21 درصد مبلغ چک‌ها برگشت خورد
گروه بانک و بیمه محسن شمشیری
سهم ارزشی چک‌های برگشتی در شهریورماه سال جاری نسبت به ماه قبل از ۲۲درصد به 21.8درصد و سهم تعدادی آن از 15.8درصد به 15.6درصد کاهش یافت. به گزارش «تعادل» در شهریورماه سال ۱۳۹۶ در کل کشور بالغ بر 9.1میلیون فقره چک به ارزشی بالغ بر ۵۸۹ هزار میلیارد ریال مبادله شد که از این تعداد بالغ بر 1.4میلیون فقره چک به ارزشی بالغ بر ۱۲۸هزار میلیارد ریال برگشت داده شده است.
به این ترتیب 15.6درصد از تعداد و 21.8درصد از ارزش کل چک‌های مبادله‌یی شهریورماه سال جاری را چک‌های برگشتی تشکیل می‌دهد که سهم ارزشی این چک‌ها نسبت به ماه قبل و همچنین نسبت به شهریورماه سال گذشته با کاهش مواجه شده است. سهم تعدادی چک‌های برگشتی نیز نسبت به ماه قبل کاهش اما در مقایسه با شهریورماه سال گذشته افزایش داشته است.
سهم برگشتی از کل چک‌های مبادله‌ای
طبق آمار موجود، بخش عمده‌یی از چک‌ها به دلیل فقدان یا کسری موجودی برگشت داده شده است، به‌طوری که در شهریورماه سال جاری ۹۷.۳درصد از تعداد و ۹۶.۱درصد از ارزش کل چک‌های برگشتی به دلیل کسری یا فقدان موجودی بوده است.
چک به عنوان یکی از ابزارهای مهم نظام پرداخت همواره نقش قابل توجهی در تسویه مبادلات خرد و کلان جامعه داشته است. لیکن طی دو دهه اخیر به دلیل تداوم توسعه سامانه‌ها و تجهیزات پرداخت الکترونیکی، تراکنش‌های پردازش شده از طریق این ابزارها و سامانه‌ها رشد متناسبی داشته و ابزارهای پرداخت الکترونیکی به مرور زمان جایگزین ابزارهای پرداخت سنتی نظیر اسکناس و مسکوک و انواع چک شده است. با این‌وجود، به دلیل اهمیت کارکرد و امتیاز چک و به‌خصوص جایگاه اعتباری چک در مبادلات کشور، این ابزار پرداخت هنوز هم از مهم‌ترین ابزارهای نظام پرداخت کشور محسوب می‌شود. اگرچه متاثر شدن فضای کسب‌وکار کشور از رکود اقتصادی سال‌های گذشته می‌تواند از دلایل برگشت چک‌ها به دلیل کسری یا فقدان موجودی باشد، لیکن عدم وجود سازوکارهای موثر اعتبارسنجی مشتریان در فرآیند صدور دسته‌چک نیز از دیگر دلایل مهم این امر است. انتظار می‌رود با تداوم روند رشد اقتصادی سال گذشته و همچنین بهبود سازوکارهای اعتبارسنجی مشتریان بانک‌ها در این زمینه، به مرور زمان سهم چک‌های برگشتی از بابت کسری یا فقدان موجودی کاهش یابد. بانک مرکزی در راستای کاهش چک‌های برگشتی، در کنار تکمیل زیرساخت پردازش و پذیرش الکترونیکی چک، پیاده‌سازی کامل سامانه‌های نظارتی مرتبط نظیر سامانه چک برگشتی، سامانه مرکز کنترل و نظارت اعتباری (مکنا) و به‌خصوص سامانه صدور یکپارچه الکترونیکی دسته‌چک (صیاد) را با هدف ایجاد زمینه نظارت موثر بر سازوکار صدور دسته چک در دستور کار قرار داده است. یادآور می‌شود در سامانه صیاد علاوه بر مواردی نظیر ایجاد شفافیت اطلاعاتی و ایجاد محدودیت برای صدور چک‌های بلامحل، تدابیری جهت ارتقای ضرایب امنیتی چک نیز در نظر گرفته شده است. ضمن آنکه بررسی صلاحیت دارنده دسته‌چک و همچنین ایجاد شفافیت اطلاعاتی و جلوگیری از سوءاستفاده برای اختصاص دسته‌چک به متقاضیان فاقد صلاحیت از دیگر قابلیت‌های سامانه‌های نظارتی مرتبط بوده و عملیاتی شدن کامل این سامانه‌ها می‌تواند موجب ایجاد شفافیت اطلاعاتی از طریق برپایی نظام استعلام همگانی شده و انتظار می‌رود با تکمیل سامانه مزبور سهم چک‌های برگشتی در نظام پرداخت کشور به‌طور قابل ملاحظه‌یی کاهش یابد.
