نرخ فعلی ارز واقعی نیست؟
یکی از تحلیل‌های رایجی که درباره نرخ ارز و رشد بهای آن مطرح می‌شود، تحلیل پولی از بهای ارز است. به عبارت دیگر، در این روش تحلیل، عامل اصلی افزایش بهای ارز را رشد نقدینگی عنوان می‌شود.
به گزارش ایبنا، تحولات متغیر‌های پولی قطعا می‌تواند تاثیراتی در سطح اقتصاد کلان و قیمت کالا‌ها و خدمات داشته باشد، اما نکته حائز اهمیت در اینجاست که تحلیل صرفا پولی و نگاه تک متغیره به مقوله نرخ ارز آسیب‌های بسیار جدی در سیاست گذاری به وجود می‌آورد.
به همین دلیل برای بررسی دقیق‌تر رابطه نقدینگی و نرخ ارز، حجم کل نقدینگی را بر مبنای نرخ ارز محاسبه کردیم و درواقع حجم دلاریِ نقدینگی را به دست آوردیم.
آمار و ارقام زیر از حجم نقدینگی و بهای ارز (به استثنای بهای ارز و حجم نقدینگی در دی و اسفند ۱۴۰۱) از گزارش‌های بانک مرکزی به دست آمده است.
*ارقام حجم نقدینگی به میلیارد تومان است
طبق این ارقام، بالاترین معادل دلاری نقدینگی به سال ۹۶ مربوط می‌شود. در این سال حجم نقدینگی موجود در اقتصاد ایران معادل ۳۷۸ میلیارد و ۲۱۱ میلیون دلار است. این نسبت در سال بعد از آن به ۱۷۴ میلیارد و ۶۱۶ میلیون دلار کاهش می‌یابد، اما سال ۹۸ حدود ۱۷ میلیارد دلار رشد می‌کند.
این ارقام نشان می‌دهد معادل دلاری نقدینگی موجود در اقتصاد ایران در دی ماه ۱۴۰۱ و با احتساب نرخ ۴۰ هزار تومان برای یک دلار، معادل ۱۵۰ میلیارد و ۹۰۰ میلیون دلار است. معادل دلاری نقدینگی در دی ماه سال ۱۴۰۱ کمترین نسبت در طول ۱۱ سال گذشته است. به عبارت دیگر این نسبت حتی از سال‌های ۹۷، ۹۸ و ۹۹ هم کمتر است.
ممکن است در این میان این تحلیل ارائه شود که علت رشد بهای ارز در سال ۱۴۰۱، کاهش درآمد‌های ارزی است. اما آمار و ارقام صادرات نفتی و غیرنفتی کشور نشان می‌دهد کمترین میزان درآمد ارزی کشور مربوط به سال ۹۹ می‌شود چرا که در این سال میزان صادرات نفت کمتر از ۱۰ میلیارد دلار بوده است و به همین دلیل هم بهای ارز از ۱۳ هزار تومان در ابتدای سال به ۳۱ هزار تومان تا مهر ماه همان سال افزایش می‌یابد. البته نرخ ارز از آبان ماه ۹۹ به تدریج روند نزولی طی می‌کن و به دامنه ۲۲ هزار تومان تا پایان سال ۹۹ می‌رسد
اگر ارقام فعلی نرخ ارز در بازار آزاد را بر حجم نقدینگی پیش بینی شده برای اسفند سال ۱۴۰۱ تقسیم کنیم، معادل دلاری نقدینگی به ۱۲۱ میلیارد و ۹۵۳ میلیون دلار کاهش می‌یابد که این رقم فاصله معناداری با معادل دلاری نقدینگی در ۱۱ سال اخیر است.
این رشد بهای ارز در شرایطی رخ داده است که میزان صادرات غیرنفتی، صاردات فرآورده‌های نفتی، گاز، میعانات گازی و نفت خام در سال ۱۴۰۱ بیش از ۲ برابر سال ۹۹ است و از طرف دیگر معادل دلاری نقدینگی در دی ماه کمتر ۱۳۹۹ و ارقام نرخ ارز در بازار آزاد در اسفند ماه امسال بسیار کمتر از آن سال است.
همین مساله زیاد نشان می‌دهد ارقام فعلی نرخ ارز ارتباطی به حجم نقدینگی در اقتصاد ایران ندارد؛ بنابراین ارائه تحلیل پولی از دلایل رشد نرخ ارز، حداقل برای دو سال اخیر، تحلیلی اشتباه است.
