تحریم مدیریت شد، رشد اقتصادی اوج گرفت

پس از آنکه در گزارش‌های آماری ماه‌های گذشته بانک مرکزی بر این تاکید شده بود که رشد اقتصادی ایران برای چند فصل مداوم مثبت شده و باقی مانده است و به این ترتیب اقتصاد ایران از دوره رکود عبور کرده، حالا گزارش‌های جدید نشان می‌دهد که رشد اقتصادی در بهار نیز ادامه داشته و حتی به یکی از بالاترین اعداد در سال‌های گذشته رسیده است.

هرچند با توجه به مشکلات طولانی مدتی که اقتصاد ایران در سال‌های گذشته پشت سر گذاشته، برای بهبود واقعی و محسوس زندگی مردم نیاز به تداوم قابل توجه رشد اقتصادی است اما به نظر می‌رسد که لااقل در بهار امسال رشدی به ثبت رسیده که در تمام این سال‌ها کم سابقه بوده و نزدیک‌ترین عدد به اهداف کلان کشور در رشد اقتصادی سالانه هشت درصد به شمار می‌رود و این در گزارش جدید بانک مرکزی رسما مورد بررسی قرار گرفته است.

بر اساس محاسبات مقدماتی اداره حساب‌های اقتصادی بانک مرکزی، تولید ناخالص داخلی به قیمت پایه (به قیمت‌های ثابت سال ۱۳۹۵) در سه‌ماهه اول سال ۱۴۰۲ به رقم ۳۸۰۲.۱ هزار میلیارد ریال رسیده که در مقایسه با سه‌ماهه اول سال ۱۴۰۱، به میزان ۶.۲ درصد رشد داشته است. همچنین رشد اقتصادی بدون نفت طی دوره مذکور معادل ۵.۲ درصد بوده است. لازم به توضیح است عملکرد رشد اقتصادی با نفت و بدون نفت کشور در فصل اول سال ۱۴۰۱ به ترتیب معادل ۱.۹ و ۱.۷ درصد بوده است. مقایسه ارقام مزبور با عملکرد رشد اقتصادی در سه ماهه نخست سال ۱۴۰۲ حاکی از افزایش بیش از سه برابری رشد اقتصادی کشور در فصل اول سال ۱۴۰۲ نسبت به فصل اول سال ۱۴۰۱ می‌باشد.

بررسی عملکرد رشد اقتصادی بر حسب گروه فعالیت‌های اقتصادی (به قیمت‌های ثابت سال ۱۳۹۵) نشان می‌دهد، رشد تولید ناخالص داخلی در سه‌ماهه اول سال ۱۴۰۲ حاصل تحقق رشد مثبت ارزش افزوده در تمامی گروه‌ها بوده است. لازم به توضیح است در دوره مورد گزارش، رشد محقق شده گروه‌های «نفت و گاز» ، «خدمات»، «صنایع و معادن» و «کشاورزی، جنگلداری و ماهیگیری» نسبت به دوره مشابه سال قبل به ترتیب معادل ۱۶.۴، ۶.۲، ۳.۷ و ۲.۲ درصد بوده است که مقایسه آن با ارقام مشابه در فصل اول سال ۱۴۰۱ حاکی از بهبود رشد ارزش افزوده تمامی گروه‌های اقتصادی است. خاطرنشان می‌شود سهم گروه‌های مزبور از رشد ۶.۲ درصدی محقق شده در سه ماهه اول سال ۱۴۰۲ به ترتیب معادل ۱.۵، ۳.۶، ۰.۸ و ۰.۲ واحد درصد بوده است.

