هسته بورس بدون مشتری ماند!

رقیه ندایی|

 زمستان سال 98 بود که دولت وقت آن زمان از ویژگی‌های بورس و سرمایه‌گذاری بدون ریسک در این بازار سخن گفت. به واسطه همین سخنان اعتماد مردم نسبت به بورس جلب شد و شاهد ورود مردم عادی به بورس و گسیل نقدینگی‌های سنگین به چرخه معاملات بودیم. این رشد بازار و رشد کدهای بورسی تا اوایل تابستان سال 99 و پیش از ریزش بازار ادامه داشت. به نوعی به واسطه سخنان دولت دوازدهم و ورود مردم به بورس اکنون بخش عمده‌ای از کشور درگیر بورس هستند و هر کس با سرمایه خود در بورس معامله می‌کند یا اینکه در انتظار جبران زیان‌های گذشته خود است.

بر اساس آخرین آمار منتشر شده توسط مسوولان مربوط کدهای بورسی بازار به بیش از 60 میلیون رسیده که بخش عمده‌ای از آن یعنی حدود 70 درصد از کدها فعال است. یعنی می‌توان گفت که کدهای بورسی نسبت به اوایل سال 99 رشد حدود 20 برابری داشته است. این درحالی است که هسته معاملات همچنان همان هسته قدیمی بوده و هیچ تغییر خاصی در آن ایجاد نشده است. این بدان معناست که هسته معاملات ظرفیتی برای 60 میلیون کد معاملاتی ندارد و حتی اگر نیمی از این کدها در عرضه اولیه یا در هر شرایطی اقدام به معامله کنند شاهد هنگی معاملات و استاپ معاملات خواهیم بود.

    هسته بورس چیست؟

 هسته معاملات در حقیقت سیستم پردازشگر اطلاعات مختلف و انجام معاملات بورس است. نیاز به سرعت بالا، ماژول‌های مختلف، حجم بالای اطلاعات و کاربری‌های مختلف چنین سیستمی را به یک ابرسامانه پیچیده تبدیل کرده است.

در تعریف دیگری برای هسته معاملات بورس می‌توان گفت که فرماندهی عملیات‌های مختلف در سیستم قدرتمند بورسی، بر عهده هسته معاملات است؛ به این صورت که برنامه‌ریزی در هسته معاملات به‌گونه‌ای است که به‌راحتی توانایی کنترل جنبه‌های مختلف بازار سرمایه را دارد.

کار طراحی و ساخت هسته معاملات بازار بورس ایران توسط یک شرکت خارجی بسیار معتبر (شرکت فرانسوی به نام آتوس)، انجام‌ شده است. شرکت فرانسوی آتوس که به عنوان یکی از برترین شرکت‌های اروپایی در زمینه فناوری اطلاعات شناخته شده است، اکنون در کشورهای دیگری همچون آلمان و هلند نیز فعالیت می‌کند. این شرکت معتبر فرانسوی سال 1387 یعنی حدود 15 سال پیش اقدام به طراحی اولین نسخه از هسته مرکزی سیستم‌های معاملاتی ایران کرد و آن را در اختیار کاربران ایرانی قرارداد.

همچنین بر اساس قوانین و مقررات بازار سرمایه، مصوب سال ۱۳۷۸، یکی از وظایف شورای عالی بورس «اتخاذ تدابیر لازم جهت ساماندهی و توسعه بازار اوراق بهار» و «اعمال نظارت عالیه بر اجرای قانون بازار اوراق بهادار» است. از جمله وظایف مرتبط با موضوع هیات‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار نیز شامل مواردی مانند «اتخاذ تدابیر لازم جهت پیشگیری از وقوع تخلفات در بازار اوراق بهادار» و «اتخاذ تدابیر ضروری و انجام اقدامات لازم به منظور حمایت از حقوق و منافع سرمایه‌گذاران» است.

  کندی هسته به روایت تصویر

تقریبا سال 1396 بود که بحران ارزی کشور آغاز شد و در چند هفته شاهد چند برابر شدن نرخ ارز بودیم، در این بحران شاهد ورود سهامداران و نقدینگی به بازار بودیم و این ورود سهامداران جدید از سال 96 تا ابتدای 98 ادامه داشت و بازار با روالی منطقی و تا حدود عقلانی پیش می‌رفت. اما زمستان سال 98 همه‌چیز به یک‌باره عوض شد و دولت سیزدهم مردم را به سرمایه‌گذاری بدون ریسک و سود ساز دعوت کرد و از آن زمان تا نیمه تابستان 99 شاهد گسیل نقدینگی‌ها توسط مردم عادی به بورس بودیم. 

