90 درصد مرگ زنان ناشی از تشخیص دیرهنگام سرطان
گروه غذا و دارو| رامین نعمتی|
دومین همایش ملی ارتقای سلامت زنان در محیط کار با شعار «زن قلب خانواده» برگزار شد. پژوهشگاه صنعت نفت در سالن آزادگان خود میزبان مدعوین این همایش بود. همایشی در مورد مباحثی همچون رویکرد و تجارب ارتقای سلامت محیط کار و سلامت زنان شاغل، ابعاد حقوقی و ارتقای سلامت زنان در محیط کار، راهکارهای عملی برای پیشگیری و اصلاح اختلالات عضلانی اسکلتی شاغلان، عوامل موثر بر سلامت روان زنان شاغل، عوامل موثر بر بهداشت باروری زنان شاغل، نقش عوامل ارگونومیک بر سلامت زنان شاغل را مورد بحث و بررسی قرار میدهد. سازمانهای دولتی، سال گذشته این همایش ملی را به صورت جدی پیگیری نکردند. اما دستاوردهای این همایش سال گذشته پیشرفتهای چشمگیری را درپی داشت. طبق بنرهایی که خیرمقدم گفته بودند، شهیندخت مولاوردی (معاون رییسجمهور در امور زنان و خانواده) و دکترسید محمدهادی ایازی (قائممقام وزیر در امور مشارکتهای اجتماعی، سازمانهای مردمنهاد و خیریههای حوزه سلامت) نیز در افتتاحیه این همایش حضور داشته باشد اما چنین اتفاقی نیفتاد.
شکاف جنسیتی در محیط کار
مشاور وزیر نفت در امور زنان و خانواده نخستین سخنران این همایش است. او میگوید: «یکی از تعاریفی که ازسوی سازمان بهداشت جهانی ارائه شده است؛ سلامت رفاه کامل اجتماعی، روانی، جسمی و معنویت است که تنها به نبود معلولیت اطلاق نمیشود. سلامت به موازات گسترش ابعاد زندگی و موقعیت جوامع امروز افزایش مییابد. یکی از این مصادیق را میتوان در پایمال شدن حقوق زنان پیدا کرد. حقایقی در مورد زنان بیانگر آن است که شیوع فقر و وابستگی اقتصادی در بین زنان، وجود نگرشهای تحقیرآمیز نسبت به دختران و زنان، بازتولید مکرر کلیشههای جنسیتی درجامعه و خانواده، استمرار خشونت علیه آنها، وجود شکاف جنسیتی در محیط کار و مدیریت، محدودیت قدرت، اختیار، تصمیمگیری و سایر تبعیضها واقعیتهای ناخوشایند اجتماعی هستند که تاثیر نامطلوب بر سلامت زنان دارند. سلامت زنان در فرصتهای اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و حق بهرهمندی بهداشت در چارچوب و پیشرفت جامعه مدنظر قرار میگیرند. برای آنکه زنان سالم باشند، باید نیازهای آنان برآورده شود. این نیازها شامل درآمد تضمین شده، تغذیه مناسب، امنیت روانی، رهایی از خشونت، تقسیم کار در خانواده، توجه به ویژگیهای جنسی به
عنوان یک انسان و ویژگیهای جنسیتی با همه مسوولیتهایی که به عهده دارند. در بسیاری از جوامع زنان بار مضاعفی را تحمل میکنند و از آنها انتظار میرود که هم بیرون از خانه کار کنند و هم مسوول کارهای خانه باشند و درعین حال باید نیازهای همسر، فرزندان و گاه فامیل نزدیک را برآورده کنند. چنین زنانی اغلب خستهاند و فرصت رسیدگی به سلامتی و بهداشت خود را ندارند. در ایران نیز سوءتغذیه، کمخونی، بیماریهای قلبی عروقی، شیوع روزافزون سرطانهای خاص زنان، احساس ناامنی، خستگی مزمن، بیماریهای روحی و روانی، تهدید شغلی و... عوامل ناخوشایندی را به وجود آورده که جبرانناپذیر است.»
