نفتي‌ها در صدر توليد بار اول
سياست دولت سيزدهم در شرايط تحريم افزايش قراردادهاي توليد بار اول بوده كه در اين بخش وزارت نفت با امضاي بيش از ۵۴ قرارداد با ۴۳ شركت دانش‌بنيان طي دو سال گذشته، مقام نخست را در كل سازمان‌هاي كشور در بخش ساخت بار اول به دست آورده است.
سياست دولت سيزدهم در شرايط تحريم افزايش قراردادهاي توليد بار اول بوده كه در اين بخش وزارت نفت با امضاي بيش از ۵۴ قرارداد با ۴۳ شركت دانش‌بنيان طي دو سال گذشته، مقام نخست را در كل سازمان‌هاي كشور در بخش ساخت بار اول به دست آورده است.
۶۵ درصد كل قراردادهاي ساخت بار اول بين همه دولت‌ها تاكنون، طي دو سال و اندي فعاليت دولت سيزدهم اجرا شده است؛ درواقع يكي از عرصه‌هايي كه در دولت سيزدهم شتاب گرفته استفاده از ظرفيت شركت‌هاي دانش‌بنيان است و وزارت نفت دولت سيزدهم در اين زمينه پروژه‌هايي كه سال‌ها روي زمين مانده بود و عدم‌النفع آنها به چند ميليون بشكه نفت مي‌رسيد را فعال و در عين حال و به فعال شدن شركت‌هاي دانش‌بنيان كمك كرد.
بر اين اساس، در دولت سيزدهم نگاهي ويژه به شركت‌هاي دانش‌بنيان به وجود آمده است كه تسهيل‌گري در ورود شركت‌هاي دانش‌بنيان به صنعت نفت و اضافه شدن آنها به فهرست بلند سازندگان صنعت نفت، همچنين ارايه امتيازهاي ويژه در ارزيابي شركت‌ها براي ورود به فهرست بلند منابع نفت تا حمايت‌هايي از جنس پشتيباني و تداركات، صادرات خدمات فني مهندسي و تجاري‌سازي و حمايت در بازار داخلي از جمله اين موارد است كه جداگانه مورد توجه قرار گرفته‌اند.
هم‌اكنون افزون بر ۶۶۳ شركت دانش‌بنيان با صنعت نفت در ارتباط و همكاري هستند، اين تعداد از رقم ۵۰۰ شركتي كه وزير نفت در ابتداي امسال اعلام كرد، بيشتر شده است. همچنين حدود ۴۲۰ شركت دانش‌بنيان در فهرست بلند وزارت نفت قرار دارند و بقيه شركت‌ها در پروژه‌هاي پژوهشي صنعت نفت فعال هستند و فعاليت‌هاي پژوهشي مورد تأييد صنعت نفت را انجام مي‌دهند.
رشد تعداد شركت‌هاي دانش‌بنيان نشان مي‌دهد دولت سيزدهم به‌صورت عملي موضوع حمايت از دانش‌بنيان‌ها را اجرايي كرده است و در توضيح بيشتر بايد گفت طبق تقسيم‌بندي معاونت علمي و فناوري رياست‌جمهوري، حدود ۱۸۹ مورد از اين شركت‌ها نوپا، ۳۳۶ مورد نوآور و ۱۳۸ شركت ديگر فناور هستند.
بر اساس آمارهاي معاونت علمي فناوري رياست‌جمهوري، وزارت نفت در بخش ساخت داخل در دو سال گذشته مقام نخست را در كل سازمان‌هاي كشور در بخش ساخت بار اول به دست آورده است؛ در بخش ساخت بار اول بيش از ۵۴ قرارداد را به امضا رسانده‌ايم كه طرف قراردادمان ۴۳ شركت دانش‌بنيان است.
