ضرورت توسعه جغرافیای صادراتی

گروه تجارت

تشکل‌های صادراتی روز گذشته به بهانه روز ملی صادرات در محل اتاق ایران گردهم آمدند تا نسخه واحدی را برای توسعه این بخش در نظام اقتصادی کشور بپیچند. فعالان اقتصادی با تشریح مشکلات صادرات ایران به قطر و روسیه، عمده‌ترین موضوع را «عدم امکان نقل و انتقال پول به داخل کشور» و «صدور ویزا از سوی قطری‌ها» به هیات‌های ایرانی دانستند. از سوی دیگر صادرکنندگان کشور نسبت به کاهش تراز تجاری انتقادهایی را مطرح کردند و از دولتمردان دوازدهم خواستند تا از بخش صادرات به‌طور تمام قد دفاع کنند؛ چراکه به باور آنها تدوین هر گونه استراتژی در بخش صنعت و کشاورزی باید با نگاه توسعه صادرات شکل گیرد. همچنین آنها از صادرکنندگان مطالبه‌یی داشتند و آن این بود که فعالان اقتصادی برای ورود به بازارها از مسیر کنسرسیوم‌ها و هلدینگ‌ها وارد شوند و دست از رقابت منفی در عرصه اقتصاد کشور بردارند.

 وضعیت تجارت خارجی

هرچند آمارهایی که تجمیع تجارت خارجی از ابتدای امسال تا پایان مردادماه را نشان می‌دهد، حاکی از نامساعد بودن وضعیت صادرات نسبت به واردات است، اما ارزیابی‌ها حکایت از آن دارد که روند تجارت خارجی در مرداد ماه امسال نسبت به مردادماه سال 95 رو به بهبود است. به گونه‌یی که در مردادماه 96، صادرات نسبت به واردات روند فزونی را به خود گرفته بود. بر اساس داده‌های آماری منتشر شده از سوی گمرک ایران؛ بهبود 6/4درصدی ارزش صادرات غیرنفتی نسبت به تیرماه و کاهش 48/7 درصدی واردات نسبت به ماه گذشته حاصل تجارت خارجی کشور در ماه پنجم سال است. بر اساس بررسی‌های انجام شده، 2میلیون و 925هزار تن کالا به ارزش 3 میلیارد و 629میلیون دلار در مردادماه امسال واردات انجام شده است. همچنین 10میلیون و 404هزار تن کالا به ارزش 3میلیارد و 734میلیون دلار به کشورهای مختلف صادر شده است، بنابراین هرچند تراز تجاری 5ماه منتهی به مردادماه امسال منفی است، اما تراز تجاری پنجمین ماه تابستان امسال 105میلیون دلار رقم مثبت را در کارنامه تراز تجاری ایران نشان می‌دهد.

تراز تجاری 5ماه منتهی به مرداد سال 95 مثبت بود، اما مرداد ماه سال گذشته میزان واردات از صادرات بیشتر بوده است. در مرداد سال گذشته 3میلیون و 327هزار تن کالا به ارزش 3میلیارد و 934میلیون دلار به کشور وارد شد و در مقابل 9میلیون و 714 هزار تن کالا به ارزش 3 میلیارد و 209میلیون دلار صادرات انجام شده است. با مقایسه آمارهای صادراتی مردادماه امسال و مردادماه سال گذشته سه نتیجه حاصل می‌شود؛ اول آنکه میزان کل صادرات در ماه پنجم امسال از میزان صادرات ماه پنجم سال گذشته به لحاظ ارزشی و وزنی بیشتر بوده است. دوما اینکه میزان واردات به لحاظ وزنی و ارزشی در این یک ماه در سال 96 کمتر از سال 95 بوده و افت داشته است و سوم تراز تجاری ایران در دوره یک‌ماه مردادماه سال جاری مثبت بوده در‌حالی که در دوره مشابه سال گذشته این تراز منفی بوده است.

همچنین طبق آمار گمرک در چهار ماه نخست سال جاری حدود ۱۳.۷میلیارد دلار صادرات انجام شده که به گفته فعالان اقتصادی ۱۲میلیارد دلار آن مربوط به ۱۵ کشور است. هرچند که هنوز بحث صادرات و دیپلماسی اقتصادی کشور مورد توجه دولتمردان قرار نگرفته در این باره رییس انجمن صادرکنندگان نمونه با اشاره به این نگاه حاکم در بخش صادرات کشور گفت که همچنان بی‌توجهی به صادرات در ارکان‌های اقتصادی دیده می‌شود و به نوعی مقوله صادرات در این بخش جدی گرفته نشده در حالی که دیپلماسی اقتصادی در کنار دیپلماسی سیاسی باید جزو اولویت‌های دولت قرار بگیرد و برای بهبود وضعیت اقتصاد و تجارت خارجی کشور تلاش شود.

