هزینه احیای بافت‌های فرسوده کشور

مسعود تاران‌تاش

 رییس اداره عمران و بهسازی شهری تهران

در کشور حدود 77هزار هکتار بافت فرسوده شهری و 55هزار هکتار اسکان غیررسمی وجود دارد که در قالب بیش از 2700محله شناسایی‌شده در کشور پراکنده‌شده‌اند. ساماندهی هر هکتار از این مشکلات به‌طور متوسط نیازمند 10میلیارد تومان نقدینگی است و برای ساماندهی تمام این حوزه‌ها نیازمند نقدینگی برابر با 10سال درآمد نفتی کشور نیاز است، بنابراین ورود و حضور بخش خصوصی و مشارکت مردمی نباید دور از انتظار باشد. اهداف نوسازی شامل احیا و استفاده بهینه از ظرفیت‌های بافت‌های فرسوده به عنوان مهم‌ترین منبع تولید زمین در جهت افزایش عرضه و حتی رشد و شکوفایی در اقتصاد شهری، استفاده از روش‌های بهینه و کارآمد در جهت طراحی مناسب شهری و اقتصادی این‌گونه بافت‌ها، تبدیل «تهدید» بافت‌های فرسود شهری به «فرصت» در جهت تحول اساسی در رسیدن به توسعه پایدار شهری و لزوم تسریع در احیای این بافت‌ها در راستای مدیریت کارآمد کلان‌شهر تهران است. اندیشه ایران‌شهر، شهر را برای شهروند می‌خواهد و نه برای دلالان شهرفروشی، سوداگران زمین و مسکن و رانت سیاسی اقتصادی. این اندیشه سنجش‌گرانه است و به وضع موجود شهرهای ما به دیدی انتقادی نگاه می‌کند. در این اندیشه، شهر محل آسایش و فعالیت شهروند است. جریان‌های شهروند زدایی در نظام‌های سوداگرانه، شهرنشین‌ها را انسان‌هایی مطیع و بی‌توجه به تغییرات محیط‌های پیرامونی، تخریب فضاهای باز و طبیعی، تضییع گسترده حقوق مادی و معنوی و خلاصه ساکت و چاکر می‌خواهد اما جریان شهروندگرایی در اندیشه ایران‌شهر حقوقی برای شهروند قائل است. حق اول در این اندیشه حق پرسشگری است و تاکید بر این حق در جای‌جای منشور حقوق شهروندی که به تازگی توسط رییس‌جمهور محترم ابلاغ‌شده است، تبلور یافته است. در این رابطه، جدای از مباحث ذکرشده که از مهم‌ترین فاکتورهای احیای بافت فرسوده است، این نوسازی و بهسازی‌ها می‌تواند در کنار مولفه‌های دیگر به عنوان رونق نسبی به بازار ساخت‌وساز و عرضه مناسب به دهک‌های کم‌درآمد جامعه لحاظ شود. توجه به بافت‌های فرسوده یک سیاست برد ـ برد بین دولت و ساکنان بافت فرسوده است. در نتیجه این اصلاح دولت می‌تواند پاسخگوی دو مطالبه عمومی، وظیفه خود در قبال جامعه یعنی بهبود وضعیت زندگی مردم و خانه‌دار کردن بخشی از جامعه هدف باشد. اگرچه به نظر می‌رسد این احیا نتواند مانع محکم و درخور به رکود مسکن تلقی شود؛ اما همگان باید بدانیم رونق مسکن کلان‌تر از بافت فرسوده است. اما بافت فرسوده هم می‌تواند نقش کوچکی در رونق بازار مسکن داشته باشد. در کلامی دیگر باید یادآور شد بافت فرسوده باید در سه بخش اصلاح فرسودگی پلاک‌ها، اصلاح شریان‌های زیربنایی و سرانه روبنایی، کارکرد مطلوبی داشته باشد تا بتواند رونقی به بخش ساخت‌وساز بدهد.