شایان ذکر است رشد مثبت تولید ناخالص داخلی در فصل اول سال ۱۴۰۲ در تداوم رشد اقتصادی مثبت محقق شده از فصل اول سال ۱۳۹۹ تا فصل چهارم سال ۱۴۰۱ بوده است؛ به نحوی که میزان رشد اقتصادی کشور در فصول سال ۱۴۰۱ به ترتیب برابر با ۱.۹، ۳.۹، ۴.۹ و ۵.۳ درصد بوده است. بررسی تولید ناخالص داخلی برحسب اقلام هزینه نهایی در سه‌ماهه اول سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد، «هزینه‌های مصرف نهایی بخش خصوصی»، «هزینه‌های مصرف نهایی بخش دولتی» و «تشکیل سرمایه ثابت ناخالص» به قیمت‌های ثابت سال ۱۳۹۵ به ترتیب از نرخ‌رشد ۸.۲، ۵.۳ و ۲.۰ درصدی نسبت به دوره مشابه سال قبل برخوردار بوده‌اند؛ رشد ارقام مزبور در فصل اول سال ۱۴۰۱ نسبت به دوره مشابه سال قبل از آن به ترتیب معادل ۶.۴، ۶.۵- و ۱.۴- درصد بوده است.

به این ترتیب پس از دوره‌ای طولانی از مشکلات مربوط به رکود اقتصادی، حالا می‌توان گفت که ایران توانسته از بخشی از مشکلات عبور کند و حالا شرایط بهبودی نسبی پیدا کرده است. این در حالی است که از سال 97 و همزمان با بازگشت تحریم‌های امریکا علیه ایران، نرخ رشد اقتصادی منفی شد و برای مدتی طولانی در این شرایط باقی ماند و حالا با توجه به موقعیت جدید، ایران توانسته از دشواری‌ها عبور کند. این موضوع را رییس کل بانک مرکزی روز گذشته مورد تاکید قرار داد.

محمدرضا فرزین با بیان اینکه اقتصاد ایران سال ۱۴۰۱ را با طیف وسیعی از تکانه‌های مغایر و مساعد اقتصادی و سیاسی پشت سر گذاشت، تصریح کرد: در حوزه متغیرهای پولی سال ۱۴۰۱ را خوب شروع کردیم اما با افزایش نرخ ارز در نیمه دوم سال نرخ تورم حاصله راضی‌کننده نبود. اگر چه پیش‌بینی‌های تورم‌های غیر متعارف در اقتصاد ایران نیز محقق نشد. وی ادامه داد: رشد متغیرهای حقیقی یا غیرپولی اقتصاد ایران در بهار ۱۴۰۱ پایین و نامناسب بود، اما هر چه به پایان سال نزدیک شدیم روند رشد بهتر شد و نهایتا نرخ رشد ۴ درصدی محقق شد که نشان داد همچنان موتورهای رشد برای تحقق رشدهای بالاتر هدف از سوخت لازم برخوردار نیست.

عالی‌ترین مقام بانک مرکزی درخصوص نرخ رشد سال ۱۴۰۱ ضمن اشاره به ۳ مشخصه یادآور شد: رشد حاصله به صورت ناموزون در بخش‌های مختلف اقتصادی محقق شد و بخش‌های نفت و صنعت با نرخ‌های نزدیک به دو ر قمی عملکردی قابل ملاحظه و بخش‌های خدمات و کشاورزی عملکردی غیر قابل قبول داشتند.رییس کل بانک مرکزی افزود: برای اولین‌بار پس از سال‌ها تجربه نرخ‌های رشد منفی یا پایین در تشکیل سرمایه ثابت ناخالص از نرخ رشد ۶.۷ درصد برخوردار شدیم. این نرخ در زیر بخش ماشین آلات معادل ۱۵.۴ درصد بود. یکی از دلایل آن رویکرد حمایت از واردات کالاهای سرمایه‌ای از منظر تامین ارز و سیاست‌های تسهیل‌کننده برای این کالا بود.

این نرخ رشد ما را به تحقق رشد بیشتر در سال‌های آتی به دلیل ظرفیت‌سازی مناسب امیدوار کرد. البته یکی از دیگر دلایل آن نیز افزایش منابع ارزی کشور به دلیل رشد قابل توجه تراز تجاری بود.فرزین با بیان اینکه سال ۱۴۰۲ در حوزه متغیرهای پولی و به ویژه تورم با اعداد تورم بالا در فروردین و اردیبهشت آغاز شد، گفت: از این ماه به بعد با اتخاذ سیاست‌های تثبیت، در بازارهای مالی آرامش برقرار شد و تورم نقطه به نقطه تاکنون نزدیک به ۱۴ واحد درصد کاهش یافته است.

