قیمت پیشنهادی نرخ خوراک؛ متناسب با قیمت صادراتی گاز
گلناز پرتوی مهر| با توجه به تعیین قیمت گاز به شکل منطقه‌ای و نه جهانی، به جای پگ شدن قیمت خوراک گاز به هاب‌های گازی مختلف، به قیمت گاز صادراتی ایران پگ و متصل شود. بدین‌ترتیب مانند میعانات گازی که فروش داخلی آن به پتروشیمی‌ها مانند پتروشیمی نوری به شکل 95 درصد از قیمت صادراتی فروخته می‌شود، قیمت گاز نیز باید به میزانی از قیمت صادراتی‌اش در نظر گرفته شود.
پیشنهاد جایگزین برای خوراک گازی شناور به جای فرمول شناور مصوب وزارت نفت در سال 1394، پگ شدن قیمت خوراک گاز به قیمت گاز صادراتی است که نرخ خوراک پیشنهادی معادل 80 درصد نرخ صادراتی گاز شود تا هم منافع کشور تأمین شود و هم پتروشیمی‌ها امکان انطباق با این موضوع را داشته باشند.
به گزارش خبرنگار«تعادل» با اجرای قانون هدفمندسازی یارانه‌ها در سال 1389 و فراگیر شدن افزایش بهای حامل‌های انرژی، ضرورت افزایش قیمت خوراک واحدهای پتروشیمی نیز به وجود آمد. بر این اساس و با احتساب نرخ حدود یک هزار تومانی ارز در آغاز اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها، قیمت هر متر مکعب خوراک گاز واحدهای پتروشیمی 7 سنت یا 70 تومان مشخص شد. با شروع تحریم‌های غرب علیه ایران و در پی رخداد شوک ارزی در اقتصاد کشور که موجب افزایش نرخ دلار تا 4 هزار تومان شد، ارزش هر متر مکعب گاز تحویلی به این صنایع به 2.33 سنت کاهش یافت.
بر اساس این گزارش، پس از کش و قوس‌های بسیار بالاخره دولت در سال 1394 یک فرمول واحد را برای مدت 10 سال برای نرخ خوراک پتروشیمی‌ها تعیین و ابلاغ کرد. مطابق با این فرمول قیمت گاز خوراک پتروشیمی‌ها باید بر اساس میانگین مصارف داخلی گاز و قیمت چهار هاب بین‌المللی تعیین شود.
اما تحت فشار لابی سنگین پتروشیمی‌ها دولت در اقدامی عجیب به تعیین سقف قیمتی 5 هزار تومانی برای خوراک پتروشیمی‌ها در بودجه 1401 مبادرت کرد. این روند با تلاش دولت برای تعیین سقف قیمتی 7 هزار تومانی خوراک پتروشیمی‌ها در قانون بودجه 1402 ادامه یافته است. این نحوه قیمت‌گذاری مورد انتقاد کارشناسان بسیاری است.
زیرا قیمت گاز تحت تأثیر متغیرهای گوناگونی از جمله قیمت ارز، نرخ گاز در بازارهای بین‌المللی و مسائل دیگر است. بنابراین، تعیین یک قیمت ثابت برای آن به معنای نفع پتروشیمی‌ها و ضرر کشور است. با وجود افزایش قیمت گاز در جهان، شرکت‌های پتروشیمی به دنبال کاهش سقف قیمتی نرخ خوراک مورد نیازشان یا ثابت نگه داشتن آن برای سال‌های آتی هستند. در حالی که از این گاز برای تولید مواد اولیه پتروشیمی مانند متانول استفاده می‌کنند که الان ارزش بالایی در بازارهای جهانی ندارد.
در حال حاضر پتروشیمی‌ها اعلام می‌کنند که قیمت نرخ خوراک به دلیل تاثیرپذیری از نرخ هاب گازی اروپا و تحریم گازی روسیه بر اساس فرمول مصوب سال 1394، بیشتر از قیمت صادراتی گاز تمام خواهد شد و این فرمول را فرمول مناسبی برای شناورسازی نرخ خوراک نمی‌دانند.
از طرف دیگر با توجه به لایحه بودجه سال 1402 و تصویب سقف ریالی نرخ خوراک پتروشیمی به 7 هزار تومان به شکل ثابت و غیرشناور که موجب کسری بودجه حدود 100 هزار میلیارد تومانی نسبت به صادرات گاز طبیعی شده است؛ نیز مورد انتقاد گسترده نمایندگان و کارشناسان اقتصادی کشور قرار گرفته است.
از همین‌رو دو سمت ماجرا نسبت به تعیین نرخ خوراک و اشتباهاتی که در تعیین سقف ریالی یا تاثیرپذیری از هاب گازی اروپا وجود دارد؛ خود را محق می‌دانند. برای همین امر و با توجه به اینکه قیمت خوراک باید شناور باشد و تعیین سقف ریالی کاملا اشتباه است؛ پیشنهادهای جدیدی از سوی مراکز اندیشگاهی به کمیسیون تلفیق بودجه 1402 ارایه شده است که با توجه به تعیین قیمت گاز به شکل منطقه‌ای و نه جهانی، به جای پگ شدن قیمت خوراک گاز به هاب‌های گازی مختلف، به قیمت گاز صادراتی ایران پگ و متصل شود.
