خطر تکرار تجربه دانشگاه عباسپور در نفت
عضو هیات علمی دانشگاه نفت: گرایش‌های میان‌رشته‌ای، توجه به مسوولیت‌های اجتماعی وزارت نفت و آمایش سرزمینی 3 ستون اصلی دانشگاه صنعت نفت هستند
گروه انرژی|حمید مظفر|
سال 1318 صنعت نفت ایران گامی بلند در جهت توسعه تکنولوژیکی خود برداشت و دانشگاه صنعت نفت در شهر آبادان تأسیس شد. دانشگاه صنعت نفت آبادان یا Abadan Institue of Technology با معماری انگلیسی خود بنا نهاده شد تا از همان سال‌های نخستین استخراج نفت، پیوندی میان صنعت و دانشگاه در نفت برقرار شود. AIT که قرار بود به برندی علمی در منطقه تبدیل شود و نقش دانشگاه MIT را در ایران بازی کند در سالیان عمر خود چندین نسل از کارکنان و مهندسان صنعت نفت ایران را تربیت کرده است. امروز اما دانشگاه صنعت نفت در آستانه 80 سالگی خود در انتظار تصمیمی است که می‌تواند سرنوشت آن را به ورطه نابودی بکشاند.
وزیر پیشنهادی نفت که این روزها مدام در راهروهای مجلس شورای اسلامی در تردد است، دیروز از آمادگی وزارت نفت برای واگذاری این دانشگاه قدیمی به وزارت علوم صحبت کرد.
زنگنه در بازگشت مجدد خود به وزارت نفت در سال 1392 با انبوهی از تعهدات استخدامی مواجه شد که به صورت فاجعه‌بار در 8 سال دولت احمدی‌نژاد صورت گرفته بود. با آغاز به کار دولت حسن روحانی و با کاهش درآمدهای نفتی، دولت یازدهم سیاست کاهش استخدام در نهادهای دولتی را در پیش گرفت. از آن سو دانشگاه صنعت نفت با امتیاز بورسیه تحصیلی و امکان استخدام در شرکت‌های زیرمجموعه وزارت نفت همواره یکی از گزینه‌های جذاب دانشجویان ممتاز آزمون‌های سراسری ورود به دانشگاه بوده است. شرایط نامناسب اقتصادی و اشتغال سبب می‌شود که بسیاری از رتبه‌های برتر کنکور هم در مقطع کارشناسی و هم در مقطع کارشناسی ارشد، دانشگاه صنعت نفت را به دانشگاه‌هایی همچون تهران و امیرکبیر ترجیح دهند.
اما در دو سه سال اخیر پاسخ امید این دانشجویان به استخدام در وزارت نفت، واکنش سرد وزیری بود که همین حالا نیز با چالش مازاد عرضه نیروی کار در وزارتخانه خود مواجه است. زنگنه استدلال دیگری نیز داشته که رنگ و بوی عدالت آموزشی دارد. وی معتقد است نباید تبعیضی بین دانشجویان دانشگاه‌های مختلف قائل شد و همگی متقاضیان استخدام باید از یک فیلتر مشخص عبور کنند و از این رو دلیلی بر اولویت استخدامی دانشجویان دانشگاه صنعت نفت وجود ندارد. این غائله سبب شد که بارها فارغ‌التحصیلان دانشکده‌های مختلف دانشگاه صنعت نفت در مقابل مجلس و وزارت نفت تجمع کنند و خواستار توجه به وضعیت استخدامی خود شوند.
اکنون به نظر می‌رسد، زنگنه می‌خواهد یک بار برای همیشه پرونده دانشگاه صنعت نفت را بسته و با واگذاری آن به وزارت علوم، خیال خود و دانشجویان این دانشگاه را راحت کند. به گزارش«تعادل» به نقل از خانه ملت، بیژن زنگنه دیروز با اشاره به اینکه درحال حاضر شرایط استخدام تمام فارغ‌التحصیلان دانشگاه نفت وجود ندارد، بیان کرد:«دانشجویان دانشگاه نفت را بورسیه نکرده‌ایم و برای استخدام آنها همانند دیگر دانشجویان آزمون ورودی برگزار می‌کنیم». زنگنه مشکل اصلی این دانشجویان را وضعیت اقتصادی کشور عنوان کرده و بار دیگر تکرار کرد که راه حل مشکل نیروی انسانی، ایجاد اشتغال است.
وزیر پیشنهادی وزارت نفت با بیان اینکه ما راضی هستیم دانشگاه نفت به وزارت علوم واگذار شود و این کار به نفع دانشگاه و دانشجو است، تصریح کرد: «با کارمند دولت نمی‌توان خلاقیت ایجاد کرد، فردی که خلاقیت ایجاد می‌کند دانشجو است، از پژوهشگاه‌های دولتی خروجی دریافت نمی‌شود».
