌ای اعلام نشده، ارایه نکرده است. جمهوری اسلامی ایران تاکید دارد که این موضوع را نمی‌پذیرد که مسائل پادمانی که پیشتر پرونده آنها بسته شده بود، بار دیگر با بهانه‌های مختلف و تحت تاثیر القائات رژیم صهیونیستی مطرح شود و به عنوان دست‌آویزی سیاسی در تعاملات با ایران مورد استفاده قرار گیرد.
امریکا و ایران در هفته‌های اخیر در حال بررسی پاسخ‌های یکدیگر نسبت به متن پیشنهادی اتحادیه اروپا برای احیای توافق هسته‌ای بوده‌اند که به گفته جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ‌کننده مذاکرات وین، آخرین متن پیش‌نویس و آخرین پیشنهاد برای رسیدن به توافقی بر سر احیای توافق هسته‌ای است. ایران پیشنهادات خود درباره متن پیش‌نویس توافق و درباره پاسخ امریکا را به اتحادیه اروپا ارایه کرده است.
این پیام اتحادیه اروپا همانطور که انتظار می‌رفت با واکنش ایران مواجه شد. ناصر کنعانی در واکنش به بیانیه اخیر تروییکای اروپایی «انگلیس، آلمان و فرانسه » گفت: باعث تعجب و تأسف است که در شرایطی که تعاملات دیپلماتیک و تبادل پیام میان طرف‌های مذاکره و هماهنگ‌کننده گفت‌وگوها برای نهایی کردن مذاکرات جریان دارد، سه کشور اروپایی در اقدامی انحرافی و به دور از رویکرد نتیجه‌بخش در مذاکرات، اقدام به صدور چنین بیانیه‌ای می‌کنند. سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان با اشاره به حسن نیت و اراده جدی جمهوری اسلامی ایران برای نهایی کردن توافق رفع تحریم و با یادآوری این موضوع که پیشرفت مذاکرات در بسیاری از مقاطع از جمله مقطع اخیر، نتیجه ابتکارات و ایده‌های جمهوری اسلامی ایران بوده است، به طرف‌های اروپایی درباره تأثیرپذیری از فضاسازی طرف‌های ثالثی که از ابتدا مخالف روند مذاکرات بوده و اکنون نیز با همه توان به دنبال به شکست کشاندن مذاکرات هستند، هشدار داد. سخنگوی دستگاه دیپلماسی افزود: باعث تاسف است که سه کشور اروپایی با این بیانیه نسنجیده، گام در مسیر رژیم صهیونیستی مبنی بر شکست مذاکرات گذاشته‌اند و بدیهی است در صورت تداوم چنین رویکردی، باید مسولیت نتایج آن را نیز بپذیرند.
ناصر کنعانی با یادآوری انفعال طرف‌های اروپایی در ماه‌های اخیر و همچنین اقدام نابجا و سیاسی این کشورها در پایه‌گذاری قطعنامه در شورای حکام آژانس، گفت: به سه کشور اروپایی توصیه می‌شود به جای ورود به فاز تخریب روند دیپلماتیک، برای ارایه راه‌حل جهت پایان دادن به اختلاف نظرهای معدود باقی‌مانده نقش فعال‌تری ایفا کنند. سخنگوی وزارت امور خارجه با اشاره به سابقه همکاری و تعامل سازنده جمهوری اسلامی به عنوان یک عضو مسوولیت‌پذیر معاهده منع اشاعه با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، بار دیگر بر لزوم اجتناب از سیاسی‌کاری و طرح اتهامات بی‌پایه علیه کشورمان تأکید کرده و گفت: مایه تأسف است که کشورهای اروپایی از یکسو به حمایت تمام قد
از رژیمی می‌پردازند که صدها کلاهک اتمی در اختیار داشته و به هیچ‌یک از ساز و کارهای منع اشاعه بین‌المللی پایبند نیست و از سوی دیگر علیه برنامه هسته‌ای کاملا صلح‌آمیز جمهوری اسلامی ایران که در معرض گسترده‌ترین بازرسی‌ها قرار داشته، به فضاسازی می‌پردازند. سخنگوی وزارت امور خارجه با توصیه اروپایی‌ها به جبران عدم عمل به تعهدات متعدد خود در قبال ملت ایران، آنها را از به‌کارگیری زبان تهدید برحذر داشت و تصریح کرد: شکست حداکثری امریکا در کارزار فشار حداکثری باید درس عبرتی برای همه طرف‌هایی باشد که ناآگاهانه تصور می‌کنند تهدید و تحریم می‌تواند ملت ایران را از پیگیری حداکثری حقوق و تامین منافع خود بازدارند. کنعانی در پایان تصریح کرد: ایران همچنان برای نهایی کردن توافق، اراده و آمادگی داشته و بر این اعتقاد است که در صورت وجود اراده لازم و پرهیز از اثرپذیری از فشارهای خارجی، امکان دستیابی سریع به توافق وجود دارد.
