سیمرغ «پر» کشید

با افتتاح رسمی پایگاه ملی فضایی امام خمینی(ره)، ایران صاحب سکوی ثابت برای پرتاب ماهواره‌های بومی شده است.

به گزارش ایسنا، پایگاه‌های ملی پرتاب با هدف انجام آخرین آزمایش‌های تاکتیکی قبل از پرواز مانند یکپارچه‌سازی، همسان‌سازی و سازگاری بین ماهواره‌ها و ماهواره‌برها ایجاد می‌شود و با توجه به توانمندی کشور در طراحی و ساخت ماهواره‌های مختلف احداث پایگاه‌های پرتاب ماهواره‌ها در دستور کار مسوولان کشور قرار گرفته است.

پایگاه فضایی امام خمینی نام سکوی پرتاب ماهواره‌بر با قابلیت حمل محموله یک تنی ایران است که روز گذشته با پرتاب آزمایشی موفق ماهواره‌بر سیمرغ به فضا به طور رسمی افتتاح شد.

پایگاه فضایی امام خمینی(ره) که نخستین پایگاه سکوی ثابت جمهوری اسلامی ایران است، کلیه مراحل آماده‌سازی، پرتاب، کنترل و هدایت ماهواره‌برها را برعهده دارد. این پایگاه فضایی از نظر فناوری مطابق با استانداردهای روز دنیا طراحی و ساخته شده و قادر است در مرحله نهایی همه نیازمندی‌های کشور در مدار LEO را نیز پوشش دهد. ماهواره‌بر سیمرغ نیز قادر است، ماهواره‌هایی تا وزن 250کیلوگرم را در مدار 500 کیلومتری زمین قرار دهد. پیش از این نیز احداث پایگاه فضایی چابهار در ابعاد ۵ در ۵ هکتار در دستور کار کشور قرار گرفته بود. یکی از دلایل ایجاد پایگاه ملی فضایی در این منطقه نزدیک بودن به اقیانوس هند و کم جمعیت بودن آن ذکر شده است. این پایگاه به عنوان یک مرکز پرتاب غیرنظامی پیش‌بینی شده و قرار است در زمینه پرتاب موجود زنده، پرتاب ماهواره‌های سنجشی و ماهواره مخابراتی در مدار زمین آهنگ فعالیت کند بنابراین، این پرتاب‌ها به شرایط ویژه‌یی نیاز دارد و تا حد امکان باید در شرایط نزدیک به منطقه استوایی صورت گیرد تا هزینه‌های پرتاب و انجام مانورهای مداری آن به حداقل برسد.

 آغاز فعالیت‌های فضایی با «مصباح»

ماهواره مصباح نخستین پروژه ایران برای ساخت ماهواره پس از انقلاب بود. این پروژه پس از توقفی ۱۸ساله در برنامه فضایی ایران که در سال ۱۳۵۶ با ماهواره ناهید آغاز و پس از انقلاب متوقف شده بود در سال ۱۳۷۵ توسط سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران آغاز شد.

ساخت نمونه آزمایشگاهی این ماهواره در سال‌های ۱۳۷۸تا ۱۳۸۰ با همکاری سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران و وزارت ارتباطات و یک شرکت ایتالیایی انجام شد.

ماهواره مصباح از نوع ماهواره‌های مدار پایین است و شناسایی منابع آبی، خاکی، معدنی، هواشناسی، کنترل شبکه‌های آب، برق، نفت و گاز و کمک‌رسانی در حوادث غیرمترقبه ازجمله اهداف ساخت و پرتاپ ماهواره مصباح بوده است.

این ماهواره برای انجام تست‌های فنی به ایتالیا ارسال شد و به دلایل سیاسی این ماهواره در این کشور بلوکه شد و بعد از رفع مشکلات سیاسی قرار است مصباح به ایران بازگردد و درحال حاضر بررسی‌های فنی برای پرتاب این ماهواره در دستور کار مسوولان کشور قرار دارد؛ چراکه با گذشت 30سال از ساخت آن به نظر می‌رسد که فناوری‌های استفاده شده در آن به روز نیست از این رو پرتاب آن هزینه‌بر است.

 نخستین تجربه‌ای که تکرار شد

خبر کوتاه بود؛ ایران با پرتاب ماهواره امید به باشگاه کشورهای پرتاب‌کننده ماهواره پیوست. «امید» نخستین ماهواره ساخت کشور است که تمام تجهیزاتش در سازمان فضایی ایران طراحی و تولید شد. ساخت این ماهواره تحقیقاتی از ۱۵ اسفند ۱۳۸۴ آغاز شد. بامداد ۱۵بهمن ۱۳۸۷ «امید» در مدار فضا قرار گرفت و در ۵ اردیبهشت ۱۳۸۸ با جو غلیظ مناطق غربی امریکای جنوبی و اقیانوس آرام برخورد کرد و به کار ۸۲ روزه خود پایان داد. این ماهواره با ماهواره‌بر سفیر در مدار قرار گرفت.