عباسپور؛ آینه عبرت دانشگاه نفت
هر چند زنگنه عنوان می‌کند که واگذاری دانشگاه نفت به وزارت علوم به نفع دانشگاه و دانشجو است اما تجربه واگذاری دانشگاه صنعت آب و برق شهید عباسپور در حوزه وزارت نیرو، کاملا خلاف صحبت‌های زنگنه را نشان می‌دهد. دانشگاه صنعت آب و برق نیز با ایده‌یی مشابه دانشگاه نفت آبادان در سال 1349و با هدف ارائه آموزش‌های مورد نیاز مهندسان و تکنیسین‌های برق تأسیس شد. البته تعهد استخدامی وزارت نیرو به دانشجویان دانشگاه صنعت آب و برق از سال 1377 برداشته شد اما این دانشگاه تا سال 1387 تحت نظارت وزارت نیرو قرار داشت. خروج این دانشگاه از زیر نظر وزارت نیرو منجر به بروز نابسامانی در مدیریت این نهاد آموزش عالی و سبب شد تا در فروردین‌ماه سال 1392 و در آخرین روزهای دولت محمود احمدی‌نژاد این دانشگاه با تصمیم شورای گسترش آموزش عالی تحت عنوان پردیس فنی و مهندسی شهید عباسپور به دانشگاه شهید بهشتی ملحق شود. وضعیت این دانشگاه به گونه‌یی پیش رفت که حمید چیت‌چیان در مراسم معارفه خود و به عنوان یکی از نخستین اظهارنظرهای خود به عنوان وزیر نیرو اعلام کرد که واگذاری دانشگاه صنعت آب و برق شهید عباسپور به وزارت علوم یک ندانم‌کاری بود و وزارت نیرو باید دانشگاه جدیدی را پایه‌گذاری کند. او دانشگاه صنعت آب و برق را پیشرفته‌ترین دانشگاهی دانست که می‌توانست سطح مدیران و کارشناسان داخلی را ارتقا دهد. حبیب‌الله بیطرف، معاون فعلی زنگنه و وزیر پیشنهادی نیرو در دولت دوازدهم نیز دیدگاهی مشابه دیدگاه چیت‌چیان را داراست. وی در اسفند 92 در گفت‌وگویی با خبرگزاری برق‌نیوز اظهار کرد: «فارغ‌التحصیلان دانشگاه عباسپور در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد جزو بهترین فارغ‌التحصیلان نظام دانشگاهی ما در صنعت بودند. چراکه فارغ‌التحصیلان رشته‌های کاربردی این دانشگاه مورد نیاز صنعت به شمار می‌رفتند اما فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های دیگر بیشتر به کار مراکز نظری و حوزه‌های پژوهشی و طراحی می‌آمدند». وی در تشریح بیشتر این موضوع گفت: «اگر مهندسی که در دانشگاهی غیر از دانشگاه عباسپور تحصیل کرده بود، می‌خواست وارد صنعت شود باید آموزش‌هایی را در بدو ورود می‌دید. اما فارغ‌التحصیلان عباسپور باتوجه به نوع آموزش‌شان در دوره تحصیل به راحتی می‌توانستند با صنعت وفق پیدا کنند.» وزیر اسبق نیرو در دولت اصلاحات معتقد است با واگذاری دانشگاه عباسپور به وزارت علوم و ادغام آن با دانشگاه شهید بهشتی، وزارت نیرو در آینده با مشکلاتی در بخش نیروی انسانی مواجه خواهد شد.
بیطرف که سال 92 این تصمیم را از اشتباهات دولت احمدی‌نژاد می‌دانست شاید فکرش را نمی‌کرد که روزی مافوق وی در وزارت نفت دولت حسن روحانی، بخواهد چنین سرنوشتی را برای دانشگاه صنعت نفت با آن همه سابقه و اعتبار به وجود بیاورد.
توصیفی که بیطرف از وضعیت دانشجویان دانشگاه عباسپور در صنعت برق کرده است دقیقا در رابطه با دانشجویان دانشگاه صنعت نفت نیز مصداق دارد. به گفته استادهای دانشگاه نفت و مهندسان مشغول به کار در مناطق عملیاتی، دانشجویان دانشگاه نفت به واسطه آموزش‌های ارائه شده به آنها، نسبت به دانشجویان دانشگاه‌های دیگر، به آموزش بسیار کمتری برای شروع به کار در صنعت نیاز دارند. از سوی دیگر تجربه نشان داده است دانشجویانی که حداقل در 4سال در مناطقی همچون آبادان و کوت عبدالله اهواز تحصیل کرده‌اند ماندگاری بیشتری در مناطق عملیاتی نسبت به دانشجویان دیگر دانشگاه‌های کشور دارند.
