4 منبع انتشار اطلاعات نادرست
اینترنت امروز شاید از نان شب واجبتر است چون نان و آب و درآمد و ثروت شمار قابل اعتنایی از میلیاردها انسان ساکن کره زمین از این پدیده شگفتانگیز به دست میآید. اینترنت اما درکنار خوبیها و فایدههایش بنابر طبیعت آدمی بدیها و عیبهای خودش را دارد. «میکلسون» یک اینترنتباز درجه یک است که سایتی برای غربال کردن اخبار دروغ از راست تاسیس کرد و اکنون این سایت میلیونها بیننده دارد. نشریه گاردین گزارشی از کار میکلسون را در گفتوگو با او تهیه کرده است که سایت ترجمان ان را به فارسی برگردانده است. این گزارش جذاب اما طولانی به صورت تلخیص شده در اختیار مخاطبان قرار میگیرد. میکلسون مالک و مدیر« اسنوپز داتکام» است، وبسایت بسیار معروف ارزیابی واقعیت که افسانههای زبانزد، قصههای همسران قبلی، اخبار ساختگی، روزنامهنگاری سرهمبندیکار و چرخشهای خبری را از اعتبار میاندازد. دو دهه پیش، در دوره پلیستوسن اینترنت، این سایت در قالب یک سایت سرگرمی آغاز به کار کرد و آرامآرام به شکل سایتی حرفهیی تکامل یافت و امروزه میلیونها نفر به عنوان دروغیاب روی آن حساب میکنند. او اسنوپز را به عنوان نام مستعار اینترنتی خود انتخاب کرد،
نام خانوادهیی رشوهخوار در سهگانهیی از رمانهای «ویلیام فاکنر». این زوج همین نام را به سایتی که در ۱۹۹۴ آغاز به کار کرد، منتقل کردند تا برای گروه کوچک و وفادار مخاطبان خود، در اسطورهها و افسانههای زبانزد مثل بشقاب پرندهها و ماجرای ساختگی فرود بر ماه، کندوکاو کنند. وقتی میکلسون در پی تعدیلِ نیرو کارش را از دست داد، پول بیمه بیکاری و زمان اضافه خود را صرف بهروزرسانی سایت میکرد. بعد القاعده مرکز تجارت جهانی را در هم کوبید. «پس از 11سپتامبر حجم شایعات خیلی زیاد بود.»
آشوبهای بعدی اسنوپز را به سیاست متمایل کرد و این سایت توانست به ارزیابی وقتی میکلسون در پی تعدیلِ نیرو کارش را از دست داد، پول بیمه بیکاری و زمان اضافه خود را صرف بهروزرسانی سایت میکرد وقایع در میان تعصبات تلخ و فزاینده یک ملت بپردازد و در این میان فوجی از هواداران را به خود جلب کند که به آنها اسنوپزترز میگویند. وی میگوید، رسانه جریان غالب، با وجود همه اشتباهاتش، مایل نبود که «چرندیات قدیمی را سرهمبندی کند» اما انفجار رسانههای اجتماعی، شرایط دربانها را تغییر داده و هرکسی مجاز است نظرات خود را منتشر کند و محتوا وارد اینترنت کند.
مثلاً یک کارگاه خانگی مطالب فیسبوک است که جزئیات تلاشهای فرضی قاچاقچیهای انسان برای به چنگ آوردن قربانیانی در فروشگاهها، اتومبیلها، مصاحبههای شغلی، نمایشهای آتشبازی و ماشینهای بستنی را منتشر میکند. اسنوپز آنها را در دسته غلط یا ثابتنشده قرار میدهد. بعضی گزارشهای رسانههای اجتماعی از روزنامههای سنتی سریعتر و زیرکانهتر هستند و بیش از آنکه به اخبار گزارششده واکنش نشان دهند، اطلاعات نادرست را تقویت میکنند. «اگر کسی موضوعی جنجالانگیز را در فیسبوک بگذارد و ۲۰ دقیقه بعد، این مطلب تیتر دیلیمیل یا نیویورکپست باشد، اوضاع بدتر میشود. پس لازم است دربانهای جدیدی ایجاد کنیم.»
