لوکسسواری و نشان سرمایهداری
خودروهای لوکس در ایران به دلیل نوع طبقهبندی کالایی نسبت به سایر کشورها متفاوت است و در ایران نوع طبقهبندی کالا یک رده پایینتر از کالاهای لوکس واقعی است و معمولا کالای لوکس بر اساس ارزش خودرو طبقهبندی میشود. در اینجا وزارت صنعت معدن و تجارت تعریفی را ارائه داده است که حجم موتور کالا را مبنای لوکس بودن خودرو قرار دادهاند. در صورتی که به لحاظ ارزش بینالمللی از جایگاه متوسطی برخوردار هستند. در ایران این خودروها به دلیل تعرفه بالای خودرو و دیگری به دلیل قیمت بالا و سود سرشار آن، افزایش قیمت پیدا کردند و مصرفکنندگان آنها افراد مرفه شدند. از همین رو، به دلیل اینکه مصرفکنندگان این خودروها افراد مرفه هستند، نمیتوان تمام آنها را در زمره خودروهای لوکس قرار داد. بهطور مثال، برخی خودروهای کرهیی و ژاپنی میان رده که قیمتشان زیر 30هزار دلار است، در ایران جزو خودروهای لوکس محسوب میشوند. همین موضوع باعث شده است که خودرو که در همه جای دنیا کالای خانواده و مصرفی است، در ایران کالایی دارای ارزش فرهنگی به عنوان سرمایه و سرمایهداری پیدا کرده است. اساسا به کسی که خودرو لوکس سوار میشود، به عنوان کسی که سرمایهدار
است، نگاه میشود اما خودروهایی که داخل کشور ما وجود دارد، در دنیا به عنوان خودروهای «میان رده» شناخته میشوند که قیمتهایی حدود 18 هزار تا 30هزار دلار دارند و مصرفکنندگان این خودرو در دنیا قشر متوسط جامعه هستند.
در ایران قیمت تمام شده خودرو بالاست و بهرهوری آن نیز به نسبت پایین است و این امر باعث میشود پژو که 12تا 15هزار دلار قیمت دارد، در ایران با قیمت بالاتری به فروش برسد و خودروهایی اینچنین در چارچوب خودروهای لوکس قرار گیرد. یعنی بسیاری از خودروهای لوکس هم که وارد کشور میشود، در رده کالاهای لوکس قرار میگیرد؛ مانند پورشه و مازاراتی که قیمت حدود 60 تا 100 هزار دلار دارند، در زمره خودروهای خیلی لوکس قرار میگیرد اما این تعریف بسیار اشتباهی است. در صورتی که این موضوع بر مبنای امکانات و برند خودرو تعریف میشود. با توجه به تعریف حجم موتور به عنوان خودرو لوکس، شاهد آن هستیم که یک خودرو هیوندای20 هزار دلاری با حجم موتور 3000 سیسی خودرو لوکس تلقی میشود.
در سیستم توزیع و واردات خودرو بهشدت شاهد تعارض در سیاستها وجود دارد. بهطور مثال، در زمانی که یک خودرو 60 هزار دلاری در منطقه آزاد با قیمتی حدود 100میلیون تومان عرضه میشود، اما همان خودرو در شهرهای دیگر ایران مانند تهران تا یک میلیارد تومان نیز قیمت پیدا میکند. چگونه یک خودرویی در یک بخش از کشور، 160میلیون قیمت پیدا میکند و همان خودرو در منطقهیی دیگر یک میلیارد تومان به فروش میرسد؟ سیستم سرمایهداری به آن نشان سرمایهداری میزند و زمانی که ماهیت لوکس پیدا میکند، قیمت آن هرقدر هم بالا برود، مصرفکننده و بازار خاص خودش را دارد؛ مثلا وقتی به استان خوزستان مرسدس بنز را میتوان با حدود 200میلیون تومان خریداری کنید، ولی با همین پول میتوان در تهران یک خودرو کیا خریداری کرد. این باعث شده است که مصرفکننده ایرانی تکلیف خود را نمیداند. زمانی که یک تاجر ایرانی وارد ایران میشود، تعجب میکند که با یک قیمت سرسام آور باید خودروهای عادی استفاده کند.
