بازار سیاه آرد زیرسایه یارانههای دولتی
طبق جزییات بودجه سال95 در ردیفهای متفرقه بالغبر 2300میلیارد تومان یارانه نقدی نان پیشبینی شده است همچنین از محل هدفمندی یارانهها نیز 4500میلیارد تومان به یارانه نان اختصاص دارد. یعنی در کل 6800میلیارد تومان یارانه برای نان پرداخت میشود، یارانهیی که همانند سایر بخشها آفتهای زیادی برای حوزه نان نیز داشته است.
نان به عنوان یکی از اصلیترین ماده غذایی در ایران و وزن بالا در سبد غذایی خانوارها غیر از آنکه باید قمیتش با قدرت خرید مردم همخوانی داشته باشد باید از کیفیت و بهره غذایی بالایی نیز برخوردار باشد. متاسفانه سالها دخالت و کنترل شدید دولت در صنعت نان به بهانه حمایت، باعث شده تا استوانههای این صنعت کلیدی بارها به لرزه درآید. نتیجه سالها حمایت یا به عبارت بهتر دخالتهای ناکارآمد دولتی نتوانسته مشکلی از مردم بگشاید و هم خلل جدی به حلقههای پسین و پیشین نیز وارد کرده است. برخوردهای دوگانه و آزادسازیهای نصفونیمه وضعیت را بدتر هم کرده و بینظمی شدیدی در بازار به وجود آورده است.
حمایتهای جسته و گریخته که از اساس با اصول اولیه اعتماد به نظام بازار همخوانی ندارد، مردم و مصرفکنندگان را با طیف وسیعی از انواع کیفیت در خصوص نان روبهرو کرده و اگر روال به همین منوال پیش رود سلامت نان مورد استفاده نیز بیش از گذشته زیرسوال خواهد رفت. نهادهای متولی با توجه به آنکه قادر به دخالت مستقیم در جریان مالی نانواییهای سنتی یا صنعتی نیستند از طریق بازار آرد سعی دارند تا یارانهها را به بدنه صنعت نان تزریق کنند. جاری کردن این منابع قبل از آنکه به محصول نهایی یا نان برسد بخش عظیمی از آن در بازار سیاه آرد دود میشود.
باتوجه به مشکلات آب و کاهش میزان تولید محصولات کشاورزی و همچنین تصمیم دولت به ممنوعیت واردات گندم در سال95 از یک طرف و نیاز کشورهای همسایه مخصوصا عراق به آرد، پیشبینی میشود که بازار سیاه آرد در سال95 گستردهتر شود و عمده مبلغی که از بودجه و منابع عمومی مردم برای کاهش مصنوعی قیمت آرد تخصیص مییابد به جیب دلالان و سودجویان ریخته شود. تجارب جهانی سالهاست که حمایت از هر صنعت یا مصرفکنندگان یک محصول خاص را به شیوههای قیمتی مردود دانسته و ادامه مسیر گذشته به هیچ عنوان به صلاح مردم و دولت نخواهد بود.
البته نباید از یاد نیز برد باتوجه به قیدوبندهایی که در بازار بهدلیل صیانت از منابع دولتی ایجاد شده، ارزش غذایی آرد مورد استفاده در نانواییها را با خطر جدی روبهرو کرده در حدی که از مواد شیمیایی یا افزودنیهای غیرمجاز و ناسالم برای جبران کیفیت پایین آرد مورد استفاده، کمک گرفته میشود و این آسیبی جدی به سلامت هموطنان است. لذا فعالان این صنعت درخواست دارند، هم فرآیند آزادسازی قیمت آرد به صورت کامل انجام شود و هم نظارت کافی بر کیفیت نهایی نان صورت گیرد، البته باید برای حمایت از قشرهای آسیبپذیر هم از راهکارهایی برای افزایش قدرت خرید آنان به صورت اختصاصی بهره جست.
به عبارت دیگر شیوه موجود تمامی اقشار را به یک میزان مشمول حمایت میکند و در نهایت تبعات بسیاری به جامعه تحمیل خواهد شد که جبران آن خود نیاز به برنامهها و هزینههای بیشتری دارد. بنابراین استراتژی فعلی نه بهینه و کارآمد است و نه میتوان آن را ادامه داد.