استیضاح و بازار ارزی که آرام نمی‌گیرد

محسن عباسی

در روزهایی که توجه افکار عمومی در کشورمان متوجه استیضاح وزیر صمت و حاشیه‌های برآمده از اهدای 70خودروی شاسی‌بلند به نمایندگان است، شاخص‌های اقتصادی کشور همچنان بر مدار نوسان گام برمی‌دارند. اینکه این حواشی و مفاسد تا چه اندازه در نزول شاخص‌های اقتصادی اثرگذار است، موضوعی است که تحلیلگران باید ابعاد مختلف آن را بررسی کنند، اما بدون تردید یکی از دلایل اصلی نوسانات در بازارهای ایران، همین حواشی پایان‌ناپذیر و مفاسد مستمر است.

یکی از مهم‌ترین این شاخص‌ها، نرخ دلار است که نوسان آن، اقتصاد ایران را با تکانه‌های مستمر مواجه می‌سازد. طی روزهای اخیر باز هم آرامش از بازار ارز کشور رخت بربسته است و نوسان همنشین بازار ارز شده است. مسوولان اجرایی کشور چه قبول داشته باشند و چه نداشته باشند؛ نرخ دلار یک عامل مهم در...

 نظم و نظام بازارها در کشورمان به شمار می‌رود. هر نوسانی در نرخ دلار می‌تواند اثرات عینی قابل توجهی در قیمت کالا و خدمات بگذارد. کافی است نوسانات در نرخ ارز به وقوع بپیوندد تا طول و عرض بازارهای کشور به هم ریخته شود. اما نوسانات در نرخ دلار برآمده از مشکلاتی است که تحریم‌ها به اقتصاد ایران تحمیل می‌کند. وقتی ایران در فروش نفت دچار مشکل شود و از سوی دیگر امکان انتقال درآمدهای نفتی اندک هم مقدور نباشد، تکانه‌های نوسانی در بازار ارز ایران رخ می‌دهد و مشکل‌ساز می‌شود.

تا همین چند سال پیش دلار عمدتا به محرک‌های سیاسی واکنش نشان می‌داد یا در ایام خاصی همچون نوروز و... به دلیل تقاضای ارز مسافرتی، مردم متوجه نوسانات دلار می‌شدند. با افزایش ریسک سیاسی و افزایش تحریم‌ها، رفته‌رفته دلار مورد توجه بیشتری قرار گرفت و از یک ارز مصرفی به دارایی سرمایه‌ای تبدیل شد. با از بین رفتن سرمایه‌های اجتماعی دولت نزد مردم، دلار جای بیشتری در سبد سرمایه‌گذاری مردم پیدا کرد و علی‌رغم قاچاق اعلام شدنش همچنان مورد اقبال عموم مردم است.  افزایش پی‌درپی نرخ دلار بسیاری از مردم را به این نتیجه رسانده که دلار هم مانند طلا قابل اطمینان است و همیشه در حال گران ‌شدن است.

تورم‌های پی‌درپی مردم را به این نتیجه رسانده که برای حفظ ارزش پول خود بهتر است آن را به دلار و سکه و... تبدیل کنند. انتظارات تورمی مانند بنزین بر آتش دلار عمل می‌کند و بُعدِ روانی افزایش قیمت دلار را رقم می‌زند. سیاست پایین نگه داشتن نرخ دلار هم به علت خروج گسترده ارز از کشور به علت تفاوت تورم ایران و سایر کشورها شکست خورد و بسیاری از سرمایه‌ها از مملکت خارج شد.

در واقع سرکوب نرخ ارز طی سال‌های اخیر نه‌تنها منجر به ثبات در بازار ارز نشده، بلکه همواره تعادل بازارها را دچار مشکل ساخته است. دولت‌ها هم دیواری کوتاه‌‌تر از چاپ پول نیافتند و برای کسری بودجه به چاپ پول اقدام کردند که در چند سال اخیر تورم شدیدی را به اقتصاد تحمیل کرده است. بنابراین دلار دو بال پروازی دارد؛ تورم و فشارهای سیاسی. تورم در نتیجه چاپ پول و کسری بودجه پدیدار می‌شود و فشارهای تحریمی هم که پای ثابت اقتصاد کشور در چند سال اخیر بوده است.

جزیی‌تر که بنگریم کسری بودجه هم نتیجه تحریم‌ها و عدم فروش نفت و صادرات سایر کالاهاست که ورود ارز را به کشور مختل کرده است و هم باعث کمبود ارز و فشار تقاضا برای دلار شده و هم باعث عدم توازن بودجه دولت به علت عدم دسترسی به دلارشده است. بنابراین تا تحریم‌ها رفع نشود یا گشایش‌های سیاسی به وجود نیاید اوضاع دلار با نوسانات مقطعی رو به بالا است. ورود ارز به کشور محدود است، دولت مجبور به چاپ پول است. مردم هم به دلیل نااطمینانی از وضعیت آینده و نبود اعتماد به دولت (از بین رفتن سرمایه اجتماعی در چند سال گذشته) از ریال، فراری هستند.یا دلار و سکه می‌خرند یا در یکی- دو سال گذشته در بازار کریپتو سرمایه‌گذاری کردند؛ بازاری که در پاییز و زمستان امسال دوباره وارد رونق خواهد شد و در غفلت مسوولان منابع بسیاری از ایرانیان را به سمت خود جذب خواهد کرد.