سرفصلهای توسعه بنگاههای کوچک و متوسط
گروه بنگاهها
دولت یازدهم درباره فرآیند توسعه بنگاههای کوچک و متوسط چگونه میاندیشد و دولتمردان از چه راهکارهایی برای افزایش سهم این نوع کسبوکار در شاخصهای کلان اقتصادی استفاده میکنند؟ در شرایطی که لوایح بودجه95 و برنامه ششم براساس اظهارات سخنگوی دولت، در هفته جاری راهی بهارستان میشود، دولت چه برنامههایی را برای کسبوکار کوچک تدارک دیده است؟ اینها پرسشهایی است که این روزها در میان اهالی سیاست و کارشناسان اقتصادی، دهان به دهان میچرخد و هرکس از ظن خود به پیشبینی شرایط آینده اقتصادی کشور میپردازد. در میان دولتمردانی که میتواند درباره برنامه کلان دولت در حوزه کسبوکار کوچک و متوسط اظهارنظر کند، سیدمحمد سیدابریشمی معاون وزیر صنعت معدن و تجارت و مدیرعامل سازمان صنایع کوچک و شهرکهای صنعتی ایران است که دیدگاههایش در این زمینه میتواند تصویر نهایی این نوع کسبوکار را روشن کند. در جریان این گفتوگو نگاهی خواهیم داشت به مهمترین سرفصلهایی که میتواند منجر به توسعه بنگاههای کوچک و متوسط شود.
باتوجه به اهمیت مقوله «تولید» در فرآیند توسعه پایدار کشور مایلم در ابتدای گفتوگو از دیدگاههایتان درباره تولید و نقش بنگاههای کوچک در رونق تولید صحبت کنید.
همانگونه که استحضار دارید رهبر معظم انقلاب در سخنرانی آغازین سال نو، اهتمام ویژه برای تقویت تولید داخلی را مهمترین هدفی برشمردند که امسال باید مورد توجه مسوولان و مردم قرار بگیرد و در همین راستا یکی از راهکارهای تقویت تولید داخلی را حمایت از بنگاههای متوسط و کوچک بیان فرمودند. سیاستهای دولت تدبیر و امید نیز بر حمایت هرچه بیشتر از صنایع کوچک و متوسط قرار گرفته و انشاءالله هم برای سال جاری (94) و هم سال آینده (95) شاهد رشد و توسعه هرچه بیشتر این صنایع خواهیم بود.
چرا بنگاههای کوچک و متوسط در توسعه اقتصادی تا این اندازه اهمیت دارند؟ ویژگی این نوع صنایع چیست که اینقدر مورد توجه قرار میگیرند؟
بررسی وضعیت توسعه سایر کشورها نشان میدهد که کشورهای در حال توسعه سالها به دنبال مدلی برای رشد و توسعه صنعتی خود بودهاند تا براساس آن بتوانند بر مشکلات اقتصادی و اجتماعی خویش غلبه کنند. بر همین اساس برخی از این کشورها از یکی، دو دهه قبل (اواخر قرن بیستم) در راستای بالا بردن انعطافپذیری خود در امر تولید به سرمایهگذاری و گسترش صنایع کوچک و متوسط پرداختهاند زیرا سرمایهگذاری در صنایع بزرگ و سنگین به تنهایی قادر به رفع مشکلات اقتصادی کشور و ارتقای آن به یک کشور توسعهیافته نیست.
این وضعیت به گونهیی است که در حال حاضر در قریب به اتفاق کشورهای جهان اعم از کشورهای پیشرفته یا در حال توسعه، توسعه صنایع کوچک جزو سیاستهای اصلی و اولویتدار دولتها بهشمار میرود.
درباره نقاط ضعف و قوت این نوع کسبوکار توضیحاتی را بفرمایید.
