يكي از مشكلات اصلي و دغدغه بزرگ شركتهاي دانش‌بنيان در طول سال‌هاي گذشته مشكل بازار و فروش بوده است. دستگاه‌هاي دولتي و شبه‌دولتي مثل پالايشگاه‌ها، پتروشيمي‌ها و مجتمع‌هاي نيروگاهي و... مي‌توانند يكي از مشتريان خوب محصولات دانش‌بنيان و فناورانه باشند، اما اين مشتريان براي خريد كالا و محصولات، قوانين و مقررات محدودكننده‌اي دارند و بايد از طريق اجراي مناقصه نسبت به خريد محصولات اقدام كنند.
به گزارش خبرنگار «تعادل»، در سال ۱۳۹۷ كارگروه توليد بار اول با مشاركت معاونت علمي و فناوري رياست‌جمهوري و وزارت صنعت تشكيل شد تا زمينه را براي استفاده از توليدات بار اول توسط شركت‌‌ها و سازمان‌هاي دولتي فراهم كنند. تاكنون و در طول ۳ سال گذشته، ۱۹۳ طرح از بيش از ۷۰ دستگاه دولتي و حاكميتي، توسط دبيرخانه كارگروه توليد بار اول دريافت شده كه براي ۹۹ مورد از آنها مجوز ترك تشريفات قانون و مقررات برگزاري مناقصات از طرف معاونت علمي و فناوري رياست‌جمهوري صادر شده است.
فرآيند مناقصه براي مديران دولتي، طولاني و پيچيده و از همه مهم‌تر اينكه پرمسووليت است. به خصوص اگر محصول مورد نظر نمونه داخلي نداشته باشد و براي اولين‌بار در كشور بوميسازي شود، فرآيند فروشش به سازمان‌ها و شركتهاي دولتي سخت‌تر مي‌شود. از همين رو براي فرآيند توليد بار اول نيز ترك تشريفات مناقصات گرفته شده است.
توليد بار اول نقشي اساسي در رسيدگي به چالشهاي بوميسازي در صنايع ايفا مي‌كند. بوميسازي شامل فرآيند تطبيق و سفارشي كردن محصولات يا خدمات براي برآوردن نيازها و ترجيحات خاص يك بازار خاص است. با تشويق شركتهاي دانش‌بنيان، شركتهاي صنعتي و ارگان‌هاي دولتي به توليد تجهيزات استراتژيك براي صنايع خود براي اولين‌بار، توليد براي اولين‌بار فرآيند بوميسازي را تسهيل مي‌كند.
بوميسازي تجهيزات و فرآيندهاي گلوگاه به چند دليل حياتي است. اولا، اتكا به تامين‌كنندگان خارجي را كاهش مي‌دهد و خودكفايي را ارتقا مي‌دهد. با توليد تجهيزات ضروري در داخل، صنايع كمتر به واردات وابسته مي‌شوند و زنجيره تامين پايدار را تضمين مي‌كنند و آسيب‌پذيري در برابر عدم قطعيت‌هاي ژئوپليتيكي را كاهش مي‌دهند. ثانياً، بوميسازي پيشرفت‌هاي فناوري و نوآوري را تقويت مي‌كند. هنگامي كه شركت‌‌ها براي اولين‌بار به توليد تجهيزات استراتژيك مي‌پردازند، اين امر مستلزم تلاش‌‌هاي تحقيق و توسعه است كه منجر به كسب دانش و تخصص جديد مي‌شود. اين فرآيند نه تنها رقابت‌پذيري صنايع را افزايش مي‌دهد، بلكه به رشد اقتصاد دانش‌بنيان نيز كمك مي‌كند. علاوه بر اين، بوميسازي تأثير مثبتي بر اشتغال زايي و رشد اقتصادي دارد. شركتهاي دانش‌بنيان و شركتهاي صنعتي با تشويق به توليد تجهيزات در داخل، فرصت‌‌هاي شغلي ايجاد مي‌كنند. اين به نوبه خود رشد اقتصادي را تحريك مي‌كند، زيرا افزايش نرخ اشتغال منجر به افزايش هزينه مصرف‌كننده و فعاليت اقتصادي كلي مي‌شود.