پس از جنگ واردات خودرو بدون تعرفه آزاد شد و حجم زیادی از خودروهای وارداتی با مدل دهه 90 میلادی وارد کشور شد. در صورتی که در دهه هشتاد میلادی، ایرانیها امکانات این دهه را نمیشناختند و عمده خودروها مربوط به دهه هفتاد میلادی بود. یک دهه این روند متوقف شد و سپس در دهه نود واردات شدت گرفت و حجم زیادی از خودروهای ژاپنی وارد کشور شد. در آن زمان از آنها به عنوان خودروهای مدل بالا یاد میشد که قشر مرفه از آنها استفاده میکرد و این روند ادامه پیدا کرد و واردات خودرو مدیریت نشد، تعرفه بالایی برای آن نیز وضع شد. تعداد زیادی واردکننده صرفا منافع خود را در نظر قرار دادند چرا که میزان سود در فروش خودروهای وارداتی بهشدت بالاست و متاسفانه نظارت دقیقی روی آن وجود ندارد.
در دنیا واردکننده موظف است، بهروز باشد اما متاسفانه در سال 2016 کماکان تجهیزات اتاق 2014 به فروش میرسد. به این دلیل که خودرو در سال 2016 افت کرده و واردکننده با قیمت پایینتری کالای خود را خریداری میکند و با قیمت بالاتر به فروش میرساند. در همین حال اجحافها برای سایر اقشار ایجاد میشود، قشر کارمند نمیتوانند، خودروهای باکیفیتی استفاده کنند و خودروهای معمولی که در دنیا مختص به این قشر است در ایران به عنوان خودرو مدل بالا شناخته میشود.
آنچه در ایران به عنوان سرمایهدار از این خودروها استفاده میکند، بسیاری از حقوق آن توسط واردکنندگان نقض میشود و خدماتی که باید به آن تعلق بگیرد به آن دسترسی پیدا نمیکند. این موضوع کشور را از نظر تجاری برهم ریخته زیرا طبقهبندی درست انجام نشده است و تخصیص ارزش خودرو به حجم موتور موجب شده تا یک سردرگمی به وجود آید. اما اینکه چرا سرمایهدارها کشش به سمت این خودروها پیدا میکنند از خودرو به عنوان کالای سرمایهداری نگاه میشود. اکثر کلیپها را که مشاهده میکنیم اغلب ایرانیها بسیار علاقهمند به فیلمبرداری از آنها در ماشین هستند. در ایران علاقه وافری به خودرو وجود دارد چرا که خودرو تبدیل به نماد سرمایهداری شده است. خودرو که در تمام جهان یک کالای رفاهی محسوب میشود در ایران انواع اقسام نشانهای سرمایهداری زده میشود. متاسفانه در دولت قبل هیچ نظارتی بر این زمینه انجام نشد و قشری خاص توانستند گرانترین خودروهای اروپایی را وارد کشور کنند. در کشوری که مردم آن نمیتوانند یک خودرو10 هزار دلاری سوار شوند، شاهد آن هستیم که تبدیل به بزرگترین بازار مازاراتی در خاورمیانه شده است. این موضوع در خصوص پورشه و بیام و i8
نیز صدق میکند چرا که این خودروها که مصرفکنندگان خاصی در دنیا دارد به ناگاه بیشترین واردات آن به ایران میآید. دلیل آن هم این است برخی از این خودروها سمبل سرمایه داری شدند و وجهه رفاهی و امنیتی خودرو و تکنولوژی آن مطرح نیست و اکنون بیشتر وجهه لوکس بودن برای مصرفکنندگان اهمیت دارد.