آنطور كه مديركل نظام تأمين و تجاري‌سازي فناوري وزارت نفت اعلام كرده اين ميزان قرارداد افزون بر ۶۵ درصد كل قراردادهاي بار اولي است كه تاكنون در همه دولت‌ها اجرا شده است، همچنين ارزش قراردادهاي توليد بار اولي كه تاكنون امضا شده، بالغ بر ۸۰ ميليون دلار است كه رشد ۵۰۰ درصدي نشان مي‌دهد، از اين رو از نظر ارزشي نيز ارزش قراردادي اين تعداد قرارداد نيز ۸۰ درصد ارزش كل قراردادهاي ساخت بار اول تاكنون بوده كه در دولت سيزدهم رقم خورده است، همچنين در نتيجه اين قراردادها، شاهد بيش از ۳۵۰ ميليون دلار صرفه‌جويي در موضوع قراردادهاي ساخت بار اول بوده‌ايم.
خوانساري با تأكيد بر اينكه قراردادهاي ساخت بار اول در چهار شركت اصلي وزارت نفت تقسيم‌بندي شده است، افزود: از آن ۵۴ قرارداد امضاشده حدود ۲۲ مورد در شركت ملي نفت ايران، ۲۱ قرارداد در شركت ملي گاز ايران، هفت قرارداد در شركت ملي پالايش و پخش فرآورده‌هاي نفتي ايران و چهار قرارداد در شركت ملي صنايع پتروشيمي ايران بوده است.
طبق اعلام، ارزش قراردادهاي امضاشده حدود ۸۰ ميليون دلار بوده و ارزش قراردادهاي در دست اقدام در حوزه ساخت بار اول بيش از ۱۲۷ ميليون دلار بوده كه اين ارقام نشان مي‌دهد در دوره يك‌ساله (۱۴۰۱ تا ۱۴۰۲) رشدي چشمگير نسبت به پارسال يعني سال ۱۴۰۰ تا۱۴۰۱ در بخش اقلام ساخت بار اول رقم خورده است.
در اين راستا، توافقنامه وزارت نفت و معاونت علمي فناوري و اقتصاد دانش‌بنيان رياست‌جمهوري در موضوع حمايت از شركت‌هاي دانش‌بنيان به امضا رسيده است كه ارزش اين توافقنامه بيش از ۲ ميليارد دلار است و شامل اقلام گلوگاهي صنعت نفت مي‌شود. در اين اقلام هفت كلان‌پروژه تعريف شده و امكان اضافه شدن قراردادهاي بعدي و كلان‌پروژه‌هاي بعدي از سوي كارگروه مربوطه وجود دارد.
در توضيح مزاياي اين توافقنامه اعلام شده كه در قالب آن، ابزارهاي حمايتي و تسهيلاتي به‌ويژه از طريق صندوق‌هاي مربوطه فراهم مي‌شود. مواردي كه از طريق اين توافقنامه پيگيري مي‌شود، مجوز ساخت بار اول را مستقيماً از معاونت فناوري رياست‌جمهوري دريافت مي‌كنند.
يعني در آنجا مصوبه‌هاي مربوطه به‌طور مستقيم براي‌شان صادر و فرآيند تأييديه طي مي‌شود. نخستين مورد از هفت قرارداد حدود يك ماه پيش به ارزش ۲ ميليارد دلار به امضا رسيد، البته اين قراردادها قابليت توسعه و اضافه شدن نيز دارند.
علاوه‌بر اين، وزارت نفت در راستاي حمايت از ساخت داخل و ابلاغ دستورالعمل ممنوعيت خريد كالاي خارجي تاكنون افزون بر ۲۰۵ قلم كالا با ابلاغيه وزير نفت به كل شركت‌هاي تابع معرفي شده و هم‌اكنون حدود ۸۵ قلم كالاي ديگر در دست بررسي است كه در صورت تأييد نهايي وزير، ابلاغ و اجرا مي‌شود.
از مهم‌ترين اقدام‌هاي ديگر وزارت نفت امضاي ۸۱ قرارداد با دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها به ارزش ۷۷ ميليون دلار و يك‌هزار و ۳۹۸ ميليارد تومان و هفت قرارداد به ارزش ۲ ميليون دلار و يك‌هزار ميليارد تومان با شركت‌هاي فناور وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح است.