به گفته وی آمار جدید اداره حساب‌های اقتصادی بانک مرکزی درخصوص رشد اقتصادی بهار سال ۱۴۰۲ بیانگر تحقق رشد ۶.۲ درصد در کل اقتصاد و ۵.۲ درصد برای بخش غیرنفتی است. که این نرخ‌ها بیش از ۳ برابر نرخ رشد در بهار سال ۱۴۰۱ هستند. فرزین با برشمردن ویژگی‌های نرخ رشد در بهار سال ۱۴۰۲ عنوان کرد: رشد حاصله در تمام بخش‌های اقتصادی نسبت به بهار ۱۴۰۱ بیشتر است. بخش نفت با نرخ رشد خیره‌کننده ۱۶.۴ درصد در صدر تمام بخش‌ها بوده است. نرخ رشد تشکیل سرمایه که در بهار سال قبل به دلیل وضعیت نامناسب بخش ساختمان منفی بوده در بهار امسال با مثبت شدن بخش ساختمان عدد کل نیز مثبت شده و از رشد ۲ درصدی برخوردار شده است.

عالی‌ترین مقام بانک مرکزی با بیان اینکه درخصوص آمار رشد تابستان باید منتظر آمار بانک مرکزی در پاییز بود، تصریح کرد: بر اساس شواهد آماری موردی بخش‌ها می‌توان این جمع‌بندی را از وضعیت تابستان ارایه کرد. بر اساس صورت‌های مالی شرکت‌های بورسی که ۶۰ درصد ارزش محصول کارگاه‌های بزرگ صنعتی را نشان می‌دهد حاکی از آن است که رشد تولید در تیر ماه ۶.۷ و مرداد ماه ۹.۲درصد بوده است. بالاترین رشد متعلق به محصولات فلزی (۴۵.۷)، خودرو و قطعات (۲۵.۹) و صنایع دارویی (۲۳.۹) در مردادماه بوده است. وی ادامه داد: موجودی انبار صنایع در مرداد ماه ۸ درصد کاهش یافته است.

همزمانی رشد مثبت تولید با رشد منفی انبار نشانگر آن است که عوامل عرضه و تقاضا به‌طور همزمان در حال تقویت رشد هستند. بنا بر اعلام بانک مرکزی، فرزین با بیان اینکه همچنان رشد تولید کالاهای سرمایه‌ای دو رقمی است، یادآور شد: این رقم معادل ۱۵.۹ درصد است و از کالاهای سرمایه‌ای و واسطه‌ای رشد سریع‌تری دارد. رییس کل بانک مرکزی تأکید کرد: شواهد آماری نشان می‌دهد که بخش کشاورزی نیز در تابستان از وضعیت بسیار خوبی برخوردار بوده است. خرید بیش از ۱۰ میلیون تن گندم از کشاورزان یکی از علائم آن است. در بخش خدمات نیز تکانه مغایر اساسی در این فصل وجود نداشته است. البته هنوز درخصوص قضاوت نهایی زود است.

وی در پایان درخصوص وضعیت اقتصاد کلان کشور گفت: با نرخ‌های حاصله در سال‌های اخیر و به ویژه درسال جاری می‌توان اینگونه بیان کرد که فشارهای اقتصادی ناشی از تحریم مدیریت شده و در حال برگشت به روند بلندمدت متغیرهای کلان اقتصادی هستیم. فرزین خاطرنشان کرد: عملکرد بخش حقیقی از اسمی بهتر است.

دلیل اصلی آن نیز وجود حباب‌های ناشی از انتظارات تورمی در جامعه است که با کاهش نرخ رشد نقدینگی و تورم و گشایش توسعه روابط خارجی امیدوار به شتاب در بهبود آن هستیم. کنار هم قرار دادن این صحبت‌ها، نشان می‌دهد که دولت آمادگی دارد که رسما از شکست تحریم‌ها صحبت کند و این موضوع را با رشد اقتصادی ثابت می‌کند. البته روی دیگر این ماجرا تورم بالایی است که هنوز برای آن درمانی پیدا نشده و اگر بنا باشد دولت رییسی از موفقیت در اقتصاد بگوید، باید در کنار رکود، غول بزرگ تورم را نیز شکست دهد.