تنها تعامل همزمان با شرق و غرب می‌تواند ما را به اهداف‌مان برساند
یک تحلیلگر مسائل بین‌الملل گفت: ایران باید در سبد خودش هم شرق را داشته باشد و هم غرب را. تعاملات بین این دو گروه است که می‌تواند ما را به اهدافی که در سیاست خارجی برنامه‌ریزی کرده‌ایم، برساند.
داریوش پایسته با اشاره به چشم‌انداز روابط ایران با کشورهای منطقه و نظام بین‌الملل در دولت چهاردهم، اظهار کرد: دولت جدید باید در ابتدا ارزیابی کند که ایران در حوزه سیاست خارجی کجا قرار دارد، روابطمان با کشورهای منطقه، کشورهای توسعه‌یافته، کشورهای گروه ۲۰ و گروه ۸ و کشورهایی که در حوزه روابط بین‌الملل موثر ظاهر شده‌اند، چطور پیش رفته و به چه صورت است. در این دسته‌بندی‌ها، کشورهای کمتر توسعه‌یافته بیشتر به خدمات ما نیازمند هستند تا اینکه ما بخواهیم از نزدیکی با آن‌ها بهره ببریم. در منطقه کشورهای تاثیرگذاری مانند ترکیه، عربستان، عمان و امارات متحده عربی در میانجی‌گری‌های مختلف تاثیر بسزایی داشته‌اند و از سوی دیگر کشورهایی مانند عراق، افغانستان، سوریه و لبنان از فعالیت‌های ما تاثیرپذیر هستند.
به گزارش ایسنا، وی اضافه کرد: آغاز این تقسیم‌بندی‌ها و بررسی روابط با هر یک از کشورها تصویر واضحی به ما می‌دهد که ما از حوزه سیاست خارجی چه می‌خواهیم. آیا به دنبال حفظ وضعیت کنونی ایران در منطقه و میان کشورهای صحنه بین‌الملل هستیم یا خواهان تغییر وضعیت موجود. باید بررسی کنیم وضع موجود مطلوب ماست، در مسیر رسیدن به وضع مطلوب قرار داریم یا نیازمند برخی اصلاحات هستیم. این به ما کمک می‌کند که در آینده چگونه روابطمان را با دنیای خارج پیش ببریم و به این موضوع برسیم که آیا ایران چهارراه مسدود است یا چهارراهی که همه به میزانی که ما مشخص می‌کنیم از آن استفاده خواهند کرد.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل ادامه داد: بررسی‌ها نشان داده ما تاکنون در کشورهای تاثیرپذیر مانند عراق و یمن تاثیر خودمان را گذاشته‌ایم، اما در قبال کشورهای تاثیرگذار در منطقه به مثابه رقیب فعالیت کرده‌ایم و نتوانسته‌ایم با آن‌ها تعاملاتی داشته باشیم که برای کشور آورده‌ای ایجاد کند. برای مثال ما با ترکیه و عربستان تعاملات حداقلی داریم، حتی با عربستان روابطمان توام با یک سری رقابت‌هاست. وضعیت به گونه‌ای است که اگر همین امروز تحریم‌های اقتصادی و نفتی ایران برداشته شود، ما در منطقه باید به دنبال کسب بازار خودمان باشیم. این سهم بازار توسط امارات متحده، کویت، عراق و عربستان گرفته شده و ما را با چالش‌های عدیده‌ای مواجه کرده است.
پایسته افزود: اگر در حال حاضر دولت بتواند با تعاملات بین‌المللی و منطقه‌ای تحریم‌ها را بردارد، ما با چالش دوم روبه‌رو هستیم که چگونگی بازپس‌گیری بازارهای از دست رفته است. اینجاست که ما باید به دنبال اتحاد و ائتلاف و روابط حسنه با کشورهای منطقه باشیم تا بتوانیم سهممان را بگیریم. پس در وهله اول اگر ایران به سمت حل موانع تحریم برود و تحریم‌ها را بردارد، در مرحله دوم باید به دنبال به دست آوردن بازارهای از دست رفته باشد. نگاه دولت جدید به آینده و هدف‌گذاری آن باید به صورتی باشد که در اولویت اول رفع تحریم‌ها و در اولویت بعدی تسلط به بازارهای از دست رفته قرار بگیرد. به نظر من مرحله دوم بسیار مشکل‌تر از مرحله اول است.
