هشدار بحران گاز در ایران

تعادل | 

کمیسیون انرژی در جلسه علنی هفته گذشته گزارشی را قرائت کرد که نشان از ناترازی تولید و مصرف گاز طبیعی در کشور داشت. براساس هشدار رییس کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی، همه قوا باید بدانند ناترازی‌ها در حوزه انرژی تهدیدی هستند که در صورت عدم مدیریت به یک بحران امنیتی تبدیل خواهند شد. بنابر آماری که رییس این کمیسیون اعلام کرده، پیش‌بینی شده در زمستان بیش از ۲۳۰ میلیون مترمکعب کاهش گاز خواهیم داشت. از این رو، چنانچه این بحران جدی گرفته نشود، واردات گاز یا بازگشت به دهه ماقبل ۷۰ شمسی و خریدو توزیع وسایل گرمایشی نفتی و ذغالی بین مردم اجتناب ناپذیر خواهد بود. در همین حال، ویس کرمی نماینده مجلس هم از مصرف بی‌رویه گاز در کشور انتقاد کرده و روش تعرفه‌گذاری پلکانی را مدل مناسبی برای مدیریت مصرف گاز و جبران بخشی از ناترازی گاز می‌داند. او می‌گوید: اگر با پرمصرف‌ها مقابله نکنیم، تاوانش را در بخش‌های تولیدی و تعطیلی آنها می‌دهیم. قطع گاز و برق صنایع که بر اثر اسراف مشترکان پرمصرف رخ می‌دهد، برای کشور مشکلات عدیده‌ای را ایجاد می‌کند و منابع ارزی بسیاری را از دست خواهیم داد.

    بحران انرژی

گزارش کمیسیون انرژی در مورد ناترازی تولید و مصرف گاز طبیعی در کشور هفته گذشته از سوی سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در صحن مجلس قرائت شد. براساس این گزارش که از سوی مالک شریعتی سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی قرائت شد، آخرین پیش‌بینی وزارت نفت از تولید گاز طبیعی ایران حاکی از این است که تولید گاز طبیعی در کشور در بهترین حالت از ۹۵۰ میلیون متر مکعب کنونی به حدود ۱.۴ میلیارد متر مکعب در روز تا سال ۱۴۱۰ رسیده و پس از آن با روند کاهشی به ۱.۱ میلیارد متر مکعب در روز در سال ۱۴۲۰ خواهد رسید. پیش‌بینی می‌شود برای تحقق این سناریو تا سال ۱۴۲۰ به حدود ۶۰میلیارد دلار سرمایه‌گذاری شامل ۲۵ میلیارد دلار برای اجرای طرح‌های نگهداری تولید (عمدتاً در میدان پارس جنوبی) و ۳۵ میلیارد دلار برای توسعه میادین جدید نیاز است. در بخش دیگری از این گزارش تاکید شده که در صورت عدم سرمایه‌گذاری مذکور در بخش تولید گاز و با ادامه روند کنونی، با استناد به گزارش‌های رسمی شرکت ملی نفت ایران و بررسی‌های فنی شرکت ملی گاز ایران در سال ۱۴۰۶ حداکثر گاز شیرین قابل تحویل به شبکه انتقال گاز کشور حدود ۹۶۶ میلیون متر مکعب در روز خواهد بود که در صورت عدم تثبیت تولید گاز به ویژه در فازهای میدان گازی پارس جنوبی و توسعه منابع جدید گازی، تولید گاز شیرین با روند کاهشی به حدود ۸۱۵ میلیون متر مکعب در روز در سال ۱۴۱۲خواهد رسید.

بر اساس گزارش شرکت نفت و گاز پارس از سال ۱۴۰۵ تا ۱۴۱۰، سالانه ۲۵ میلیون متر مکعب و از سال ۱۴۱۰ تا۱۴۱۵ سالانه ۵۶ میلیون متر مکعب تولید روزانه گاز کاهش خواهد یافت و این بدان معناست که در صورت عدم سرمایه‌گذاری در فشار افزایی، تولید گاز از میدان گازی پارس جنوبی به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده گاز کشور از حدود ۶۸۰ میلیون مترمکعب تولید روزانه در سال ۱۴۰۱ به روزانه ۳۵۰ میلیون مترمکعب در افق ۱۴۱۰ خواهد رسید.

