خطر سهام فراحبابی در بورس

علیرضا توکلی

در جریان معاملات روز شنبه در بورس اوراق بهادار تهران، ارزش معاملات به رقم 16 هزار و 600 میلیارد تومان رسید و ارزش بازار نیز رقم 8 هزار و 347 هزار میلیارد تومان را به خود دید تا در نهایت شاخص روی رقم 2 میلیون 253 هزار و 946 واحدی کار را تمام کند. نقشه بازار در معاملات روز شنبه، یک‌دست سبز رنگ بود.

شاخص بورس تهران با رشد 3.4 درصدی به رقم 2 میلیون 253 هزار و 946 واحد رسید تا در اولین روز کاری هفته رنگ سبز را بر نقشه بازار نقش بزند. به گفته اهالی بازار می‌توان این شنبه را به عنوان شنبه خوب بازار سرمایه نامید.اما مجموعه این اعداد و ارقام چه معنا و مفهومی می‌توانند داشته باشند و سرمایه‌گذاران چه برداشتی باید از آنها داشته باشند؟اگر قرار باشد تحلیل کوتاه‌مدتی از بازار داشته باشیم و بگوییم چرا بازار یک چنین شرایطی را تجربه می‌کند باید گفت، به نظر می‌رسد، بخشی از منابع مالی مردم که قبلا به بازار خودرو رفته بود، امروز راهی بازار بورس شده است. در واقع امروز مردم متوجه شده‌اند که به خودروی مورد نظرشان نمی‌رسند یا سرمایه‌گذاری در بازار خودرو به نفع آنها نخواهد بود از بازار خودرو خارج و راهی بازار سهام شده‌اند.

اما اگر قرار باشد، کمی بلندمدت‌تر به موضوعات نگاه کنیم باید به این واقعیت اشاره کنیم که بازار بورس طی سال‌های اخیر یک جاماندگی از سایر بازارها را داشته و این روزها تلاش می‌کند بخشی از این عقب‌ماندگی خود را جبران کند. فراموش نکنید، انتظارات تورمی فزاینده‌ای از سال 97 به بعد در اقتصاد ایران وجود داشته و این روزها هم بیشتر زبانه می‌کشد و بازارها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

در شرایطی که سرمایه‌گذاران احساس می‌کنند فعالیت در بازار طلا، مسکن و خودرو به اندازه قبل، سودآور نیست، طبیعی است که تلاش کنند قلمروی تازه‌ای را برای فعالیت و سرمایه‌گذاری انتخاب کنند و بازار سهام یکی از این بازارها است. این حضور می‌تواند هم مثبت و هم منفی باشد. با این توضیحات معتقدم تا پایان سال 1402 با نوساناتی شاهد افزایش تقاضاها در بورس باشیم و صعود بازار ادامه داشته باشد. اما پرسشی که با این توضیحات به ذهن خطور می‌کند آن است که اگر فرض بگیریم بر اساس اصل همگرایی بازارها بورس رشد کند تا با تورم همراه شود، این رشد تا چه محدوده‌ای خواهد بود؟ در پاسخ به این پرسش نمی‌توان عددی را به عنوان شاخص مطلوب اعلام کرد، شاخص 1.5 میلیونی یا 3میلیونی و... مشخص نیست. حتی نمی‌توان زمانی را هم برای آن مشخص کرد. تنها می‌توان گفت که بورس به نسبت سایر بازارها به نسبت تورم جاماندگی دارد و این جاماندگی جبران خواهد شد.

من در زمره اقتصاددانانی بودم که بیانیه معروف خرداد 99 درباره بازار بورس را امضا کردم. در آن مقطع اعلام کردم، شرایط بورس حبابی است و این حرف را هم زمانی زدم و بیانیه را امضا کردم که هنوز شاخص بورس به شاخص 1میلیونی هم نرسیده بود. امروز اما معتقدم اعداد بورس و شاخص بازار در وضعیت متعادل و منطقی قرار دارند. حتی می‌توان مقداری رشد را برای بازار تصور کرد و هنوز بازار به مرز هشدار نرسیده است.

اما به‌طور کلی بورس این پتانسیل را دارد که سریعا حبابی شود. چون برخلاف سایر بازارها که شاخص‌های نسبی برای اندازه‌گیری آنها وجود دارد، بورس اما فاقد این ابزار اندازه‌گیری است. مثلا برای استخراج قیمت سکه، کافی است قیمت جهانی دلار را در نرخ طلا ضرب کنید قیمت سکه و وضعیت حباب آن مشخص می‌شود. اما بازار بورس به دلیل پیچیدگی‌هایی که دارد، اندازه‌گیری حباب آن بسیار دشوار است. به همین دلیل ممکن است مردم در دام سوداگران و دلالان افتاده و متضرر شوند.این افراد گاهی سهام‌ها را تاچندین برابر به فروش می‌رسانند و وضعیت را فراحبابی می‌کنند. بنابراین لازم است مردم برای ورود به بازار سهام تنها از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری ورود کنند. حدود 450 تا 500 صندوق وجود دارد که هم نظارت روی آنها صورت می‌گیرد و هم کارشناسانی وجود دارند که توانایی تشخیص حباب‌ها را دارند و به سمت سهام‌های مشکوک نمی‌روند. اینگونه از سرمایه مردم محافظت می‌شود.