شناسایی خلأهای تهدیدکننده سلامت زنان
پس از صحبتهای خانم تندگویان، دبیر همایش ضمن خوشامدگویی به مدعوین اهداف دومین همایش ارتقای سلامت زنان درمحیط کار را برشمرده و میگوید: «حساسسازی جامعه نسبت به موضوع، بسترسازی برای گفتمان در مورد چالشها و راهکارهای ارتقای سلامت زنان در محیط کار، کمک به معرفی اثرات اشتغال زنان بر سلامت زنان در آباد جسمی، جنسی، روانی و اجتماعی، جلب حمایت برای اقدامات و تغییرات اداری، قوانین و ارائه خدمات مرتبط با ارتقای سلامت زنان در محیط کار، معرفی و تبیین رویکرد معاصر ارتقای سلامت محیطهای کاری و تجارب ملی و بینالمللی آموزش و توانمندسازی کارشناسان و محققان و مدیران برای ارتقای سلامت خود و زنان شاغل در سازمانهای مطبوع از مهمترین اهداف این همایش است.» نسترن کشاورز محمدی، شناسایی خلأهای خدماتی، حقوقی و قانونی تهدیدکننده سلامت زنان شاغل و شناسایی راهحلهای بالقوه را از مهمترین نقش این همایش در کمک به موضوع سلامت زنان دانست.
بیماریهای تهدیدکننده جان زنان
رییس اداره سلامت میانسالان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز در این همایش صحبت کرده و میگوید: «براساس آخرین پیمایش کشوری 5.26درصد زنان به بیماریهای اعصاب و روان دچار هستند و 78درصد از مرگومیر زنان طبق آمارهای سال1390 به دلیل بیماریهای قلبی، سرطان و حوادث غیرعمد است.»
دکتر مطهره علامه در دومین همایش ملی ارتقای سلامت زنان در محیط کار با اشاره به اینکه اهمیت وزارت بهداشت به بارداری و زایمان مرگومیر این حوزه را کاهش داده است، میافزاید: «90درصد مرگها ناشی از سرطانها مربوط به تشخیص و درمان دیرهنگام، 59درصد مرگها ناشی از بیماریهای قلبی و عروقی، 34درصد بیماریهای عفونی و انگلی، 18درصد عوارض بارداری زایمان و پس از زایمان و 48درصد ناشی از اختلالات کروموزومی و بیماریهای مادرزادی است. آمار سازمان جهانی بهداشت (WHO) نخستین دلیل برای مرگ زنان را ایسکمیک قلب و بیماریهای عروقی و دومین دلیل را سرطان میداند. بیماریهای تنفسی و دیابت در رده بعدی دلایل ابتدایی مرگ در زنان هستند. مداخله در شیوه زندگی برای کاهش بیماریهای قلبی و عروقی، تصحیح شیوه تغذیه و تشویق زنان به تحرک بیشتر برای مقابله با چاقی ازجمله مواردی است که میتواند ما را در دستیابی به این عدد تا سال2025 کمک کند.»رییس اداره سلامت میانسالان وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی تاکید میکند: «از مهمترین اولویتهایی که بیماریهای مزمن و ناتوانکننده برای زنان ایجاد میکند، بیماریهای اعصاب و روان است که براساس آخرین پیمایش
کشوری 5.26درصد زنان به این بیماری مبتلا هستند به ویژه افسردگی، بیماریهای موسکولو اسکتال ازجمله کمردرد و آرتروز، کمخونی و یائسگی که البته در گروههای مختلف سنی زنان رتبه آن تغییر میکند.»
قرار بود شهیندخت مولاوردی هم در این همایش حضور داشته باشد، اما نیامد و مسعود مطلبی قاین، دبیر اجرایی همایش ارتقای سلامت زنان در محیط کار پیام مولاوردی را قرائت کرد:
در هفته ملی سلامت بانوان ایرانی که امسال با شعار «زن قلب خانواده» گرامی داشته میشود، شاهد برگزاری دومین همایش ملی ارتقای سلامت زنان در محیط کار هستیم. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران با حمایت از حقوق انسانی، اجتماعی و فرهنگی همه افراد اعم از زن و مرد، سلامت افراد را یک حق اساسی دانسته و تامین نیازهای سلامت آنها را تکلیف اصلی دولت شمرده است.
امروزه سلامت تنها به نبود بیماری و معلولیت اطلاق نمیشود و عبارت از رفاه کامل جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی است و حق سلامت زنان به معنای برخورداری از سلامت جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی در زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی با توجه به ویژگیهای آنان در مراحل مختلف زندگی است.