۲۲۰۰ ميليارد تومان ضمانتنامه قراردادي به ۲۳۰ شركت و ۷۰۰ ميليارد تومان ضمانت تسهيلات دريافتي، ترهين مطالبات قراردادي ۲۴ شركت به ارزش ۲۷۰ ميليارد تومان، ارايه تسهيلات تبصره ۱۸ به شركت‌هاي دانش‌بنيان به ميزان پنج هزار و ۵۰۰ ميليارد تومان و افزايش پنج برابري سرمايه صندوق پژوهش و فناوري صنعت نفت (افزايش ۲ برابري در سال ۱۴۰۰ و ۵.۲ برابري در سال ۱۴۰۲) از جمله خدماتي است كه وزارت نفت به شركت‌هاي دانش‌بنيان ارايه كرده است.
صادر كردن كاتاليست پتروشيمي به ارزش هشت ميليون دلار براي نخستين‌بار به روسيه و كاتاليست واحد بنزين‌سازي از سوي شركت دانش‌بنيان و با همكاري پژوهشگاه صنعت نفت به ونزوئلا و انجام تعميرات اساسي و تكميل ظرفيت عملياتي پالايشگاه ۱۴۰ هزار بشكه‌اي ال‌پاليتوي ونزوئلا و صادر كردن ۲ ميليون و ۷۰۰ هزار دلار تجهيزات و كالا از جمله كمپرسور و قطعات يدكي واحد بنزين‌سازي، امضاي قرارداد بين شركت دانش‌بنيان ايراني و بخش گاز شركت ملي نفت ونزوئلا در زمينه ساخت و تعميرات ايستگاه‌هاي گاز، انجام تعميرات اساسي بندر نفتي خوزه، بازسازي و نوسازي واحد آمونياك مجتمع پتروشيمي ونزوئلا از مهم‌ترين خدمات فني و مهندسي وزارت نفت در امور بين‌المللي است.
اكنون چتر حمايت وزار نفت بر سر شركت‌هاي دانش‌بنيان باز شده است و آنطور كه جواد اوجي - وزير نفت بارها اعلام كرده اين وزارتخانه در زمينه بومي‌سازي تجهيزات و فناوري‌هاي گلوگاهي صنعت نفت همواره تأكيد دارد و به هر عهدي كه با سازندگان داخلي بسته، پايبند است و تمام و كمال از آنها حمايت مي‌كند و در صورت رعايت استانداردهاي صنعت نفت در ساخت تجهيزات اين توان وجود دارد كه خريد كالاهاي ساخت داخل دو تا چهار سال تضمين شود.
اخيرا در نشست هيات وزيران، از ساخت پمپ‌هاي چند فازي براي تلمبه‌خانه‌هاي ميدان‌هاي نفتي توسط شركت‌هاي دانش‌بنيان خبر داده و اعلام شد كه اين پمپ‌ها كه ساخت آنها از بركات سياست دولت در حمايت از توليد بار اول است، كالايي بسيار استراتژيك هستند كه هر دستگاه روزانه بين ۵ تا ۷ هزار بشكه توليد نفت را افزايش مي‌دهد كه در نتيجه هر پمپ در سال باعث حداقل ۱۰۰ ميليون دلار افزايش درآمد شده و از هدر رفت ۵ ميليون مترمكعب گاز براي تزريق به چاه نيز جلوگيري مي‌كند.
توجه دولت سيزدهم و به‌ويژه وزارت نفت به توليد بار اول نتايج مثبتي را براي صنعت نفت به همراه داشته و باتوجه به تحريم‌ها بي‌شك حمايت از دانش‌بنيان‌ها مي‌تواند بسيار كارساز باشد و اگر اين مسير ادامه پيدا كند در آينده مي‌توانيم شاهد اتفاقات بسيار خوب در اين صنعت باشيم.
