100 میلیارد دلار برداشت پول از صندوق توسعه ملی توسط 4 دولت
چندی پیش گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس با عنوان بررسی گزارش عملکرد صندوق توسعه ملی منتشر شد که این گزارش آمار عجیبی از برداشت پول توسط دولت‌ها از صندوق توسعه ملی را به نمایش گذاشته است. در گزارش عملکرد صندوق از ابتدا تا پایان سال 1400، بررسی کاستی‌ها و عملکرد صندوق بررسی شده که به آسیب‌هایی اشاره شده است که در بیش از یک دهه، عملکرد صندوق را با اختلالاتی مواجه کرده‌اند.
بر اساس این گزارش اولین و مهم‌ترین این آسیب‌ها، برداشت‌های بی‌رویه دولت‌ها از منابع صندوق بوده است که موجب شده تا به امروز بیش از دوسوم دارایی‌های صندوق در قالب مطالبات صندوق از دولت باشد. در بخشی از گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس آمده که با نگاهی به اساسنامه صندوق روشن است که اگرچه اعطای تسهیلات به بخش‌های غیردولتی جزئی از عملکرد آن است، اما در منابع و مصارف صندوق موارد دیگری نیز وجود دارد که لازم است در گزارش‌های سالانه صندوق به آنها پرداخته شود. اما مهم‌ترین و اساسی‌ترین موارد جامانده در گزارش عملکرد صندوق چیست؟ اصلی‌ترین منبع صندوق که بیش از 90 درصد ارزش کل منابع آن را شامل می‌شود، سهم صندوق از «منابع حاصل از صادرات نفت (نفت خام، میعانات گازی، گاز و فرآورده‌های نفتی)» است. براساس محاسبات انجام شده، سهم قانونی صندوق از منابع حاصل از صادرات نفت، گاز و فرآورده‌های نفتی از ابتدای تأسیس تا پایان سال 1400 بالغ بر 134 میلیارد دلار است و تاکنون باید حدود 20 میلیارد دلار دیگر نیز به آن اضافه شده باشد.
با وجود حجم عظیم آن، در گزارش‌های عملکرد صندوق اشاره‌ای به آمار این منابع نشده که این امر ناشی از یک تلقی نادرست از محرمانه بودن این اطلاعات در سال‌های اخیر است. در اصل در گزارش عملکرد صندوق، صرفاً بر پرداخت تسهیلات تکیه شده و در مورد میزان سود حاصل از این تسهیلات سخنی به میان نیامده است .بر اساس برخی آمارهای انتشار یافته، مجموع مطالبات صندوق از دولت‌ها (ناشی از برداشت‌های دولت‌های دهم تا سیزدهم تا پایان سال 1401) بالغ بر 100 میلیارد دلار است.
چقدر پول برداشت شد؟
در بخش دیگری از گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس آمده است که بخش عمده منابع صندوق به مصارف مغایر با اساسنامه اختصاص یافته است. به موجب اساسنامه صندوق، استفاده از منابع آن در راستای احکام بودجه‌ای و تأمین کسری بودجه ممنوع است. بااین‌حال، در سال‌های گذشته و به موجب برخی قوانین مصوب مجلس (عمدتاً تبصره‌های «1 و 4» قوانین بودجه سنواتی)، مصوبات شوراهای عالی و مجوزهای خاص دولت‌ها از رهبری جهت جبران کسری بودجه و موارد اضطراری، برداشت‌هایی از موجودی یا منابع ورودی صندوق انجام شده است.
براساس برخی آمارهای انتشار یافته، مجموع مطالبات صندوق از دولت‌ها (ناشی از برداشت دولت‌های دهم تا سیزدهم تا پایان سال 1401) بالغ بر 100 میلیارد دلار است که جزییات آن در جدول 2 آمده است. در پایان مرکز پژوهش‌های مجلس پیشنهاد کرده است که ضمن حذف طبقه‌بندی‌های محرمانه و سرّی از گزارش‌های عملکرد مالی صندوق، این گزارش‌ها در چارچوب استانداردهای متداول بین‌المللی به صورت عمومی منتشر شده و اطلاعات مربوط به منابع و مصارف صندوق، شامل ورودی عواید نفتی، بازده سرمایه‌گذاری‌ها، برداشت‌های دولت‌ها و... در معرض قضاوت افکار عمومی قرار گیرد.