بدین‌ترتیب مانند میعانات گازی که فروش داخلی آن به پتروشیمی‌ها مانند پتروشیمی نوری به شکل 95 درصد از قیمت صادراتی فروخته می‌شود، قیمت گاز نیز باید به میزانی از قیمت صادراتی‌اش در نظر گرفته شود. پیشنهاد جایگزین برای خوراک گازی شناور به جای فرمول شناور مصوب وزارت نفت در سال 1394، پگ شدن قیمت خوراک گاز به قیمت گاز صادراتی است که نرخ خوراک پیشنهادی معادل 80 درصد نرخ صادراتی گاز شود تا هم منافع کشور تأمین شود و هم پتروشیمی‌ها امکان انطباق با این موضوع را داشته باشند.
در همین زمینه حسن لطفی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس، در گفت‌وگو با «تعادل» اظهارداشت: ما نباید یک قیمت ثابت ریالی برای خوراک گاز پتروشیمی‌ها مشخص کنیم، باید قیمت گاز برای آنها بر اساس یک فرمول مناسب مشخص شود و به قیمت‌های واقعی و صادراتی نزدیک شویم که پیشنهاد مشخص جایگزین شدن نرخ خوراک فعلی با نرخ جدید بر مبنای 80 درصد نرخ گاز صادراتی است.
وی تصریح کرد: واقعی کردن قیمت خوراک پتروشیمی‌ها، انگیزه لازم را برای ارتقای محصولات و توسعه زنجیره ارزش آنها برای صاحبان شرکت‌ها فراهم می‌کند، اما در شرایط فعلی که خوراک با قیمت پایین در اختیار شرکت‌ها قرار می‌گیرد، آنها دلیلی برای توسعه زنجیره ارزش خودشان نمی‌بینند.
لطفی با اشاره به این موضوع که ما هر سال منابع سرشاری را در اختیار شرکت‌های پتروشیمی، پالایشگاهی و... قرار می‌دهیم، تصریح کرد: هدف این است که این شرکت‌ها به ارتقای فناوری‌هایشان بپردازند و به توسعه زنجیره ارزش خود اقدام کنند به‌طوری که بتوانیم از منابع خدادای کشور استفاده بهتری ببریم و بیشترین سودآوری را داشته باشیم، اما در عمل شاهد توسعه زنجیره ارزش پتروشیمی‌ها، پالایشگاه‌ها و... نیستیم. اگر می‌خواهیم شرایط را تغییر دهیم و در شرکت‌های پتروشیمی انگیزه لازم را برای توسعه زنجیره ارزش محصولاتشان به وجود بیاوریم، باید خوراک را با قیمت واقعی در اختیار آنها قرار دهیم.
وی در ادامه گفت: اگر شرایطی به وجود بیاوریم که بخش خصوصی به حوزه پتروشیمی ورود کند و خوراک را با قیمت واقعی در اختیار داشته باشد، قطعاً انگیزه لازم برای توسعه زنجیره ارزش محصولات وجود خواهد داشت، در شرایط فعلی که خوراک را با قیمت‌های بسیار پایین در اختیار پتروشیمی‌ها قرار می‌دهیم، آنها دلیلی برای ارتقای سطح تکنولوژی خود نمی‌بینند. از طرف دیگر، با توجه به درآمدهای بالایی که شرکت‌های پتروشیمی دارند، می‌توانیم از آنها مالیات بگیریم.
این نماینده مجلس خاطرنشان کرد: متاسفانه وضعیت ما در تمامی صنایع از جمله پتروشیمی‌ها این طور است که مواد اولیه را به صورت رایگان در اختیار شرکت‌ها قرار می‌دهیم و آنها هم انگیزه‌ای برای ارتقای خودشان ندارند و بدون اینکه بهره وری لازم را برای کشور داشته باشند، به تولید می‌پردازند.
اینکه الان ما با استفاده از گاز به تولید متانولی می‌پردازیم که برایمان سودآوری بالایی ندارد، قابل قبول نیست. این روند اصلاً توجیه اقتصادی ندارد و باید برایش چاره‌اندیشی کنیم. الان صادرات گاز برای ما سود بیشتری دارد تا اینکه آن را به پتروشیمی‌ها بدهیم و موادی تولید کنیم که ارزش افزوده بالایی ندارند.
لطفی مطرح کرد: ما نباید یک قیمت ثابت ریالی برای خوراک گاز پتروشیمی‌ها مشخص کنیم، باید قیمت گاز برای آنها بر اساس یک فرمول مناسب مشخص شود و به قیمت‌های واقعی و صادراتی نزدیک شویم که پیشنهاد مشخص جایگزین شدن نرخ خوراک فعلی با نرخ جدید بر مبنای 80 درصد نرخ گاز صادراتی است.
وی عنوان کرد: واقعی کردن قیمت خوراک پتروشیمی‌ها، انگیزه لازم را برای ارتقای محصولات و توسعه زنجیره ارزش آنها برای صاحبان شرکت‌ها فراهم می‌کند، اما در شرایط فعلی که خوراک با قیمت پایین در اختیار شرکت‌ها قرار می‌گیرد، آنها دلیلی برای توسعه زنجیره ارزش خودشان نمی‌بینند. ما باید انرژی را با قیمت واقعی در اختیار شرکت‌ها قرار دهیم.
وی در پایان اظهارکرد: تولیدکنندگان موظف هستند خودشان را طوری با شرایط وفق دهند که ادامه فعالیت برایشان سودآوری داشته باشد و شرکت‌ها باید به سمت ارتقای سطح تکنولوژی خودشان پیش بروند و وابسته به رانت خوراک نباشند.