3ستون اصلی دانشگاه صنعت نفت
اما دیدگاه افرادی که نسبت به بیژن زنگنه به دانشگاه صنعت نفت نزدیک‌تر هستند در این مورد چیست؟ «تعادل» برای بررسی بیشتر اثرات انتقال دانشگاه صنعت نفت به وزارت علوم، سراغ محمدرضا شکوهی عضو هیات علمی دانشکده نفت تهران رفت. وی معتقد است ایده بیژن زنگنه درخصوص واگذاری دانشگاه صنعت نفت به وزارت علوم از 3 بعد ضررآمیز است. بعد اولی که این استاد دانشگاه به آن اشاره می‌کند رشته‌های منحصر به فردی است که تنها در دانشگاه صنعت نفت تدریس می‌شود. شکوهی می‌گوید: «عده‌یی گمان می‌کنند که در دانشگاه نفت، ریاضی، فیزیک و شیمی به دانشجویان تدریس می‌شود. درحالی که در این دانشگاه و در دانشکده نفت تهران، رشته‌هایی همچون اقتصاد و حقوق نفت و گاز به عنوان گرایش‌های میان‌رشته‌ای وجود دارند که در هیچ کدام از دانشگاه‌های دیگر یافت نمی‌شوند. همین حالا نیز دانشجویان دانشگاه‌هایی همچون صنعتی شریف برای مشاوره در رابطه با موضوع اقتصاد نفت و گاز به بنده و دیگر استادان دانشگاه نفت مراجعه می‌کنند چون آموزش آنها کلاسیک است و در زمینه‌های کاربردی مشکل دارند.»
شکوهی، مسوولیت‌های اجتماعی وزارت نفت را به‌عنوان بعد دوم اهمیت دانشگاه صنعت نفت معرفی کرده و عنوان می‌دارد: «فرض کنید دانشگاه‌های دیگر کشور همچون تهران و صنعتی شریف نیز رشته‌های دانشگاه صنعت نفت را داشته‌باشند. این مسوولیت اجتماعی وزارت نفت است که به تربیت نیروهای متخصص ولو برای بخش غیردولتی بپردازد؛ نیرویی که فرق قیر و بنزین را از یکدیگر تشخیص بدهند.»
هویت شهرهای محرومی همچون محمودآباد و آبادان و اثرات منفی بر آمایش سرزمینی، بعد سوم ضرری است که از دیدگاه استاد دانشگاه صنعت نفت محقق خواهد شد. وی در این رابطه بیان می‌کند: «شما وقتی در اینترنت نام تهران را جست‌وجو می‌کنید تصاویر برج آزادی و میلاد به عنوان نماد این شهر یافت می‌شوند. اما هنگامی که نام محمودآباد را جست‌وجو کنید، نماد این شهر دانشکده علوم دریایی است که به شکل یک کشتی است. نهایت آرزوی محمودآبادی‌ها تحصیل و کار در این دانشگاه است. تخریب هویت چنین شهرهایی، خلاف فرمایشات مقام معظم رهبری در رابطه با آمایش سرزمینی است.»
وی معتقد است واگذاری این دانشگاه‌ها به وزارت علوم به نوعی حکم تعطیلی این مراکز آموزشی را دارد و با دچار شدن به سرنوشت دانشگاه عباسپور، منجر به ایجاد بحران هویت در مناطق مختلف کشور خواهد شد.»
زنگنه را به مناظره با دانشجویان دانشگاه نفت دعوت می‌کنم
عضو هیات علمی دانشگاه صنعت نفت در واکنش به اظهارنظر زنگنه در رابطه با عدم خلاقیت دانشجویان دانشگاه نفت، وزیر را دعوت به تحدی کرد و گفت: «این ذهنیت آقای زنگنه است. ما حاضریم با حضور چند داور، دانشجوی این دانشگاه را روبه‌روی ایشان با 30سال سابقه وزارت بنشانیم تا مشخص شود ایشان بیشتر ظرفیت دارند یا دانشجوی دانشگاه صنعت نفت. آقای زنگنه باید با چند نفر از اساتید و دانشجویان این دانشگاه بحث و
گفت‌و‌گو کند و بعد به قضاوت بپردازد.»
وی در نهایت به استخدام محدود دانشجویان این دانشگاه پرداخت و می‌گوید: «مجموع فارغ‌التحصیلان دانشگاه نفت سالانه به 300 نفر هم نمی‌رسد و این رقم در برابر 1000 تا 2000 استخدام سالانه وزارت نفت عدد قابل‌توجهی نیست. یعنی حدود 90درصد استخدام وزارتخانه از دانشگاه‌های دیگر است. همین حالا از 10 نفر اول کنکور در رشته‌های فنی، 8-7نفر دانشگاه نفت را انتخاب می‌کنند و با تحصیل در این دانشگاه یک بار آزمون استخدامی را پشت سر گذاشته‌اند».
