60 یوز تا حسرت ملی
ریحانه جاویدی
چند هفته‌یی از شکل‌گیری یک کمپین برای حمایت از یوزپلنگ ایرانی می‌گذرد؛ کمپینی که با شعار «تا حسرت ملی 59 یوز باقیست» کار خود را شروع و در مدت کوتاهی فضای مجازی را فتح کرد. اما هنوز بطور دقیق مشخص نیست نقش سازمان حفاظت محیط زیست کشور به عنوان متولی حفاظت از حیات وحش در این کمپین که حالا مبلغ قابل توجهی هم برای کمک به یوز ایرانی جمع‌آوری کرده است، کجاست.
در مدت کوتاهی از مردم عادی تا چهره‌های شناخته شده مانند بازیگران سینما و تلویزیون همراه کمپینی شدند که پایه گذارش هدیه تهرانی بود. مردمی که در این سال‌ها با یوزپلنگ ایرانی آشنا شده و می‌دانند این گونه کمیاب در معرض خطر انقراض قرار دارد، گویی از حمایت‌های دولتی در این زمینه دل بریده‌اند و حالا هر کمپینی که با نام حفاظت از یوز شکل می‌گیرد، می‌تواند خانه امیدی شود تا چند یوز باقی مانده در کشور از خطر انقراض برهند و زمینه برای حفاظت از یوزهای پارک ملی توران در استان سمنان که یکی از حادثه خیز‌ترین زیستگاه‌های یوز ایرانی است، فراهم شود. به همین دلیل هم بود که تلاش هدیه تهرانی برای فراگیر کردن این کمپین، خیلی زود نتیجه داد و در مدت کوتاهی مبلغ قابل توجهی برای کمک به یوز جمع شد اما نکته جالب در این کمپین نحوه جمع‌آوری کمک‌های مردمی است و جای خالی سازمان حفاظت محیط زیست کشور. فعالان این کمپین کدی را به دوستداران محیط‌زیست برای نجات یوزپلنگ اعلام کردند. ساز و کار این سامانه به گونه‌یی است که هر شماره همراه، فقط یک‌بار می‌تواند کد اعلام شده را وارد کند و پس از آن باید تا 24 ساعت یک تراکنش (خرید شارژ، پرداخت قبض و...) برای دریافت شارژ هدیه، با یک کد انجام شود. در سایت ارجاعی خدمات مختلفی ارائه می‌شود که یکی از این خدمات، انجام امور خیریه عنوان شده است. به نظر می‌رسد با همین شماره‌گیری ساده، مبلع قابل توجهی به حساب این شرکت واریز می‌شود که مشخص نیست قرار است چگونه در راه نجات یوزپلنگ هزینه شود. از طرف دیگر یکی از راه‌های اعلام شده شماره حساب شخصی هدیه تهرانی، بنیان گذار این کمپین، برای جمع‌آوری کمک‌های نقدی بود که خود سبب بروز اما و اگرهای فراوان میان فعالان و دوستداران محیط زیست شد.
فعالیت این کمپین برای جمع‌آوری کمک‌های مردمی در راستای نجات یوزپلنگ ایرانی در حالی است که چندی پیش، مجید خرازیان‌مقدم، مدیرکل دفتر حیات وحش و آبزیان سازمان حفاظت محیط‌زیست، راه‌اندازی کمپین حفاظت از یوزپلنگ ایرانی را بدون هماهنگی با دفتر حیات وحش اعلام کرد و گفته بود اطلاعی درباره کمپین نجات یوزپلنگ ندارد و نمی‌داند که این کمپین با پروژه بین‌المللی یوز در ارتباط است یا خیر. با وجود این هومن جوکار، مدیر پروژه بین‌المللی حفاظت از یوز، معتقد است ساز و کار این کمپین شفاف بوده و نیاز به نگرانی نیست. او درباره جزئیات شکل‌گیری چنین حرکتی به «تعادل» می‌گوید: «ریشه شکل‌گیری این کمپین به سال 1393 باز می‌گردد. در آن سال مسوولان سازمان حفاظت محیط زیست به مذاکره با دامدارهای پارک ملی توران پرداختند تا زمینه جابه‌جایی آنها از این منطقه به مرتعی دیگر فراهم شود. دامدارها صورت جلسه محیط زیست را پذیرفته و امضا کردند، مراتع جدید شناسایی شد اما بودجه لازم برای خرید مراتع جدید و انتقال دامدارها وجود نداشت. چرا که سازمان حفاظت محیط زیست باید هزینه جابه‌جایی را پرداخت می‌کرد که طبق بر آوردهای سال 1393 این مبلغ معادل 400 میلیون تومان اعلام شد. این بودجه آن سال تامین نشد و نتوانستیم اقدامات لازم را انجام دهیم.»
