عضو هيات علمي مركز تحقيقات راه، مسكن و شهرسازي از فرونشست جدي در مسير راه‌آهن تهران-مشهد خبر داد. او همچنين درباره خطر فرونشست در فرودگاه مهرآباد اظهار كرد، اثرات فرونشست در فرودگاه مهرآباد نمايان و مشهود نيست و فعلا نگراني وجود ندارد.
به گزارش «تعادل»، در سال 1400 مركز تحقيقات راه، مسكن و شهرسازي، در گزارشي علمي و پژوهشي اعلام كرد: از 31 استان كشور، در محدوده 18 استان، پهنه‌هاي با خطر بسيار بالا و بالاي فرونشست زمين گستردگي دارد. در محدوده 195 شهر (16% شهرها) و اراضي اطراف آن زون‌هاي با خطر بالا و بسيار بالاي فرونشست زمين قرار دارد.
از جمعيت شهري 60 ميليوني ايران (آمار 1395) بالغ بر 28 ميليون و 500 هزار نفر در شهرهايي زندگي مي‌كنند كه بر روي زون‌هاي با خطر بالا و بسيار بالاي فرونشست زمين يا در مجاورت آن قرار دارند (حدود 48درصد جمعيت شهري كشور) حدود 8 ميليون و 720 هزار واحد مسكوني شهري بر روي زون‌هاي فرونشستي با خطر بالا و بسيار بالا يا در مجاورت آن واقع شده است. حدود دوميليون و 370 هزار واحد مسكوني از تعداد كل واحدهاي واقع بر زون‌هاي خطرناك فرونشستي، فاقد اسكلت هستند. (آمار 1395) در ميان شهرهاي ايران، شهر اصفهان بالاترين ريسك فرونشست زمين را داراست و در ميان استان‌هاي كشور پهنه استان‌هاي تهران، خراسان رضوي، اصفهان، كرمان، قم و همدان نسبت به ساير استان‌هاي كشور، ريسك فرونشست بالاتري را دارند.
بر اساس اين گزارش، علي رغم مطالعات و بررسي‌هاي پيشين، اينك اما آثار فرونشست زمين در برخي از مناطق كشور «مشهود» است و به عبارتي پيش بيني‌ها، تحقق يافته است. با اين حال، به گفته كارشناسان براي جلوگيري از برخي حوادث و فجايع ناشي از فرونشست زمين فرصت وجود دارد. اين مساله اما مستلزم توجه مسوولان است.
خطر جدي در ورامين و نيشابور
در اين حال، علي بيت‌الهي، عضو هيات علمي مركز تحقيقات راه، مسكن و شهرسازي با بيان اينكه در چندين مسير ريلي و فرودگاه‌ها موضوع فرونشست را مورد مطالعه قرار داديم اعلام كرد: يكي از مسيرهاي ريلي كه موضوع فرونشست در آن جدي بوده، راه‌آهن تهران-مشهد است، به‌طوري كه در نقاطي از اين راه‌آهن آثار فرونشست كاملا مشهود است.بيت‌الهي در گفت‌وگو با ايلنا درباره فرونشست در محدوده زيرساخت‌هاي حمل و نقل اظهار كرد: در چندين مسير ريلي و فرودگاه‌ها موضوع فرونشست را مورد مطالعه قرار داديم و يكي از مسيرهاي ريلي كه موضوع فرونشست در آن جدي بوده، راه‌آهن تهران-مشهد است. به‌طوريكه در نقاطي از اين راه‌آهن آثار فرونشست كاملا مشهود است. وي ادامه داد: در اين مسير ريلي در قطعه نزديك به ورامين در ايستگاه حوالي ابردژ و در ادامه مسير نزديك به ايستگاه نيشابور به‌شدت آثار فرونشست مشهود و بسيار هم خطرناك است. عضو هيات علمي مركز تحقيقات راه، مسكن و شهرسازي گفت: با توجه به بروز شكاف و حفرات، احتمال اينكه اين مسير ريلي و خطوط ريزش داشته باشد، وجود دارد. اين خطر بالقوه محتمل است از اين رو بايد اقدامات مقابله‌اي، تمهيدات مهندسي ديده شود و راهكارهايي وجود دارد و مي‌توان اقدامات انجام داد تا خطر فرونشست را به حداقل رساند.
انجام ايمن‌سازي راه‌آهن تهران- مشهد
بيت‌الهي با بيان اينكه درباره راه‌آهن تهران - مشهد اقداماتي را انجام داده‌ايم، افزود: در نقاط شكاف‌ها و حفرات را با موادي پر كرديم و مي‌توان با روش عايق‌بندي جلوي گسترش اين عوارض به حريم ريل گرفت. اين اقدامات در دنيا هم تجربه شده است و تمام مواد و تجهيزات و دانش تخصصي آن در كشورمان وجود دارد و موانعي از اين بابت وجود نيست. وي با اشاره به انتشار اخباري درباره خطر فرونشست در فرودگاه مهرآباد اظهار كرد: اثرات فرونشست در فرودگاه مهرآباد نمايان و مشهود نيست و حاشيه‌هاي پهنه فرونشستي جنوب غرب تهران در مجاورت اين منطقه قرار گرفته و فعلا نگراني وجود ندارد. اما با تدوام اين روندي كه درباره كاهش آب‌هاي زيرزميني وجود دارد، احتمال اين است كه طي سال‌هاي آينده مشكلاتي ايجاد شود و بايد شدت اين روند مانيتور و رصد شود اما اينگونه نيست كه باندهاي پرواز فرودگاه مهرآباد در معرض فرونشست قرار داشته باشد.