شركتهاي دانش‌بنيان فعال در حوزه نفت و گاز در خط مقدم ابتكارات توليد بار اول هستند. اين شركت‌‌ها كه با تكيه بر سرمايه فكري، تحقيق و نوآوري مشخص مي‌شوند، داراي تخصص و دانش فني مورد نياز براي توسعه و توليد تجهيزات استراتژيك هستند. شركتهاي دانش‌بنيان از طريق اجراي پروژه‌هاي توليد بار اول، سهم قابل توجهي در بوميسازي تجهيزات و فرآيندهاي گلوگاهي صنعت نفت و گاز ايران دارند. آنها از دانش تخصصي خود براي شناسايي مناطقي كه بوميسازي بيشتر مورد نياز است استفاده مي‌كنند و با شركتهاي صنعتي و ارگان‌هاي دولتي براي توسعه و توليد تجهيزات مورد نياز همكاري مي‌كنند.
مزاياي توليد بار اول فراتر از بوميسازي و ايجاد بازار است. با معافيت شركتهاي دانش‌بنيان از تشريفات مناقصه، بروكراسي اداري كاهش مي‌يابد و همكاري كارآمد بين صنايع و شركتهاي دانش‌بنيان را تسهيل مي‌كند. اين رويكرد ساده امكان تصميم‌گيري سريع‌تر، اجراي سريع‌تر پروژه‌ها و افزايش چابكي در پاسخگويي به تقاضاهاي بازار را فراهم مي‌كند. علاوه بر اين، پروژه‌هاي توليد بار اول، انتقال دانش و همكاري بين بخش‌هاي مختلف را تشويق مي‌كند. شركتهاي صنعتي مي‌توانند از تخصص شركتهاي دانش‌بنيان براي ارتقاي قابليت‌هاي فناوري خود استفاده كنند، در حالي كه شركتهاي دانش‌بنيان بينش‌هاي ارزشمندي را در مورد الزامات و چالشهاي خاص صنعت به دست مي‌آورند. اين گرده افشاني متقابل از ايده‌ها و دانش، نوآوري و توسعه راه‌حل‌‌هاي پيشرفته را تقويت مي‌كند.
توليد بار اول به عنوان يك مكانيسم حياتي در بوميسازي تجهيزات و فرآيندهاي گلوگاه در صنعت نفت و گاز كشور ظاهر شده است به نحوي كه به كمك اين سازوكار، علاوه بر تامين بخش مهم از نياز صنعتي كشور در حوزه نفت و گاز، به توسعه صادرات خدمات فني و مهندسي در حوزه نفت و گاز رسيديم كه بازارسازي و ارزآوري براي كشور و اقتصاد دانش‌بنيان كشور داشته است و همچنين به شركتهاي دانش‌بنيان فعال در حوزه نفت و گاز در خط مقدم ابتكارات توليد بار اول هستند. اين شركت‌‌ها كه با تكيه بر سرمايه فكري، تحقيق و نوآوري در خط مقدم خنثي‌سازي تحريم‌ها هستند.
با تشويق بوميسازي، توليد بار اول اتكا به تامين‌كنندگان خارجي را كاهش مي‌دهد، پيشرفت‌هاي تكنولوژيكي را تقويت مي‌كند و رشد اقتصادي را تحريك مي‌كند. شركتهاي دانش‌بنيان نقش مهمي در هدايت اين ابتكارات دارند و از تخصص و دانش فني خود براي توسعه و توليد تجهيزات ضروري استفاده مي‌كنند.
نظرات شيوا قاسمي پور، عضو كميسيون آموزش و تحقيقات مجلس را در خصوص طرح توليد بار اول معاونت علمي و فناوري رياست‌جمهوري و قانون ترك تشريفات مناقصه براي توليدات دانش‌بنياني و بار اول در ادامه مي‌خوانيد.