یافتههای علمی جدید درباره سلامت زنان و نظامهای سلامت بر رویکردهای ادغام یافته سلامت طی دورههای زندگی تاکید دارد و آن را نکتهیی کلیدی و با اهمیت در برنامههای پژوهشی و برنامهریزی به شمار میآورند. درچنین رویکردی ابعاد فیزیکی، روانی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و معنوی زندگی زنان با درنظر گرفتن نقشهای چندگانه فردی، اجتماعی و خانوادگی آنان مدنظر قرار میگیرد.
همچنین امروزه اشتغال برای بسیاری از زنان یک انتخاب نیست، بلکه اجباری برای تامین زندگی خود یا یکی از اعضای خانواده است. در نخستین همایش ملی ارتقای سلامت زنان در محیط کار بر واقعیاتی تاکید شد که هنوز پابرجا هستند: از یک طرف طیف متنوعی از عوامل مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، سازمانی و نیز عوامل بیولوژیکی، فیزیکی، شیمیایی، سبک زندگی و سواد سلامتی بر سلامت زنان در محیط کار، شامل منزل و محیطهای رسمی کار تاثیر میگذارد، ازجمله مهمترین این عوامل، عامل فرهنگی است که افزون بر عوامل زیستی زنان را در محیطهای کاری آسیبپذیرتر از مردان میکند. تعریف نادرست حقوق و نقشهای زن و مرد در خانه و اجتماع و نیز توزیع ناعادلانه منابع و فرصتها در محیطهای کاری ریشه در شرایط فرهنگی و ساختاری دارد که نگرش نامناسب مردان و زنان به نقش، جایگاه و حقوق خود و جنس دیگر در محیط کار را تولید کرده و تداوم میبخشد.
ازسوی دیگر به استناد تجارب و شواهد علمی و پژوهشی موجود در برخی محیطهای کاری تبعیض بین زن و مرد در نظام پرداخت، دسترسی به منابع و فرصتهای شغلی، تسهیلات رفاهی و پیشرفتهای شغلی، ایفای نقش در سطوح تصمیمگیری، مدیریتی و ارزشیابی، ازجمله واقعیتهایی است که نه تنها بر رضایت شغلی و سلامت روانی زنان در محیط کار تاثیر گذاشته، بلکه منجر به بازتولید یا تداوم بسترهای نامناسب فرهنگی و قانونی و ساختاری و سازمانی برای ارتقای سلامت زنان در محیطهای کاری میشود.
اگر ارتقای سلامت را فرآیند توانمندسازی افراد جهت افزایش تسلط بر سلامت خود و بهبود آن بدانیم، بیتردید افزایش آگاهی جامعه و خانواده از دانش و نیازهای سلامت زنان و نقش آن در توسعه، تقویت نقش محوری زنان در تامین سلامت خود، خانواده و جامعه و نیز افزایش مشارکت آنان در سطوح مختلف تصمیمگیری و اجرا میتواند این فرآیند را تسهیل کند. نظر به اینکه سلامت محور توسعه است و زنان سالم محور خانواده و نسل سالم هستند و زنان شاغل بخش مهمی از سرمایه انسانی و نیروی کار و سازندگی کشور محسوب میشوند، لذا اتخاذ تدابیر مناسب جهت ارتقای سلامت زنان شاغل با توجه به نقشهای خانوادگی (همسر و مادر) و اجتماعی آنان باید محور برنامههای توسعهیی، ازجمله برنامه ششم توسعه باشد. تلاش در ایجاد توازن میان کار و زندگی زنان و ارائه بسته جامع حمایتی از زنان شاغل و نیز آموزش برنامههای پایش و خودمراقبتی از آن قبیل است. بدیهی است تقویت نقش و جایگاه دفاتر مشاوران امور زنان و خانواده در حساسسازی مسوولان و تصمیمگیران نسبت به لزوم توجه عملی به سلامت زنان درمحیط کار و جلب حمایتهای لازم جهت اعمال تغییرات قانونی و ساختاری، به عنوان حلقه واسط بین حوزه زنان و خانواده و نظام سلامت و جلب حمایت همهجانبه سایر دستگاهها و سازمانهای موثر بر امر سلامت زنان، از اقدامات موثر در حفظ و ارتقای سلامت زنان در محیطهای کاری به شمار میرود. در پایان از تمام دستاندرکاران و برگزارکنندگان این رویداد که با همکاری بین بخشی بسیاری از دستگاههای اجرایی و علمی کشور برگزار میشود، به خصوص همکاران محترم دفتر امور زنان و خانواده وزارت نفت که این فرصت را فراهم کردند، کمال تشکر را میکنم و برای تکتک عزیزان آرزوی توفیق روزافزون دارم.