ايران پرخطر است
عضو هيات علمي مركز تحقيقات راه، مسكن و شهرسازي با اشاره به نرخ فرونشست در ايران تاكيد كرد: نزديك به ۵ تا ١٠ درصد فرونشست‌هاي دنيا در حدود ١٠ تا ١٢ سانتي‌متر است و اغلب فرونشست‌هاي دنيا نرخ كمتر از ١٠ درصد را دارند اما ٣ تا ۴ درصد فرونشست‌ها در دنيا بالاي ٢٠ درصد است اما در ايران در چند استان نرخ فرونشست بالاي ٢٠ درصد است و به‌طور متوسط نرخ فرونشست در ايران بالاتر از ١٠ درصد است.بيت‌الهي گفت: ايران جزو كشورهاي پرخطر در فرونشست در دنيا است به‌طوري كه ۵ درصد فرونشست‌هاي دنيا چنين نرخ‌هاي بالا را دارند.
فرونشست‌هاي سريالي تهران
به گزارش «تعادل» نتايج تحقيق كميسيون كشاورزي آب و صنايع غذايي اتاق بازرگاني تهران كه اواخر دهه 1390 منتشر شد، نشان مي‌دهد كه خطر فرونشست زمين در مناطق 16، 17، 18، 19 و 20 تهران جدي است و اين درحالي است كه بخش‌هاي قابل‌توجهي از خطوط راه‌آهن، خطوط مترو، لوله‌هاي نفت و گاز، جاده‌ها، بزرگراه‌ها و پل‌هاي ارتباطي پايتخت در اين مناطق واقع شده‌اند. بر اساس آخرين گزارش اتاق بازرگاني تهران، جنوب پايتخت به‌طور جدي با مخاطرات نشست زمين مواجه است و بررسي‌ها و گزارش‌هاي مطالعاتي نشان مي‌دهد كه در ميان مناطق 22گانه تهران، در مناطق شمالي و به‌طور كلي در شهر تهران دو عامل براي فرونشست وجود دارد كه عامل اول فرسودگي تاسيسات شهري ازجمله فرسودگي لوله‌هاي آب و نشت آب و در نتيجه نشست زمين ناشي از اين عامل است و عامل ديگر حفاري‌هاي صورت گرفته ازجمله شبكه مترو است كه با چند مورد از اين فرونشست‌ها در شهر تهران مواجه بوديم.اما در ساير مناطق كه عمدتا در جنوب تهران واقع است، به‌دليل افت آب‌هاي زيرزميني و آثار تكتونيكي آن نشست زمين خطري جدي محسوب مي‌شود و بايد به آن توجهي فوق‌العاده كرد.مطابق اين مطالعه، حدود 25كيلومتر از طول كمربندي آزادگان، حدود 28كيلومتر از طول اتوبان قم، حدود 21كيلومتر جاده ساوه و بزرگراه بهشت‌زهرا كه همگي اين نقاط به عنوان اصلي‌ترين محورهاي جابه‌جايي كالا و مسافر در استان تهران شناخته مي‌شوند، با پتانسيل فرونشست مواجه هستند. همچنين خروجي‌هاي راه‌آهن تهران-جنوب و تهران-تبريز، شاخه‌هاي جنوبي مترو به سمت اسلامشهر و حرم مطهر حضرت امام‌خميني و همچنين بخش‌هايي از خطوط مترو در مركز شهر و نيز بخشي از فرودگاه مهرآباد تهران، در اين محدوده مخاطره‌آميز قرار مي‌گيرند. در كل، حدود 120كيلومتر خط راه‌آهن و 25كيلومتر از خطوط مترو، حدود 200كيلومتر اتوبان‌هاي بين‌شهري، حدود 2300كيلومتر راه‌ها و معابر شهري و بين‌شهري اصلي و فرعي، 2 انبار مواد نفتي و سوختي و 44جايگاه پمپ بنزين و 15جايگاه پمپ گاز، 7 ايستگاه گاز، 30 كيلومتر طول لوله نفت و نيز بيش از 70 كيلومتر خطوط فشار قوي و بيش از 200كيلومتر خطوط اصلي گاز در محدوده فرونشست تهران قرار دارد.
فرونشست درحال پيشروي به مناطق شهري پايتخت
پيش از اين، در اواسط اسفند سال گذشته، علي جاويدانه، رييس سازمان نقشه‌برداري كشور گفته بود: حدود 15 تا 16 درصد فرونشست‌ها در ايران بيش از 20 سانتي‌متر در سال است و از اين جهت شرايط نگران‌كننده است.جاويدانه افزوده بود: فرونشست در تهران خطرناك است و نزديك به 20 سانتي‌متر در سال است اما در ايران موارد ديگري وجود دارد كه نرخ خطرناك‌تري دارند. مانند برخي مناطق كرمان كه نرخ 40 سانتي‌متر فرونشست در سال را دارند. فرونشست يك پديده طبيعي است و مناطق جنوب غرب تهران درگير آن هستند. از اين جهت كه علت آن برداشت آب زير زميني است معمولا اين اتفاق در مناطق كشاورزي رخ مي‌دهد اما در حال حاضر شاهد نزديك شدن مناطق فرونشست به مناطق شهري هستيم.