وی با تاکید بر اهمیت ایجاد تعادل در روابطمان با کشورهای شرق و غرب، عنوان کرد: لاجرم ما هیچ راهی جز این نداریم که احیای برجام را در دستور کار بگذاریم. طبق مفاد برجام تحریم‌ها باید در مدت معینی لغو شود و ما وارد بازارهای جهانی و بین‌المللی شویم. تاکنون این مسئله با توجه به موضوعات مختلفی که از برجام حاصل شده و موانع و اتهاماتی که تروئیکا و آمریکا پیش کشیده‌اند، همچنان حل‌نشده باقی مانده است. در هر صورت به هر دلیلی ما نتوانستیم از برجام بهره لازم را ببریم. لذا دولت اول باید به دنبال کسب منافع از ق‍ِبل برجام باشد و در مرحله دوم به دنبال رفع موانع باشد و مسائل ناشی از برجام از جمله سهم ربوده شده ما از بازارها را حل کند.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل اضافه کرد: اما به هیچ عنوان نباید صرفا روی گفت‌وگو با غرب متمرکز باشیم. ایران باید در سبد خودش هم شرق را داشته باشد و هم غرب را. تعاملات بین این دو گروه است که می‌تواند ما را به اهدافی که در سیاست خارجی برنامه‌ریزی کرده‌ایم، برساند. پرداختن به غرب و فراموشی شرق نمی‌تواند ما را به مقصود برساند، کما اینکه صرفا پرداختن به شرق ما را به سر منزل مقصود نرساند. یک سیاست خارجی پویا و مدون باید سبدی از تعاملات بین‌المللی را برای خودش داشته باشد و چندجانبه‌گرایی را راهبرد اصلی خودش قرار دهد.
پایسته با اشاره به اقدامات دستگاه دیپلماسی دولت سیزدهم ادامه داد: در دولت گذشته حضور فعال در شانگهای و مجامع شرقی می‌توانست برایمان آورده‌های خیلی خوبی داشته باشد، اما با توجه به تحریم‌هایی که آمریکا مجددا اعمال کرد، متاسفانه نتوانستیم بهره لازم را از عضویت در شانگهای ببریم. لذا دولت جدید پس از تنش‌زدایی با غرب باید بهره‌برداری از ظرفیت شرق را همچنان در دستور کار داشته باشد. ما در دولت شهید رئیسی نزدیکی با عربستان و سایر کشورهای عرب را داشتیم و این گام باید در دولت جدید تقویت شود.
چندصدایی در داخل؛ مانعی مهم بر سر راه توسعه خارجی
وی با تاکید بر اینکه تعامل با دنیای خارج به اوضاع داخلی کشورها معطوف است، گفت: اگر در داخل با اوضاع نابسامان، وجود منتقدان متعدد و متزلزل بودن در تصمیم‌گیری روبرو باشیم، در سطح بین‌الملل نیز با اقبال چندانی مواجه نخواهیم شد. چنین موضوعاتی به خصوص در مباحث سرمایه‌گذاری‌ها و تعاملات اقتصادی بیشتر به چشم می‌خورد. کلا یکی از کارویژه‌های سفارتخانه‌ها رصد اوضاع سیاست داخلی کشورهاست تا به این طریق دامنه ثبات در کشورها را ارزیابی و به وسیله آن در آینده تعاملات سیاسی و اقتصادی و پیمان‌های منطقه‌ای با کشور مقصد برقرار کنند.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل اضافه کرد: وجود چندصدایی در کشور می‌تواند این پیام را به خارج بدهد که اوضاع داخلی همچنان نابسامان است. این نابسامانی اولاً موجب خوشحالی دشمنان و دوماً ایجاد یأس در کسانی می‌شود که قصد دارند وارد تعامل با ایران شوند. دکتر پزشکیان به درستی اشاره کردند که ما با کسی سر جنگ نداریم و در مسیر تنش‌زدایی و تعاملات منطقه‌ای و بین‌المللی هستیم.
پایسته با اشاره به راه‌های رسیدن به اجماع در داخل، اظهار کرد: در کشور ما چندصدایی از قاجاریه و پهلوی تاکنون سابقه تاریخی دارد. معمولا برای رسیدن به اجماع یا باید به منافع ملی نگاه کنیم یا به دشمن مشترک خارجی، خصوصاً که همواره داشتن دشمن در خارج موجب اتحاد در داخل می‌شود. اما در ایران هیچ کدام از این دو روش به طور کامل جواب نمی‌دهد، زیرا لایه‌های مختلف اجتماعی خیلی متفاوت هستند. به نظر من ما فقط می‌توانیم مخرج مشترکی از منافع ملی تعریف کنیم که آن مخرج یک زبان عام برای همه باشد و همه بتوانند حداقل‌هایی از منفعت‌های شخصی‌شان را فدای رسیدن به اجماع داخلی کنند.