بنابراین از جمله مطالبات تجار کشور از دولت دوازدهم توجه به جغرافیای صادراتی بوده و آنها بر این باورند که بخش خصوصی و دولت باید در کنار هم قرار گرفته تا بازارهای صادراتی هدف جدیدی در کشور مهیا شود. در این راستا رییس انجمن صادرکنندگان نمونه با اشاره به مشکلات صادرات کشور گفت: برای توسعه صادرات باید زیرساخت‌های لازم را فراهم و رفت و آمد کشتی‌ها را تسهیل کرد؛ این در حالی است که چنین اقداماتی باید از سوی دولت انجام شود؛ چرا که بخش خصوصی توانایی خرید تجهیزاتی همچون کشتی را ندارد. ضعف زیرساخت‌ها یکی از موارد پیش روی صادرات در کشور است اما با این شرایط اقدامات قابل توجه‌ در این زمینه صورت گرفته است.

با آنکه یکی از راه‌های ورود سرمایه به کشور تعامل با شرکت‌های خارجی است، ابراهیم جمیلی نیز با تاکید بر این نگاه افزود: در صورتی که این امر بهبود یابد علاوه بر بهتر شدن شرایط تولید داخل می‌تواند با ایجاد تولید صادرات‌محور به صادرات کشور کمک کند. استراتژی‌های اقتصادی کشور باید به گونه‌یی باشد که در توسعه صادرات نقش ایفا کند ما این حرف را قبول نداریم که چون تولید ایران بی‌کیفیت است، قابلیت صادرات وجود ندارد، بلکه باید اشاره کنیم که هر کالایی از ایران صادر می‌شود، قابلیت رقابت با تولیدات سایر کشورها و نرخ رقابتی دارد.

فعالان اقتصادی معتقدند که برای گرفتن بازارهای جدید باید زیرساخت‌ها از جمله همکاری گمرک با فعالان اقتصادی، بانک‌ها با صادرکنندگان مطلوب شود علاوه بر این در عرصه‌های بین‌المللی صادرکنندگان باید با هم همکاری و مشارکت داشته باشند که در انجمن صادرکنندگان نمونه ایران این همکاری‌ها برای جلوگیری از رقابت‌های سالم انجام خواهد شد.

 شرایط پیوستن به WTO

رییس انجمن صادر‌کنندگان ایران همچنین با اشاره به کاهش نرخ سود بانکی در کشور اظهار کرد: با کاهش نرخ سود بانکی باید نرخ تسهیلات نیز کاهش یابد و بانک‌ها در تامین نقدینگی فعالان اقتصادی و مردم نقش بیشتری ایفا کنند. به واقع در گذشته بانک‌ها علاقه‌ به همکاری با بخش‌خصوصی برای ارائه تسهیلات نداشتند اما باید توجه داشت که برای حضور در بازارهای جهانی و رقابت با سایر کشورها باید نرخ سود کاهش یابد؛ این موضوع در حالی است که صادرکنندگان با نرخ سود 18درصدی صادرات دارند که این رقم در کشور ترکیه 3درصد است از این رو برای پیوستن به WTO باید این مسائل را حل کنیم.

وی در بخش دیگر از صحبت‌های خود درباره مشکلات پیش‌روی صادرات به روسیه که منجر به عدم بهره‌مندی ایران از این بازار شد، گفت: صادرات زیرساخت‌های خود را می‌خواهد به‌طور نمونه برای صادرات به کشور روسیه باید مشکلات رفت و آمد موجود حل می‌شد و کانتینرهای یخچال‌دار و کشتی به بخش سیستم حمل و نقل اضافه می‌شد و بخش خصوصی خود به تنهایی نمی‌توانست کشتی بخرد یا یخچال‌ها‌ی مورد نیاز را تامین کند. باید اذعان داشت که امروز نیز تعداد کانتینرهای یخچال‌دار کشور کمتر از انگشتان یک دست است. جمیلی همچنین درباره استفاده برخی صادرکنندگان از کارت‌های بازرگانی اجاره‌یی عنوان کرد: فردی که صادرکننده نمونه باشد حتما باید با کارت خود فعالیت کرده مالیات معوق نداشته و پرداخت‌های بیمه‌یی خود را به‌موقع انجام داده باشد. شفاف بودن صادرکنندگان نمونه از شرایطی است که صادرکنندگان می‌توانند در این انجمن حضور یابند و ما معتقدیم که هر صادر‌کننده‌یی که تخلف کند باید برخورد قانونی با وی صورت گیرد. مشکل تک نرخی کردن ارز از جمله مشکلات اصلی صادرکنندگان کشور است. رییس انجمن صادرکنندگان ایران در این باره گفت که تسهیل ورود پول به ایران باید به صورت قانونی انجام شود و این در شرایطی است که شاهد هستیم در سال‌های اخیر از بابت تسعیر ارز بخشنامه‌های مشکل‌آفرین صادر و پس از آن لغو شد بنابراین باید در هر تصمیمی دقت لازم را به دست آوریم.