به گفته اوجین کیلی، مدیر فکتچِک، تلاقی انتخابات مهارنشدنی ایالات متحده و تیراندازی پلیس سیلی از اطلاعات نادرست را به راه انداخت اما عطش مردم را برای اعتبارسنجی زیاد کرد. «طبق شواهد تقاضا برای اجبار سیاستمداران به پاسخگویی در خصوص ادعاهای غلط هرگز بدین حد زیاد نبوده. سال گذشته وبسایت ما رکورد ترافیک وب را شکست و امسال بازدید از صفحه ما ۱۴۶ درصد بالاتر است. البته دیگر اقدامات ارزیابی واقعیت نیز همین نتایج را نشان میدهند.» کیلی میگوید، به اشتراک گذاشتن تحقیقات با نشریاتی چون یواِساِیتودی و وبسایت اماِساِن اعتماد مخاطبان را بیشتر جلب میکند. وی اظهار میکند که رتبهبندیهای غمانگیزِ میزانِ صداقتِ ترامپ و هیلاری کلینتون نشان میدهند که ارزیابی اثرگذار است. «فکر میکنم این شاهدی است بر اینکه مردم نامزدها را پاسخگو میدانند.» وقتی از شایعات چندساله سخن به میان میآید، مثلاینکه دولت ایالات متحده در حال برنامهریزی برای اردوهای بازداشت یا توقیف سلاح است یا میخواهد پارکهای ملی را به سازمان ملل واگذار کند، میکلسون آهی میکشد. «پرداختن به یک موضوع برای بارها و بارها خستهکننده است. بیشتر چیزهایی که اعتبار
آنها را رد میکنیم آنقدر با مرجعِ خبر تفاوت دارند که بهسختی میتوان باور کرد همه اینها اتفاقی بوده.» بااینهمه، میکلسون آدمی فیلسوفمآب است. این گنداب دستفروشان اطلاعات نادرست چون حیوانات جنگلی خجالتی هستندگفتمان عمومی را آلوده میکند ولی تخریب نمیکند. ترامپ لرزه به جان او میاندازد اما به ترس از فاشیسم اهمیتی نمیدهد. «رییسجمهور در این حد قدرتمند نیست». جان کندن در اعماق زبالهدانهای آنلاین تاثیر قابلملاحظهیی بر دوستی میکلسون با طبیعت ندارد. او به الکل یا قهوه لب نمیزند. بیشترین بیحرمتی او، به کار بردن اصطلاح «به درک» است. اسنوپز مرتب درباره دروغها و لافهای ترامپ و البته تهمتها به او پرسوجو میکند. عکس «لو رفته» دانلد کچل و رنگپریده؟ غلط. صوتی که در آن آبراهام لینکلن را خائنی بیوفا مینامد؟ ترکیب ساختگی بریدههای صوتی سخنرانی در یک گردهمآیی. جملهیی در مصاحبه با پیپل در ۱۹۹۸ که جمهوریخواهان را «کودنترین گروه رأیدهندگان» خطاب کرده است؟ غلط.
میکلسون فهرست چهار مرجع اطلاعات نادرست را ذکر میکند:
۱- سایتهای مجاز طنز مثل «آنین» که افراد واقعاً سادهلوح را گول میزنند و مستلزم مداخلههای گاهوبیگاه هستند. «نه، پارکهای تفریحی-آبی سیوُرلد برای ایجاد جاذبه، فیلهای زنده را غرق نمیکنند.» «آیا والدین نوجوانی به نام کایتلین تیگارت، آسانمیری (اُتونازی) او را پذیرفتهاند چون او تنها قادر است متن بنویسد و چشمانش را بچرخاند؟ غلط.» ۲- سازمانهای خبری مجاز که بدون ارزیابی، داستانهایی را تکرار میکنند مانند کوتاهی ۲۰۰ دلاری موی بیل کلینتون در هواپیما که احتمالاً منجر به بر هم زدن ترافیک هوایی در فرودگاه بینالمللی لسآنجلس در ۱۹۹۳ شد. ۳- سایتهای سیاسی که دست به تحریف میزنند، مثل بریتبارت که در حرفهای اوباما درباره «کمک به امریکاییهای مسلمان برای ساخت تاروپود ملت ما» پیچشی ایجاد کردند و عنوان خبر اینچنین شد: «اوباما: مسلمانها «تاروپود ملت ما» را میسازند.» سایتهای خبری تقلبی که داستانهای کلیکخور از خود میسازند. مثل: «امروز تد کروز موجی از حیرت را در میان حزب جمهوریخواه برانگیخت زیرا اعلام کرد که در انتخابات ریاستجمهوری از دانلد ترامپ حمایت میکند به شرط آنکه نامزد جمهوریخواه آشکارا از ممنوعیت استمناء حمایت کند.