نشت آب دليل ۳۰ درصد از فروريزش‌هاي تهران
بر اساس مطالعات محققان حوزه مخاطرات، در سطح شهر تهران از سال ۹۶ تاكنون ۱۰ فروريزش مهم از شهران تا ميدان حر و سه راه خيام رخ داده كه عمده دليل اين پديده‌ها نشت آب به دليل فرسودگي خطوط توزيع، عدم خاكريزي صحيح در مسير لوله‌ها، جنس نامناسب قطعات و اتصالات و لوله‌ها بوده است.
بر اساس مطالعات محققان حوزه مخاطرات، در سطح شهر تهران از سال ۹۶ تاكنون ۱۰ فروريزش مهم از شهران تا ميدان حر و سه راه خيام رخ داده كه عمده دليل اين پديده‌ها نشت آب به دليل فرسودگي خطوط توزيع، عدم خاكريزي صحيح در مسير لوله‌ها، جنس نامناسب قطعات و اتصالات و لوله‌ها بوده است.
علي بيت‌اللهي، مدير بخش زلزله مركز تحقيقات راه، مسكن و شهرسازي در گفت‌وگو با ايسنا، با اشاره به وقوع فروريزش زمين در امتداد جنوب به شمال خيابان وليعصر در شمال ميدان ونك در روز جمعه ۵ مرداد، گفت: طبق آمارهاي وزارت نيرو ميانگين مصرف يك شبانه‌روز هر ايراني ساكن مناطق شهري ۲۰۳ ليتر (حدود ۷۵۰۰۰ ليتر در سال) است، بر اساس همان آمار آب توليدي در مناطق شهري ايران طي سال ۱۴۰۱ نزديك به ۷ ميليارد متر مكعب بوده است. همچنين بنا بر اعلام مدير عامل شركت آب و فاضلاب در كل كشور در حوزه شهري حدود ۹۹.۹ درصد جمعيت شهري تحت پوشش آب شرب و بهداشت قرار دارند كه اين نسبت در روستاها به حدود ۸۷ درصد مي‌رسد. از سوي ديگر ۶۰ درصد آب شرب در كل كشور از طريق منابع زيرزميني و ۴۰ درصد از طريق منابع سطحي تامين مي‌شود.
وي با بيان اينكه طبق برآوردها حدود ۴۰ درصد شبكه آب شرب كشور داراي قدمتي بالا و عملا فرسوده هستند، اظهار كرد: بنا بر تعاريف، آب بدون درآمد، آب حاصل از اختلاف بين حجم آب ورودي به شبكه توزيع و مصرف مجاز با درآمد طي يك سال است كه بخشي از اين حجم آب بدون درآمد را نشت از طريق لوله به زمين تشكيل مي‌دهد و بخشي ديگر شامل خطا در قرائت و مصارف غير مجاز از شبكه است.
بيت‌اللهي، بخشي از آب بدون درآمد را ناشي از گسيختگي لوله‌ها و نشتي آنها به زير سطح زمين دانست و ادامه داد: براساس برآوردهاي انجام يافته ميانگين آب بدون درآمد واقعي (آب نفوذي به زمين) در شهرهاي كشور بين ۱۱ تا ۱۴ درصد تخمين زده مي‌شود. اين نوسان با مديريت فشار در شبكه نيز مرتبط است. طبق گفته وزير نيرو، درصد آب بدون درآمد كشور به‌طور متوسط حدود ۲۵.۵ درصد بوده كه از اين مقدار ۱۳.۴ درصد هدررفت فيزيكي (واقعي) است.
مدير بخش زلزله و مخاطرات مركز تحقيقات راه، مسكن و شهرسازي با بيان اينكه بر اساس اعلام مسوولان شركت‌هاي آب و فاضلاب، براي كاهش يك درصد از ميزان آب بدون درآمد نياز به ۴۰۰ تا ۱۰۰۰ ميليارد تومان اعتبار است، يادآور شد: براساس اعلام وزارت نيرو، در سال جاري حدود ۲۷ درصد از آب شرب توليدي در كشور براي دولت فاقد درآمد بوده و به شكل‌هاي مختلف هدر رفته است. اين ۲۷ درصد آب بدون در آمد، ميانگين كشوري است كه در برخي از استان‌ها اين رقم مقادير بالاتري را دارد. به عنوان مثال در استان كهگيلويه‌وبويراحمد حجم آب بدون درآمد طي سال‌هاي گذشته ۴۹ درصد، در خراسان جنوبي ۳۵ درصد، كرمانشاه ۳۴ درصد، گلستان ۳۳ درصد و در استان‌هاي بوشهر و خوزستان ۳۲ درصد بوده است.
وي با بيان اينكه بر اساس آمارهاي وزارت نيرو، ميزان آب بدون درآمد در مناطق شهري كشور از حدود ۳۰ درصد در سال‌هاي ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۷ به ۲۵ درصد بين سال‌هاي ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۹ رسيده بود كه اين ميزان در سه سال اخير به ۲۷ درصد رسيده است، خاطرنشان كرد: با توجه به ميزان تقريبي ۷ ميليارد متر مكعبي آب توليدي در مناطق شهري، حجم آب بدون در آمد حدود ۱.۹ ميليارد مترمكعب بوده كه معادل مصرف سالانه ۲۵.۵ ميليون ايراني ساكن در شهرهاي كشور است.
بيت‌اللهي، فروريزش زمين در شمال ميدان ونك (باند جنوب به شمال خيابان وليعصر) را در اثر نشتي آب از لوله آب شرب اين محدوده دانست و گفت: مكانيسم تشكيل فروريزش، آب شستگي زير سطحي و توسعه فرسايش تونلي، تشكيل فضاي تونلي خالي با ابعاد بزرگ و مهاجرت حفره به مجاورت سطح در اثر ريزش سقف حفره (به دليل ارتعاشات ناشي از ترافيك محلي) و غلبه نيروي وزن بر مقاومت برشي رويه معبر و در نهايت ريزش ناگهاني مسير روند ايجاد اين مخاطره بوده است و با توجه به ابعاد قابل ملاحظه فروريزش و طول آن در اين منطقه، استنباط مي‌شود كه مكانيسم آب شستگي مدت‌دار بوده كه توانسته تونل زير سطحي طويلي با قطر نسبي بزرگ‌تر را ايجاد كند.