در این مدت کدهای بورسی جهشی چندبرابری یافت و در نهایت بیش از نیمی از مردم جامعه درگیر بورس شدند. این درگیری در بورس باعث شد که بازار سرمایه بزرگ‌تر و ابزارهای مالی نیز توسعه‌ پیدا کنند. شرکت‌های بورسی تلاش زیادی برای توسعه بازار سرمایه کردند اما ارکان بازار عملکرد چندان مثبتی نداشتند و حتی با توسعه و تغییر هسته نیز همچنان موافقت نکرده‌اند که هسته‌ای بومی جایگزین هسته معاملاتی بازار شود.

هسته جدید می‌تواند بسیاری از مشکلات بازار سرمایه را حل کند و در مواقع خاص نیز معاملات بازار با هنگی و کندی مواجه نمی‌شوند و عملکرد معقول خود را خواهند داشت. در اصل مسوولان باید در زمان‌های نزول و صعود به فکر بورس باشند و نمی‌شود با عملکردی نصفه و نیمه، مدعی ترمیم بورس بود. بلکه باید در شرایط خاص نیز به بازار کمک کنند. برای نمونه شاخص در زمان‌های رشد با مشکل هسته مواجه می‌شود و اکنون نیز بورس روی مدار رشد قرار است و بازار تا حدودی هنگ می‌شود، حال اگر عرضه اولیه‌ای در بازار سرمایه باشد احتمالا کل چرخه معاملات کند شود و خبری از معامله نباشد.

    هسته بومی در انتظار تایید

روح‌الله دهقان، مدیرعامل شرکت مدیریت فناوری بورس تهران به آخرین اقدامات انجام شده در حوزه راه‌اندازی سامانه بومی معاملات اظهار کرد: کارهای فنی برای راه‌اندازی سامانه بومی معاملات بورسی انجام شده و تقریباً اقدامات مربوط به آن به پایان رسیده است. اکنون برای استفاده از این سامانه در انتظار تصمیم‌گیری مسوولان حاضر در بورس‌ها و نیز سازمان بورس و اوراق بهادار هستیم.

دهقان خاطرنشان کرد: به‌کارگیری این سامانه و نیز استفاده از آن نیازمند برخی از مجوزها است که باید از طریق بورس‌ها و نیز سازمان بورس صادر شوند.برخی از مذاکرات با سازمان بورس انجام شده، اما تاکنون به مرحله نهایی نرسیده است. به محض روشن شدن نتیجه مذاکرات با سازمان بورس، فرآیند فنی به‌کارگیری این سامانه در بازار انجام می‌شود؛ بنابراین این فرآیند در سازمان بورس در حال پیگیری است.

دهقان به تاثیر به‌کارگیری این سامانه در تسهیل انجام معاملات بازار سهام اشاره کرد و گفت: اکنون سامانه فعلی معاملات به دلیل پایین بودن حجم معاملات با مشکل چندان جدی مواجه نیست. هدف استفاده از سامانه بومی معاملات تسهیل در معاملات نیست؛ بلکه به‌کارگیری یک تکنولوژی جدید در حوزه معاملات است تا بتواند کمکی در رشدهای پیش روی بازار باشد.

وی ادامه داد: اکنون در وضعیتی قرار داریم که سامانه موجود به خوبی از معاملات بازار پشتیبانی می‌کند و روند معاملات در حال انجام است. سامانه بومی معاملات به عنوان یک محصول استراتژیک داخلی تلقی می‌شود و این سامانه زمینه را برای ایجاد توسعه‌های بیشتر در آینده فراهم کرده است.

مدیرعامل شرکت مدیریت فناوری بورس تهران تاکید کرد: طی چند وقت گذشته در سامانه‌ای که اکنون در بازار استفاده می‌شود توسعه‌هایی انجام شده تا دیگر با مشکل کندی معاملات سال‌های قبل مواجه نباشیم، همچنین در کنار آن سامانه بومی می‌تواند کمکی در انجام روان‌تر معاملات بازار برای آینده باشد. هدف ما اکنون به‌کارگیری یک تکنولوژی جدید و قابل توسعه برای آینده بازار است. این هسته مدت‌هاست که آماده است اما مسوولان تا به امروز کاری برای هسته انجام نداده‌اند و احتمالا در انتظار‌ند که شرایط وخیم‌تر از گذشته شود تا به فکر بازار سهام بیفتند. شاید بقیه بازارها را بتوان با حرف کنترل کرد اما بازار سرمایه تنها با عمل کنترل می‌شود و به جای بسته حمایتی و صحبت باید در عمل به فکر بورس و هسته معاملات باشند. چراکه در صورت هنگی شرایط بازار وخیم‌تر خواهد شد و اعتمادها در بازار سرمایه از بین می‌رود.