مطابق این گزارش هشدار‌دهنده، مطابق تعهدات شرکت ملی گاز ایران در افق ۱۴۱۰، میزان تقاضای گاز طبیعی در کشور بیش از ۱۳۵۰ میلیون متر مکعب در روز خواهد بود؛ این در حالی است که مقدار گاز شیرین قابل تحویل حدود ۹۵۰ میلیون مترمکعب در روز می‌باشد. به بیان دیگر اختلافی بالغ بر ۴۰۰ میلیون متر مکعب در تراز تولید و مصرف گاز طبیعی وجود خواهد داشت. لذا کشور با چالش جدی تامین گاز مشترکین و مصرف‌کنندگان بخش‌های خانگی، تجاری، صنایع، پتروشیمی‌ها، سیمان، فولاد، پالایشگاه‌ها، نیروگاه‌ها و صادرات مواجه خواهد بود. در همین حال، آمارها نشان‌دهنده بالا بودن میزان مصرف گاز طبیعی در کشور ماست. به‌طوری‌که نسبت به کشورهای دیگر سرانه مصرف بالاتری داریم. از سوی دیگر، شواهد نشان می‌دهد، طبقه مرفه جامعه پرمصرف هستند و هدررفت انرژی در این بخش بیشتر است. به‌طور مثال، در شهر مشهد، بررسی توزیع مشترکین نشان می‌دهد، بیش از 13درصد از مشترکین مناطق مرفه پرمصرف هستند، حال‌آنکه تنها 2 درصد از مشترکین مناطق ضعیف جامعه در دسته پرمصرف‌ها قرار می‌گیرند. بدین‌ترتیب مشخص می‌شود که الگوی مصرف گاز طبیعی در میان مرفهین جامعه، بسیار پرمصرف‌تر از سایر اقشار جامعه است. به عبارت دقیق‌تر، مرفهین پرمصرف‌تر از سایر اقشار جامعه هستند.

با توجه به پرمصرف بودن ثروتمندان جامعه، برخی پیشنهاد می‌کنند، اعمال سیاست‌های قیمتی بر این اقشار می‌تواند به مدیریت مصرف گاز طبیعی در کشور منجر شود و عدالت اجتماعی بیشتری را به ارمغان بیاورد. البته کارشناسان به استاندارد نبودن مسکن‌سازی در کشور، بهینه نبودن وسایل سرمایشی و گرمایشی و عدم تولید بهینه گاز طبیعی نیز به عنوان عواملی که در هدررفت آن تأثیر دارند، اشاره می‌کنند. 

    کاهش بیش از ۲۳۰ میلیون مترمکعب گاز  در زمستان!

در همین حال، فریدون حسنوند نماینده مردم اندیمشک در مجلس شورای اسلامی در صفحه شخصی خود در توئیتر، نوشت: «نبود سرمایه‌گذاری در سال‌های گذشته و تحریم جدی حوزه صنعت نفت و نبود منابع مالی و سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی منجر شده است که کشور با شرایط ناترازی روبرو شود، اگر مجلس در برنامه هفتم توسعه و بودجه سال ۱۴۰۲ و پس از آن فکر جدی نکند با بحران‌هایی بیش از پیش روبرو خواهیم شد. یکی از آثار موضوع ناترازی به‌طور مستقیم در حوزه نیروگاه‌های برقی است، نیروگاه‌های برقی چه در تابستان و چه در زمستان با کاهش تأمین سوخت روبرو هستند. در زمستان پارسال حدود ۱۹۰ میلیون مترمکعب کاهش و ناترازی گاز داشتیم. پیش‌بینی ما افزایش هشت درصدی این آمار در زمستان است که معادل بیش از ۲۳۰ میلیون مترمکعب کاهش گاز خواهد بود.

نیروگاه‌های برق‌آبی کشور که حدود ۱۲ هزار مگاوات تولیدبرق دارند و بیشتر در استان خوزستان فعال هستند، به‌ دلیل خشکسالی‌ها تقریباً همه آنها از مدار تولید برق خارج شده‌اند و امروز تعطیل هستند. یعنی مضاف بر ناترازی و نبود تأمین سوخت نیروگاه‌ها با مشکل نیروگاه‌های برق‌آبی نیز روبرو هستیم.

همه مسوولان کشور به ناترازی و آثار منفی آن اذعان دارند. ناترازی گاز، تعطیلی کارخانه‌ها را در تابستان و زمستان به‌دنبال دارد. تعطیلی کارخانجات، بیکاری کارکنان، نبود تولید، نبود صادرات و ارزآوری را به‌دنبال دارد و در عمل زنجیره‌ای از موضوع‌های امنیتی، سیاسی و اجتماعی خود را نشان می‌دهد. امیدواریم در نشست سران قوا موضوع ناترازی‌ها مطرح شود تا همه قوا بدانند ناترازی‌ها تهدید هستند و در صورت مدیریت نشدن، به بحران‌های امنیتی تبدیل می‌شوند.»