او درباره ورود هدیه تهرانی به این پرونده افزود: «هدیه تهرانی از بازیگرانی است که همواره دغدغه محیط زیستی داشته و کمک‌های فراوانی را به سازمان محیط زیست کرده است. چندماه قبل در جریان جزئیات پرونده جابه‌جایی دامدارهای پارک ملی توران و نبود بودجه لازم برای این طرح قرار گرفت و اعلام کرد که به سازمان کمک می‌کند. ابتدای امر در جریان راه‌اندازی این کمپین نبودیم اما پس از آنکه کمپین راه‌اندازی شد و کمی هم کارش پیش رفته بود متوجه شدیم خانم تهرانی آن را راه انداخته که بسیار هم مورد استقبال بود.»
حساب بانکی هدیه تهرانی قابل حسابرسی است
جوکار در پاسخ به اینکه چرا شماره حساب شخصی هدیه تهرانی برای جمع‌آوری کمک‌ها اعلام شد، بیان کرد: «اینکه شماره حساب شخصی اعلام شده است، بهتر از این بود که شماره حساب سازمان حفاظت محیط زیست اعلام شود. حساب شخصی هدیه تهرانی قابل حسابرسی بوده در حالی که شماره حساب سازمان حفاظت محیط زیست مثل چاه عمیقی است که قابل حسابرسی نیست و معلوم نمی‌شود چقدر پول به آن وارد شده و چقدر خارج می‌شود. اگر فعالان محیط زیست و هر شخص دیگری نگرانی از این بابت دارند، حساب هدیه تهرانی قابل پیگیری بوده و ورودی و خروجی‌اش مشخص است.»
جوکار خطاب به فعالان محیط زیست و تمام افرادی که از سرنوشت مبلغ جمع شده نگران هستند، گفت: «برای نخستین‌بار است که مردم برای حفاظت از محیط زیست چنین حرکت جمعی را انجام می‌دهند، اگر مشابه این حرکت در یک کشور خارجی رخ داده بود همه از بنیان گذاران آن تشکر می‌کردند در حالی که ایران تنها کشوری است که برخوردها به سمتی می‌رود تا هیچ کسی دیگر رغبت به انجام امور خیر برای حفاظت از محیط زیست نداشته باشد. نگرانی قبل از بروز اتفاق معنا ندارد، هنوز پولی خرج نشده که نگرانی ایجاد شود. قرار است با این مبلغ هزینه جابه‌جایی دامدارهای توران فراهم شود و اگر هم مبلغی اضافه آمد صرف منطقه میان دشت شود که یکی از معضلات دیگر در زیستگاه یوز ایرانی است چرا که اگر سکونتگاه این گونه نا امن باشد در زادآوری با مشکل مواجه می‌شود و میان دشت هم از زیستگاه‌های زادآوری یوزپلنگ ایرانی محسوب می‌شود. آنقدر در سازمان حفاظت محیط زیست چاله و گرفتاری فراوان است که به چندین و چند برابر مبلغ جمع شده در این کمپین نیازمندیم.»
کمک‌های بین‌المللی کفاف نمی‌دهد
راه افتادن چنین کمپینی در حالی است که پروژه حفاظت از یوزپلنگ ایرانی یک پروژه بین‌المللی بوده و از حدود سال 2001 برای جلوگیری از انقراض یوزپلنگ و با همکاری سازمان محیط زیست و بخش محیط‌زیست و انرژی و سوانح دفتر عمران سازمان ملل متحد UNDP شکل گرفت. دراین راستا سازمان ملل در ابتدا رقمی معادل 750 هزار دلار از منبع صندوق محیط زیست جهانی به این پروژه پرداخت شد و بعدها نیز حدود 900 هزار دلار از جانب برنامه عمران ملل متحد (UNDP) به این پروژه کمک شد اما جوکار بودجه بین‌المللی که از سوی سازمان ملل برای حفاظت از یوز در نظر گرفته می‌شود را مختص به همین دو مرحله می‌داند و درباره جزئیات آن می‌گوید: «در سال 2016 تفاهم نامه سازمان حفاظت محیط زیست با سازمان ملل به پایان رسید اما اکنون قرار شده است تا کمک‌های این سازمان ادامه داشته باشد و دو طرف خواهان ادامه تفاهم هستند اما با وجود تمام کمک‌ها تاکنون یک‌میلیون و 670 هزار دلار برای این پروژه هزینه شده است. از طرف دیگر دو مشکل اساسی در دریافت کمک‌های مالی بین‌المللی وجود دارد. نخست اینکه مبلغ پرداخت شده کفاف هزینه‌های حفاظت از یوز را نمی‌دهد و بسیار اندک است و دوم اینکه بودجه‌یی که سازمان ملل پرداخت می‌کند فقط باید صرف امور به خصوصی شود در حالی که شاید برای حفاظت از یوز نیاز به استخدام محیط بان داشته باشیم اما در تعریف بودجه سازمان ملل اجازه خرج کردن وجه برای استخدام تعیین نشده است.»