نقاط قوت و ویژگیهای مثبت این صنایع ازقبیل ایجاد فرصتهای شغلی فراوان، قدرت بالا در جذب و بومی کردن تکنولوژی، قدرت بالا در تربیت کارآفرینان و مدیران اقتصادی، کاهش عدم تعادلهای بخشی و منطقهیی در اقتصاد، قدرت تصمیمگیری سریع و انعطافپذیری بالا در مدیریت و ایجاد شبکه اقماری با صنایع بزرگ در جهت بههم پیوستگی بیشتر صنعتی از یکسو و چالشهای پیشروی آنها ازقبیل ناتوانی در ارائه ضمانتهای مورد نیاز سیستم بانکی جهت اخذ تسهیلات، مشکل تهیه مواد اولیه با نرخ مناسب به دلیل توان مالی کم و قدرت چانهزنی پایین و فقدان قوانین حمایتی از صنایع کوچک باعث شده تا دولتها در کشورهای پیشرفته و در حال توسعه سیاستهای حمایتی از این صنایع را با هدف توانمندسازی و رقابتپذیر شدن آنها اتخاذ کنند.
در سطح بینالمللی سهم بنگاههای کوچک و متوسط در اقتصاد کشورهای توسعهیافته بر چه اساسی تنظیم شده است؟
طبق اطلاعات موجود صنایع کوچک سهم عمدهیی از شاخصهای اقتصادی را در کشورهای توسعهیافته و در حال توسعه به خود اختصاص دادهاند، بگونهیی که این صنایع از لحاظ تعداد بین 90 تا 99درصد صنایع کشورهای مذکور، بین 60 تا 75درصد اشتغال صنعتی و بین 30 تا 60درصد ارزش افزوده و 30 تا 65درصد صادرات این کشورها را تشکیل میدهند.
این وضعیت در اتمسفر تولید و صنعت ایران چگونه است؟ سهم بنگاههای کوچک و متوسط در اقتصاد کشور ما چقدر است؟
از این جهت صنایع کوچک در کشور ما نیز وضعیت تقریبا مشابهی دارد و در حال حاضر بخش عمدهیی از صنایع کشور ما را صنایع کوچک تشکیل داده است. براساس آخرین آمار موجود، صنایع کوچک 92درصد واحدهای صنعتی کشور را تشکیل میدهند و 45درصد سهم اشتغال صنعتی، 8/16درصد ارزش افزوده و حدود 10درصد کل صادرات غیرنفتی توسط این صنایع ایجاد شده است. اهمیت صنایع کوچک و تاثیر زیاد آنها بر رشد و توسعه اقتصادی باعث شده که در کشور ما نیز از طریق وزارت صنعت، معدن و تجارت به عنوان سیاستگذار و سازمان صنایع کوچک و شهرکهای صنعتی ایران به عنوان متولی و نهاد اجرایی و حمایتی، امور مربوط به توسعه صنایع کوچک کشور پیگیری شود.
شما متولی صنایع کوچک و متوسط و مسوول شهرکهای صنعتی ایران هستید. سازمانی که شما در راس آن قرار گرفتهاید در حوزه کسبوکار خرد چه فعالیتهایی را انجام میدهد؟
سازمانی که به عنوان صنایع کوچک و شهرکهای صنعتی ایران شناخته میشود با بیش از 50سال سابقه فعالیت و به عنوان سازمانی توسعهیی با 31شرکت استانی تابعه وظیفه خدمترسانی به صنایع کوچک را در سطح کشور برعهده دارد. قابل ذکر است که سازمانهای توسعهیی نهادهایی هستند که باتوجه به شرایط و ویژگیهای اقتصاد و صنعت و نیازمندیهای آنها و جهتگیری راهبردی اقتصاد و صنعت کشور و در نبود سازمانهای مشابه به ارائه خدمات بهطور عام در جهت توسعه اقتصاد کشور و بهطور خاص در راستای توسعه صنعتی میپردازند.
این سازمانها و نهادها با بهکارگیری سیاستهای تشویقی و تکمیل زیرساختهای صنعتی، توانستهاند بستر مناسبی برای سرمایهگذاران ایرانی در شهرکها و نواحی صنعتی فراهم کنند و در این مورد نه تنها زیرساختهای مورد نیاز برای حدود 64هزار واحد صنعتی به بهرهبرداری رسیده یا در دست ساخت و ساز کشور فراهم کرده، بلکه امکان اشتغال برای بیش از 700هزار نفر را در 754شهرک و ناحیه صنعتی به بهرهبرداری رسیده ایجاد کند.