خنثي كردن تحريم‌هاي حوزه انرژي
با تكيه بر توليد بار اول
قاسمي پور با اشاره به اين موضوع كه حمايت از توليدات بار اول و دانش‌بنيان‌‌ها جزو اولويت‌هاي مهم دولت و مجلس است، در گفت‌وگو با خبرنگار «تعادل»، تصريح كرد: در مجلس قانون جهش توليد دانش‌بنيان را مصوب كرديم تا نهايت حمايت را از توليدات بار اول و محصولات دانش‌بنياني در كشور داشته باشيم.
وي ادامه داد: هر كسي فقط يك بار از روي اين قانون بخواند به پول مي‌رسد. تمام تلاش خود را به كار گرفتيم كه در اين قانون حمايت‌‌هاي جدي از دانش‌بنيان‌‌ها و توليدات بار اول به عمل بياوريم.
عضو كميسيون آموزش و تحقيقات مجلس خاطرنشان كرد: هر چقدر بتوانيم به دانش‌بنيان‌‌ها كمك كنيم و تشريفات و بروكراسي پيچيده اداري را از سر راهشان‌برداريم، كمك كرده‌ايم كه نخبگان در كشور بمانند.
قاسمي پور گفت: الان موضوع فرار نخبگان مطرح است و تنها راهي كه مي‌توانيم آنها را در كشور حفظ كنيم، حمايت از دانش‌بنيان‌‌هاست. شركتهاي دانش‌بنيان بستر مناسبي براي فعاليت نخبگان و جوانان متخصص كشور است.
وي ادامه داد: در حال حاضر، در بخش توليد مشكلات جدي داريم و فقط دانش‌بنيان‌‌ها مي‌توانند به نيازهاي كشور در اين زمينه پاسخ دهند. مشكل اصلي شركتهاي دانش‌بنيان كه اغلب به توليدات بار اول مي‌پردازند، اين است كه بازار فروشي براي محصولاتشان پيدا كنند.
عضو كميسيون آموزش و تحقيقات مجلس خاطرنشان كرد: در قانون ترك تشريفات مناقصه به سمت بازارسازي براي دانش‌بنيان‌‌ها رفتيم. بستري فراهم كرديم كه توليدات بار اول بدون تشريفات مناقصه به سازمان‌ها و شركتهاي دولتي عرضه شود.
قاسمي پور گفت: با اجراي قانون ترك تشريفات مناقصه، دانش‌بنيان‌‌ها اين امكان را پيدا كردند كه محصول خود را به شركت‌‌ها و سازمان‌هاي دولتي عرضه كنند و در ليست عرضه‌كنندگان كالا و خدمات به نهادهاي دولتي در آيند. بدون اين سازوكار دانش‌بنيان‌‌ها در بازاريابي با مشكلات جدي مواجه مي‌شدند. به ويژه اگر مي‌خواستند محصول خود را به شركتهاي دولتي عرضه كنند.
وي تصريح كرد: از طريق اجراي قانون ترك تشريفات مناقصه و طرح توليد بار اول معاونت علمي و فناوري رياست‌جمهوري توانستيم بازارسازي 7 هزار ميليارد توماني براي دانش‌بنيان‌‌ها در حوزه انرژي داشته باشيم، هر چقدر به شركتهاي دانش‌بنيان به خصوص در صنايع مورد تحريم مانند صنعت نفت و گاز كمك كنيم، در واقع به رشد اقتصاد كشور كمك كرده‌ايم. دانش‌بنيان‌‌ها كليد حل مشكلات فعلي ما در حوزه توليد هستند و بايد از آنها حمايت كنيم تا در شرايط تحريمي سرپا بايستيم. بنابراين، بازارسازي براي دانش‌بنيان‌‌ها، در واقع كمك به اقتصاد ملي است.