 مقصد چندجانبه پول‌های صادراتی

از سوی دیگر در نشست هم‌اندیشی انجمن صادرکنندگان ایران به نحوه حواله پول کالاهای صادراتی پرداخته شد. در این زمینه عضو هیات‌مدیره انجمن صادرکنندگان نمونه ایران گفت که هنوز پول کالای صادراتی باید در چند کشور حواله شده تا به ایران برسد. سید مصطفی موسوی اظهار کرد که پول کالاهای صادراتی بعد از برجام هم باید در چند کشور حواله شود تا به ایران برسد به واقع در این زمان نیز ارز وارداتی به کشور باید از چند کشور عبور کرده و حواله شود تا به ایران برسد که این امر باعث افزایش کارمزد می‌شود و سود صادرکنندگان کاهش می‌یابد.

هر چند که فعالان اقتصادی تاکید دارند که قوانین صادراتی کشور باید اصلاح و مشکلات مرزنشینان رفع و صنایع بسته‌بندی اصلاح شود تا توسعه صادراتی کشور شکل بگیرد. در این زمینه نایب‌رییس انجمن صادرکنندگان ایران با انتقاد از نحوه صادرات محصولات کشاورزی اظهار کرد که محصولات کشاورزی ایران هنوز به صورت فله صادر می‌شود و برای صادرات خشکبار مشکلات بسته‌بندی و هزینه‌های آن وجود دارد. عضو هیات‌مدیره انجمن صادر‌کنندگان نمونه با اشاره به مطالبات فعالان اقتصادی از وزیر صنعت، معدن و تجارت گفت: شریعتمداری پایه‌گذار جوایز صادراتی در کشور بوده است و امیدواریم در دوره جدید فعالیت خود دوباره برای احیای جوایز صادراتی اقدام کند.

 دلایل کاهش صادرات غیرنفتی

از سوی دیگر دبیرکل انجمن صادرکنندگان نمونه ایران درباره کاهش صادرات غیرنفتی کشور سخن گفت. فراز جبلی با اشاره به دلایل کاهش صادرات غیرنفتی افزود: یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش صادرات غیرنفتی کشور در 4 ماه ابتدایی سال جاری حاشیه سود پایین کالاهای صادراتی است. این حاشیه سود پایین باعث می‌شود که با کوچک‌ترین مشکل ممکن صادرات موجود از بین برود. وی عنوان کرد که نوسانات نرخ ارز، تغییرات یک مرتبه قوانین و مسائلی از این دست از جمله دلایلی است که باعث از دست رفتن صادراتی می‌شود که حاشیه سود پایینی دارد که این امر منجر به کاهش صادرات کشور می‌شود.

در عین حال نایب‌رییس انجمن صادر‌کنندگان ایران از دلایل منفی شدن موازنه منفی صادرات و واردات گفت. محمدرضا فرشچیان اظهار کرد: بعد از 5 سال موازنه صادرات و واردات در 4 ماه سال جاری منفی شد و باید مسوولان به این سوال پاسخ دهند که چرا نتوانسته‌ایم وضعیت صادرات خود را حفظ کنیم. وی افزود: نرخ واقعی ارز برای هیچ کس تعریف نشده است. روز گذشته نرخ سود بانکی کاهش یافت این امر باعث شد که امروز 40 تومان بر نرخ ارز افزوده شود. فرشچیان درباره صادرات به روسیه گفت: بازار روسیه تنها بعد از قطع ارتباط با ترکیه از بین نرفت بلکه 3 مرتبه شرایط حضور مناسب برای ایران وجود داشت که نتوانستیم به درستی از آن بهره‌ گیریم. دولت می‌توانست میان دو کشور ایران و روسیه تعرفه ترجیحی از طریق روبل و ریال برقرار کند اما این مهم محقق نشد.