اما صحبتهای فعالان بخش خصوصی و اهالی تولید با رسانهها نشان میدهد که مشکلات فراوانی برای کسبوکار کوچک در ایران وجود دارد. برای کاستن از این مشکلات سازمان شما چه برنامههایی را در دستور کار قرار داده است؟
مسلما هیچ مدیری نمیتواند ادعا کند که عملکرد بدون نقصی داشته، بهخصوص اینکه مشکلات تحریمهای اقتصادی، سوءمدیریتهای گذشته و نوسانات اقتصادی در وهله اول بنگاههای کوچک و متوسط اقتصادی را با مشکل مواجه میکند. این سازمان در راستای وظایف اساسنامهیی خود، طیف وسیعی از خدمات متنوع ازجمله خدمات فنی، مهندسی، مشاورهیی، خدمات آموزشی و ارتقای مهارتهای کارکنان، تامین مالی، ارتقای سطح فناوری، توسعه و تقویت پیوند بین صنایع کوچک، متوسط و بزرگ را به این صنایع ارائه کرده و توانمندسازی و رقابتپذیرتر شدن هزاران واحد صنعتی خرد، کوچک و متوسط کشور را در قالب مدلهای توسعه خوشهیی، توسعه پیمانکاری فرعی، تشکیل کنسرسیومها و سایر مدلهای توسعه صنایع کوچک دنبال میکند.
دیدگاه دولت تدبیر و امید درباره فرآیند حمایت از کسبوکار کوچک چیست؟
باتوجه به اهتمام دولت تدبیر و امید در راستای گسترش و توسعه صنایع کوچک کشور، میتوان به اقدامات متعددی در این زمینه ازجمله توسعهیی شدن شرکتهای تابعه سازمان با اخذ مصوبه از مجلس نهم، ارائه مشوقهای بیشتر جهت ترغیب صنعتگران به سرمایهگذاری در شهرکها و نواحی صنعتی، انجام اقدامات لازم جهت اختصاص 100هزار میلیارد ریال جهت رونق صنایع کوچک کشور با اولویت رونقبخشی به صنایع کوچک در حال بهرهبرداری، فعالسازی واحدهای صنعتی کوچک راکد و واگذاری اداره امور شهرکها و نواحی صنعتی به صاحبان صنایع مستقر در آنها اشاره کرد.
لازم است به نامگذاری روز 21مرداد ماه بهعنوان روز حمایت از صنایع کوچک در شورای عالی انقلاب فرهنگی اشاره کنم که این نامگذاری توسط رییس دولت یازدهم در سال گذشته (سال93) ابلاغ شد و این نشان از جایگاه ویژه صنایع کوچک در برنامههای توسعهیی دولت دارد.
قبول کنید که نامگذاری یک روز به نام صنایع کوچک به تنهایی نمیتواند، مشکلات بنگاههای کوچک و متوسط را مرتفع کند. دولت یازدهم برای پاسخگویی به مطالبات فعالان این بخش چه برنامههایی را دنبال میکند؟
به زودی برنامه ششم توسعه و بودجه سال95 راهی مجلس میشود. بخش قابل توجهی از ریلگذاریهای دولت در این بخش در بطن این اسناد بالادستی اقتصادی گنجانده شد. بعد از مشخص شدن این تصمیمسازیها بهتر میتوان درباره راهبرد اجرایی دولت در بخش حمایت از مشاغل خانگی و کسبوکار کوچک اظهارنظر کرد.
اما بهطور خلاصه میتوان گفت که با رفع موانع پیشروی تولید، مشکلات و چالشهای صنایع کوچک و متوسط در بستر کوتاهمدت، میانمدت و بلندمدت قابل حل خواهد بود. سازمان صنایع کوچک و شهرکهای صنعتی ایران از طریق صندوق ضمانت سرمایهگذاری صنایع کوچک و اعتبارات در اختیار تلاش میکند تا اقدامات لازم جهت تسهیل دسترسی واحدهای تولیدی به تسهیلات را انجام دهد.