محمد مرندی، مشاور تیم مذاکره‌کننده ایران در مذاکرات وین در گفت‌وگو با شبکه المیادین گفت: تروئیکای اروپا و واشنگتن می‌دانند که برنامه هسته‌ای ایران مسالمت آمیز است. ایران خواهان رسیدن به توافقی است که منافعش را حفظ کند. وی گفت که ما نمی‌توانیم به امریکایی‌ها و اروپایی‌ها اعتماد کنیم و سه کشور اروپایی بی‌طرف نیستند بلکه هم پیمان امریکا هستند و نباید فریب پروپاگاندا را بخوریم. مرندی تاکید کرد: روشن است که تروئیکای اروپایی خواهان بسته شدن پرونده تحقیقات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیست. رییس آژانس در صف اروپایی‌ها و امریکایی‌هاست و از آنها پیروی می‌کند.
این تحلیلگر کشورمان در ادامه گفت: یک مسوول اروپایی در مذاکرات گفت که خواسته‌های ایران برحق است اما امریکایی‌ها تعلل می‌کنند. ایران آماده امضای توافق است و بدانید که اروپایی‌ها با توجه به نیازشان به گاز، به توافق هسته‌ای بیشتر نیاز دارند. ایران نفت و گاز خود را می‌فروشد و توان دستیابی به منابع مالی را دارد. وی خاطرنشان کرد: هر چقدر توافق به تاخیر بیفتد مشکلات اروپا که با نزدیک شدن فصل زمستان به گاز نیاز دارد، زیادتر خواهد شد. مرندی تاکید کرد که بایدن ضعیف است و قبل از انتخابات میان دوره‌ای از مشکلات داخلی و اقتصادی رنج می‌برد. مشاور تیم مذاکره‌کننده ایران در مذاکرات وین در پایان گفت: ایرانی‌ها از اروپایی‌ها و امریکایی‌ها انتظار دارند که موضع‌شان را تغییر دهند. اروپایی‌ها مشکلی با رسیدن به توافق ندارند اما مشکل اصلی بایدن ضعیف است.
این بیانیه با واکنش‌های دیگری نیز مواجه شد. نماینده روسیه در مذاکرات وین از بیانیه اخیر تروئیکای اروپا درباره مذاکرات احیای برجام انتقاد کرد. میخاییل اولیانوف در توییتی نوشت: (این اقدام سه کشور اروپایی) واقعا خیلی بی‌موقع بود. درست در زمان حساس مذاکرات وین و در آستانه نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی. یاییر لاپید نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در جلسه هفتگی کابینه از بیانیه روز گذشته انگلیس، فرانسه و آلمان در رابطه با احیای توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ استقبال کرد و گفت که تروئیکای اروپایی در این بیانیه اعلام کردند، حصول توافق با ایران در آینده نزدیک اتفاق نخواهد افتاد و تحقیقات آژانس اتمی درباره ایران بسته نخواهد شد. بنابر گزارش پایگاه خبری اسراییل نشنال نیوز، لاپید در ادامه از انگلیس، فرانسه و آلمان به دلیل صدور این بیانیه و اتخاذ موضعی قوی در رابطه با مذاکرات احیای برجام قدردانی کرد و مدعی شد: ما در ماه‌های اخیر، گفت‌وگوهای محتاطانه و فشرده‌ای با آنها داشتیم و اطلاعاتی به‌روز درباره فعالیت‌های ایران در سایت‌های هسته‌ای‌اش به آنها ارایه کردیم.
وی افزود: من عازم آلمان هستم تا با صدراعظم اولاف شولتز دیدار کنم. هدف از این سفر هماهنگی مواضع درخصوص موضوع هسته‌ای و نهایی کردن جزییات سند همکاری راهبردی، اقتصادی و امنیتی است که قرار است، امضا کنیم. لاپید همچنین با اشاره به تلاش‌های رژیم صهیونیستی برای جلوگیری از حصول توافق احیای برجام ادعا کرد که به نظر می‌رسد این تلاش‌ها موفقیت‌آمیز بوده است. در شرایطی که مخالفان برجام در نقاط مختلف دنیا تلاش‌هایشان برای به نتیجه نرسیدن مذاکرات را به اوج خود رسانده‌اند، در میان طرف‌های مذاکره‌کننده نیز فعلا خبری از دستیابی به توافق وجود ندارد. احیای برجام دوباره به اغما رفته و این یعنی فعلا تحریم‌ها علیه اقتصاد ایران پا برجا خواهد بود.