رونمایی از ماهواره «طلوع»، «نمونه مهندسی ماهواره مصباح دو»، «نمونه مهندسی ماهواره دانشجویی نوید علم و صنعت»، «نمونه مدل اولیه ماهواره‌بر سیمرغ»، «موتور ماهواره‌بر آن» و افتتاح نخستین «مرکز پردازش تصاویر ماهواره‌یی ایران» و «آزمایشگاه سه‌بعدی مجازی ماهواره‌یی» ازجمله دستاوردهای فضایی کشور در سال ۸۸ بوده است.

نمونه‌های مهندسی 4 ماهواره«ظفر»، «رصد»، «فجر»، «دانشجویی امیرکبیر» همچنین نمونه مهندسی«موتور ماهواره‌بر سفیر B۱» و «کپسول زیستی کاوشگر ۴» از دیگر دستاوردهای محققان کشور بوده است. ماهواره«نوید» دانشگاه علم و صنعت با ماموریت تصویربرداری از زمین محصول دانش‌بنیان دیگر پژوهشگران کشور است که با موفقیت در مدار قرار گرفت. این ماهواره از پایگاه فضایی سمنان به فضا پرتاب شد.

در ادامه این فعالیت‌ها با رونمایی مدل مهندسی ماهواره «ناهید» و مدل توسعه‌یی ماهواره «زهره»، نخستین میمون پرتاب شده به فضا به نام «آفتاب» با کاوشگر«پیشگام» که زنده به زمین بازگشت.

روز ۹بهمن ماه ۱۳۹۱ کاوشگر «پیشگام» توانست به کمک یک پرتابگر سوخت جامد، سرنشین خود را که میمونی از نژاد«رزوس» بود تا ارتفاع ۱۲۰کیلومتری سطح زمین حمل کند و به سلامت فرود آورد. به این ترتیب رکورد جدیدی برای دستاوردهای فضایی کشور ثبت شد و ایران در ردیف معدود کشورهایی قرار گرفت که از توانمندی ارسال موجود زنده به فضای ماورای جو(ارتفاع بالاتر از ۱۰۰کیلومتر) و بازگشت سالم آن برخوردار هستند. بعد از آن دومین میمون فضانورد ایرانی با نام «فرگام» با کاوشگر «پژوهش» و با گاز مایع به فضا پرتاب شد که این محموله زیستی نیز سالم به زمین بازگشت. «فرگام» دومین میمون فضانورد ایران توسط کاوشگر «پژوهش» راهی فضا شد تا با سفری ۱۵دقیقه‌یی تا ارتفاع ۱۲۰کیلومتری، نام خود را به عنوان دومین موجود زنده‌یی که با موفقیت توسط ایران به فضا پرتاب شده و سالم به زمین بازگشته است، ثبت کند. ماهواره ملی«فجر» با ماهواره‌بر «سفیر» در سال ۹۳ با موفقیت به فضا پرتاب شد و در مدار زمین قرار گرفت.

ماهواره«فجر» پس از ماهواره‌های «امید»، «رصد» و «نوید» چهارمین ماهواره ایرانی است که در مدار زمین قرار گرفت. ماهواره‌بر«سفیر فجر» که نماد قدرت جمهوری اسلامی ایران در ساخت ماهواره‌برهاست، انتقال ماهواره«فجر» به مدار زمین را بر عهده داشت. «فجر» که در مدار زمین قرار گرفت، ماهواره‌یی ۵۲ کیلویی با شکل هندسی ۶ ضلعی با ارتفاع ۴۹سانتی‌متر و عرض ۳۵سانتی‌متر است. این ماهواره از دوربینی پیشرفته بهره می‌برد که با استفاده از آن می‌تواند تصاویری با کیفیت بالا را به زمین ارسال کند.

انتقال مداری، عکسبرداری برای نقشه‌برداری و هواشناسی و برخی محموله‌های تحقیقاتی ازجمله ماموریت‌های این ماهواره است.

در کنار طراحی و ساخت ماهواره‌ها محققان کشور توانسته‌اند در طول سال‌های ۱۳۸۵تا ۱۳۹۱ هفت کاوشگر را با موفقیت به فضا پرتاب و آزمایش کنند. کاوشگرهای فضایی محموله‌های علمی-پژوهشی هستند که به وسیله یک پرتاب‌کننده به فضا انتقال می‌یابند و ضمن ارسال نتایج در بازگشت به زمین، بازیابی و نتایج آزمایش‌های علمی و تحقیقاتی از آنها استخراج می‌شود.  طراحی و ساخت ماهواره«پارس یک» از دیگر پروژه‌های سازمان فضایی است که به صورت اشتراکی با مراکز علمی و شرکت‌های همکار سازمان فضایی اجرایی ‌شد. این ماهواره در نوبت پرتاب قرار دارد.