امریکا قافیه را به چین باخته است
گروه جهان| طلا تسلیمی|
نشست «یک کمربند، یک جاده» با هدف احیای جاده قدیمی ابریشم از چین به اروپا چند روز آینده در میانه بینظمیها و اغتشاشها در امریکا آغاز میشود، نشستی که کاخ سفید میتواند به عنوان یک زنگ خطر در نظر بگیرد. اگرچه طبق برنامه 100روز همکاری میان پکن و واشنگتن که مقامات امریکایی جمعه آن را افشا کردند، هیاتی از مقامات این کشور هم به نشانه دوستی برای شرکت به نشست «یک کمربند، یک جاده» دعوت شده، اما در نهایت این چین است که به مدت دو روز میزبانی بیش از 1200نماینده از 110 کشور جهان را بر عهده خواهد داشت. نمایندگان کشورها که سران 29 کشور نیز در میان آنها دیده میشوند، در این نشست به برنامه چین که اکنون «ابتکار جاده کمربندی» نام گرفته است، خواهند پرداخت که هدف از آن فراهمآوری زیرساختهایی برای ایجاد ارتباط میان آسیا، خاورمیانه و اروپاست.
فارن پالسی در گزارشی به قلم الی رتنر و سمیر کومار نوشت؛ شیجینپینگ، رییسجمهوری چین برنامه ابتکار جاده کمربندی را در سال 2013 معرفی و به این مساله اشاره کرد که این برنامه میتواند بیش از 65کشور را شامل شود. در حالی که شکوتردیدهای بسیاری در مورد تازگی، ارزش و امکان اجرای بسیاری از پروژههای پیشنهادی وجود داشت، رهبران سراسر جهان که هیچ چشمانداز بهتری برای برطرف کردن نیازهای توسعه خود نداشتند، در نهایت با ناخرسندی این برنامهها را پذیرفتند. جلسه چند روز آینده جدیدترین واکنش چین برای رهبری اقدام تجاری آن هم در زمانی محسوب میشود که اعتماد به تعهدات امریکا در منطقه به پایینترین سطح ممکن نزول پیدا کرده و واکنش واشنگتن تا این جای کار مصرف بودجه بیشتر در بخش دفاعی بوده است.
سناتور جان مککین طرح «ابتکار عمل ثبات آسیا-اقیانوسیه» با ارزش 7.5 میلیارد دلار (سالانه 1.5 میلیارد دلار تا سال 2022) را پیشنهاد کرده است که به گفته سخنگوی مککین، موضع منطقهیی امریکا را انعطافپذیرتر، در حرکت رو به جلو، پایدار و نیرومند میسازد و زیرساختهای نظامی را تقویت میکند، با خرید مهمات بیشتر همراه است و قابلیت متحدان و شرکای امریکا را در آسیا ارتقا میبخشد. این تفکر از محبوبیت برخوردار است و جیمز ماتیس، وزیر دفاع امریکا و گروهی از سیاستمداران هر دو حزب جمهوریخواه و دموکرات در کنگره آن را مورد تمجید و تحسین قرار دادند.
اما مساله این است که در عین اینکه برای تحقق این پیشنهاد به بودجه بیشتر دفاعی امریکا نیاز است، اما هر اندازه هم که در بخش نظامی هزینه شود، این اقدام به تنهایی نمیتواند قدرت امریکا را در آسیا احیا کند. اگرچه تقویت شرکا و کسب اطمینان از موضعگیری نظامی امریکا در منطقه از اهمیت زیادی برخوردار است، اما جنگ برای نفوذ بیشتر در آسیا در کوتاهمدت به افت و خیزهای اقتصادی مربوط میشود و در این زمینه، امریکا و در حقیقت دولت دونالد ترامپ با ترک مذاکرات همکاری آن سوی اقیانوس آرام (ترنس پاسیفیک/تیپیپی) باختی شدید در این زمینه را تجربه میکند. در همین حال، ترامپ و گروه مشاوران وی با تهدیدهای پیاپی در مورد مذاکرات مجدد در مورد قراردادهای تجاری پیشین همچون توافقنامه تجارت آزاد امریکا و کرهجنوبی بر وخامت اوضاع افزودند.
اما به نظر میرسد، پکن هنوز خوششانسی خود را باور نکرده و با این وجود، در حالی که هیچ نشانهیی دال بر تمایل دولت ترامپ به تجارت و سرمایهگذاری وجود ندارد، چین سعی دارد از همه فرصتهای موجود استفاده کند و مساله تنها به ابتکار عمل یک کمربند یک جاده ختم نمیشود.
پکن همچنین در سال 2015 بانک آسیایی سرمایهگذاری زیرساختها را بدون حضور واشنگتن تاسیس کرد که توانست در سرمایهگذاری اولیه حدود نیمی از 100 میلیارد دلار مورد نیاز را تامین کند. این سازمان از زمان تاسیس رشدی تدریجی داشت و 13 کشور جدید هم از جمله بلژیک، کانادا و ایرلند در ماه مارس امسال به آن پیوستند و اکنون شمار اعضای این سازمان به 70 کشور میرسد. چین همچنین در بانک جدید توسعه که در سال 2014 توسط گروه بریکس تاسیس شد نیز با 100میلیارد دلار سرمایه اولیه، پیشرو محسوب میشود.
چین بهطور مشابه در زمینه تجارت هم نقشی پررنگ ایفا میکند و یکی از قطبهای مطرح در مذاکرات در مورد همکاری اقتصادی جامع منطقهیی محسوب میشود؛ توافقنامه تجاری منطقهیی که هدف از آن گردهمآوردن 10 عضو سازمان کشورهای جنوب شرق آسیا (آسهآن) به علاوه استرالیا، چین، هند، ژاپن، نیوزیلند و کرهجنوبی است. کشورهای عضو این گروه حدود نیمی از جمعیت جهان را شامل میشوند و حدود یکسوم تولید ناخالص جهانی نیز به این کشورها تعلق دارد. مذاکرات در خصوص این توافقنامه تجاری از چهار سال پیش آغاز شد و از اواخر 2015 سرعت گرفت. اگرچه هنوز مشکلات زیادی وجود دارد و ممکن است این مذاکرات هیچگاه به سرانجام نرسند، اما این توافقنامه اکنون مهمترین موضوع در منطقه محسوب میشود و امریکا هم بر سر میز مذاکرات حضور ندارد.
این ابتکار عملهای چین مهم هستند نه به دلیل تاثیرهای اقتصادی که میتوانند داشته باشند، بلکه به دلیل تاثیر ناگزیری که در مورد آینده نظم اقتصادی تحت رهبری چین در برداشت عمومی میگذارند و در عین حال، بر هیچ کسی هم پوشیده نیست که امریکا در هیچ یک از این برنامهها حضور ندارد. طبق نتایج یک نظرسنجی که اخیرا صورت گرفت، ناظران در جنوب شرق آسیا بر این باورند که امریکا باخت استراتژیکی در مقابل چین خواهد داشت.
امریکا در آسیا به متحدانی قدرتمند، مستقل و قابل اتکا نیاز دارد تا بتواند نیازهای حیاتی خود را در این منطقه پیش ببرد؛ اما تنها راه برای حفظ چنین متحدانی، طرحی همانند ابتکار عمل ثبات آسیا - اقیانوسیه پیشنهادی مککین است که البته کاخ سفید در اقدامی کاملا متفاوت زمینه را برای پیشرویهای بیشتر و اتکای بیشتر کشورهای منطقه به چین میگشاید.