    راهکار چیست؟ 

در همین راستا، نظرات مهرداد ویس کرمی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس را در خصوص لزوم مدیریت مصرف گاز طبیعی در کشور جویا شدیم. ویس کرمی با اشاره به این موضوع که گاز یک سرمایه ملی است و باید آن را تبدیل به یک ارزش افزوده برای کشور کنیم، تصریح کرد: به گاز نباید صرفاً به عنوان یک کالای مصرفی نگاه کنیم. به ویژه باید از اسراف این ماده ارزشمند جلوگیری کنیم. لازم است گاز در روند تولید کشور مورد استفاده قرار بگیرد و تبدیل به ارزش افزوده شود. همچنین بحث صادرات گاز نیز باید به صورت جدی در دستور کار باشد. واحدهای تولیدی در فصل تابستان به خاطر قطعی برق متضرر شده‌اند. حتی در برخی از صنایع، دستگاه‌ها آسیب دیده‌اند. باید تلاش کنیم با مدیریت درست از قطع گاز آنها در زمستان جلوگیری کنیم. باید قیمت‌گذاری صحیحی برای این ماده ارزشمند داشته باشیم و آن را در چرخه‌تولید کشور به کار بگیریم. 

وی در ادامه گفت: برخی از مشترکان گاز خانگی به مصرف بی‌رویه آن عادت کرده‌اند و باید تدابیری برای مقابله با آنها و حل این مشکل اندیشیده شود. باید تلاش کنیم کسری تولیدی که در تابستان به خاطر قطعی برق داشتیم، در زمستان جبران شود. در فصل زمستان به خاطر سرما میزان مصرف گاز افزایش می‌یابد و از آن طرف واحدهای تولیدی به گاز نیاز دارند و این شرایط به کمبود گاز دامن می‌زند. باید مدیریتی در واحدهای تولیدی بین مصرف گاز و برق با نیازهای کشور وجود داشته باشد. باید نگاه ویژه‌ای برای بهینه مصرف کردن گاز در کشور و صادرات آن داشته باشیم. نیاز به یک برنامه‌ریزی مشخص داریم تا بر اساس آن از بروز کسری تراز گاز جلوگیری کنیم. 

وی در ادامه خاطرنشان کرد: ما در تابستان امسال نارضایتی از بابت قطع برق خانه‌ها را نداشتیم. البته تاوانش را تا حدی واحدهای تولیدی دادند. این مسائل باید مدیریت شود. هم باید واحدهای تولیدی به خوبی کار کنند و هم نیازهای مردم برطرف شود. یکی از نکات مهم در کشور ما اتلاف انرژی است که باید سامان دادن به آن در دستور کار قرار بگیرد. یکی از دلایل اصلی بالا بودن سرانه مصرف گاز در کشور ما این است که به خاطر برخورداری از این نعمت به سمت استفاده بهینه از آن حرکت نکرده‌ایم. ساختمان‌ها معمولا در کشور ما ساخت و ساز سنتی دارند و اتلاف انرژی در آنها بسیار بالاست. باید فرهنگ‌سازی‌های لازم در خصوص انرژی در کشورمان صورت بگیرد. انرژی را باید به عنوان یک سرمایه ببینیم و نگاه مصرفی به آن نداشته باشیم. 

ویس کرمی گفت: باید مجموعه‌ای از اقدامات به اجرا گذاشته شود تا در نهایت مدیریت مصرف انرژی را در کشورمان شاهد باشیم. فرهنگ‌سازی و ارایه آموزش‌های لازم به مردم در راستای درست مصرف کردن انرژی باید در دستور کار قرار بگیرد. از طرف دیگر، مشوق‌هایی برای مشترکان در راستای ترویج مصرف صحیح انرژی باید مدنظر باشد. از سوی دیگر، تنبیهاتی نیز باید برای کسانی که پرمصرف هستند، در نظر بگیریم. باید نیازهای عادی مردم برطرف شود اما با کسانی که گاز را درست مصرف نمی‌کنند، برخورد کنیم و برای کسانی که مصرف معقول و پایینی دارند، مشوق‌هایی در نظر بگیریم. 

این نماینده مجلس خاطرنشان کرد: تعرفه‌گذاری پلکانی می‌تواند روش مناسبی برای مدیریت مصرف انرژی در کشورمان باشد. اما باید مواظب باشیم که اقشار ضعیف جامعه و کسانی که مصرف معقولی دارند، آسیب نبینند و متحمل هزینه‌های اضافی نشوند. در کنار این روش باید مشوق‌هایی برای کسانی که مصرف معمولی دارند، در نظر بگیریم. گاز یک سرمایه ملی است و نباید پرمصرف‌ها آن را با اسراف هدر دهند. روش تعرفه‌گذاری پلکانی، مدل مناسبی برای مدیریت مصرف گاز و جبران بخشی از ناترازی گاز است. اگر با پرمصرف‌ها مقابله نکنیم، تاوانش را در بخش‌های تولیدی و تعطیلی آنها می‌دهیم. قطع گاز و برق صنایع که بر اثر اسراف مشترکان پرمصرف رخ می‌دهد، برای کشور مشکلات عدیده‌ای را ایجاد می‌کند و منابع ارزی بسیاری را از دست خواهیم داد.