بحران مهاجرت در اکوسیستم استارتاپی ایران
برای ماندن باید رفت؟ کمتر ایرانی را می‌توان سراغ گرفت که این روزها، واژه «مهاجرت» را در ذهنش بالا و پایین نکرده باشد. شرایط اقتصادی و سیاسی و اجتماعی در جامعه امروز ایران، کلاف سردرگمی ایجاد کرده و رفتن آدم‌ها از مملکت به بحران مهاجرت تبدیل شده است چون جایگزین‌های زیادی برای‌شان وجود ندارد.
به گزارش تجارت نیوز، آدم‌هایی که سال‌های زیادی از عمرشان را صرف ساختن کسب‌وکاری کرده‌اند، انگار در شرایط کنونی چاره‌ای جز رفتن ندارند. آنها می‌روند به این امید که کسب‌وکار یا آینده کاری خود را نجات دهند. فرصت‌سوزی‌های اقتصادی و عدم مساعدبودن فضای کسب‌وکار در ایران، موجب شده تا نخبگان زیادی عطای زندگی در سرزمین مادری را به لقایش ببخشند و راهی دیار غربت شوند.
آمارهای خطرناک از بحران مهاجرت در استارتاپ
10سال از عمر زیست بوم نوآوری ایران می‌گذرد. آمارها نشان می‌دهد که هر چقدر سن این اکوسیستم بالاتر رفته، موانع سر راهش بیشتر شده.
تا حدی کخ بسیاری از کارآفرینان راه نجات استارتاپ خود را در مهاجرت می‌بینند.
بنا به گفته بهرام صلواتی، مدیر رصدخانه مهاجرت ایرانیان، براساس پیمایش سال 1400، میل به مهاجرت در میان استارتاپها به 63درصد رسیده است.
بهرام صلواتی همچنین در مراسم رونمایی از سالنامه مهاجرتی ایران ۱۴۰۱ گفته بود: در بخش ویزای استارت‌آپ‌ها، در سال ۲۰۲۱ از سوی کانادا تعداد ۸۰ ویزا و از سوی انگلستان ۳۰ ویزا برای استارتاپ‌های ایرانی صادر شده و این تعداد در سال ۲۰۲۲ به تعداد ۳۰ ویزا برای کانادا و ۱۴ ویزا برای انگلستان بوده است.
اما مسئله فقط به خود استارتاپها ختم نمی‌شود و در حال حاضر مهاجرت سرمایه انسانی استارتاپها شدت زیادی گرفته است.
در همین ارتباط یاسمن پریشان، مدیر ارشد منابع انسانی دیجی‌کالا در مصاحبه با هم‌میهن گفته بود: از فروردین تا دی ماه 1401، ۲۵درصد افراد جداشده از دیجی‌کالا به علت مهاجرت از سازمان رفته‌اند.
همچنین در گزارش منتشرشده از عملکرد گروه اسنپ در سال 1401، اعلام شد که 159 نفر از کارمندان این مجموعه مهاجرت کرده‌اند.
این روند مهاجرت فقط به نیروی انسانی ختم نشده و حتی به مدیران استارتاپها هم کشیده شد. مانند مهاجرت نازنین دانشور مدیر استارتاپ تخفیفان که خبر رفتنش حتی بر نمایشگاه الکامپ 1402 هم سایه انداخت.
فرصت‌های سرمایه‌گذاری با مهاجرت می‌سوزند
مهاجرت ایرانی‌ها، تنها محدود به خروج سرمایه انسانی و مدیران هم نشده است؛ بلکه بسیاری از فرصت‌های سرمایه‌گذاری و اشتغال‌زایی نیز به این ترتیب از کشور خارج می‌شود.
طبق بررسی‌های رصدخانه مهاجرت ایران، ایرانیان از سال ۲۰۱۹ تا نیمه اول ۲۰۲۲ میلادی، تنها از دو کشور کانادا و بریتانیا، بیش از ۲هزار ویزای استارتاپ، کارآفرینی، سرمایه‌گذاری یا خوداشتغالی دریافت کرده‌اند.
همچنین در ۱۲ سال اخیر، در مقاصد آمریکا، کانادا، استرالیا، بریتانیا و اتحادیه اروپا، به‌عنوان مقاصد اصلی ایرانیان مهاجر، سالانه به‌طور متوسط حدود ۱۲هزار ویزا یا اجازه اقامت موقت و دائم کاری برای ایرانیان صادر شده است.
نکته قابل توجه دیگر، میزان ارزش‌آفرینی مهاجران در کشورهای مقصد است. آن‌طور که در سالنامه مهاجرت ایران ۱۴۰۱ آمده، براساس گزارش بنیاد ملی سیاست آمریکا که در جولای ۲۰۲۲ منتشر شده، براساس تحقیقاتی که از اکتبر ۲۰۱۸ تا می ۲۰۲۲ میلادی در این کشور انجام شده است، ایرانیان دهمین ملیت از نظر تعداد یونیکورن‌های تاسیس شده در آمریکا هستند. منظور از یونیکورن، استارتاپ‌هایی با ارزش بیش از یک میلیارد دلار است.
وقتی مهاجرت از فرد به تیم می‌رسد
از مجموع ۵۸۲ استارتاپ یونیکورن آمریکایی، ۳۱۹ مورد آن توسط مهاجران سراسر جهان راه‌اندازی شده است که ارزشی معادل ۱.۲تریلیون دلار دارند. این رقم بیش از ارزش تمام شرکت‌های بورسی بسیاری از کشورها، از جمله آرژانتین، کلمبیا، پرو، پرتغال، ایرلند، روسیه و مکزیک است.
در کانادا نیز در سال ۲۰۲۱ میلادی، بیشترین ویزای اقامت دائم صادرشده برای ایرانیان، مربوط به برنامه نیروی کار است. همچنین در این سال، بیشترین ویزای صادرشده در بخش کسب‌وکار مربوط به سرمایه‌گذاری است. در پایان باید گفت که داستان مهاجرت در اکوسیستم استارتاپی ایران، از فرد به تیم و از کارمند به کارآفرین افزایش یافته و انگار راه نجات در رفتن و نماندن است.