در شهریورماه ١٣٩٦ در کل کشور بـالغ بـر ١/٩ میلیـون فقـره چـک بـه مبلغـی بـالغ بـر ٥٨٩ هزار میلیارد ریال مبادله شد کـه نسـبت بـه مـاه قبـل از نظـر تعـداد و مبلـغ بـه ترتیـب ٧/٦ درصد و ٢/٦ درصد کاهش نشان می‌دهد.
در ماه مورد گزارش در استان تهـران بـالغ بـر ١/٣ میلیـون فقـره چـک بـه مبلغـی حـدود ٣٤٨ هزار میلیارد ریال مبادله شد.
در شهریورماه ١٣٩٦، ٣/٥٢ درصد از تعداد چک‌های مبادله‌یی کـل کشـور در سـه اسـتان تهران، اصفهان و خراسان‌رضوی مبادله شده است که به ترتیـب بـا ٣/٣٤درصـد، ٥/٩درصـد و ٥/٨درصد بیشترین سهم را در مقایسه با سایر استان‌ها دارا بوده‌اند. همچنـین بـه لحـاظ مبلـغ ٠/٧٠درصـد از مبـالغ چک‌های فـوق در سـه اسـتان تهـران (٠/٥٩درصد)، اصفهان (٦/٥درصد) و خراسـان‌رضـوی (٤/٥درصـد) مبادلـه شده اسـت کـه بیشترین سهم را در مقایسه با سایر استان‌ها دارا بوده‌اند.
در شهریورمـاه ١٣٩٦ در کـل کشـور بـالغ بـر ٧/٧میلیـون فقـره چـک بـه مبلغـی حـدود
٤٦١ هزار میلیارد ریال وصول شد کـه نسـبت بـه مـاه قبـل از نظـر تعـداد و مبلـغ بـه ترتیـب ٥/٦درصد و ٩/٥درصد کاهش نشان می‌دهد در ماه مورد گزارش در کل کشور ٤/٨٤درصد از کل تعداد چک‌های مبادله‌یی و ٢/٧٨درصد از کل مبلغ چک‌های مبادله‌یی وصول شد .
در مردادمـاه ١٣٩٦ در اسـتان تهـران حـدود ٧/٢ میلیـون فقـره چـک بـه مبلغـی حـدود
٢٧٨ هزار میلیارد ریال وصول شد.
در ماه مورد گزارش در استان تهران از نظر تعداد ١/٨٥درصد و از نظر مبلغ ٩/٧٩درصد از کل مبلغ چک‌های مبادله‌یی وصول شده است.
در ماه مذکور در بین سایر استان‌های کشور بیشترین نسبت تعداد چک‌های وصولی به کـل چک‌های مبادله‌یی در استان به ترتیب به استان‌های گیلان (٥/٨٨ درصـد)، یـزد (٧/٨٦ درصـد) وکرمانشاه (٢/٨٦ درصد) اختصاص یافته است و استان‌های کهگیلویـه و بویراحمـد (١/٧٧درصـد)، کردستان (٠/٧٨درصد) و هرمزگان (٥/٧٩درصد) پایین‌ترین نسبت تعداد چک‌های وصولی به کل چک‌های مبادله شده در استان را به خود اختصاص داده‌اند.
در ماه مورد گزارش، در بین سایر استان‌های کشور بیشترین نسبت مبالغ چک‌های وصـولی بـه کـل مبـالغ چک‌های مبادلـه‌یی در اسـتان بـه ترتیـب بـه استان‌های البـرز (٨/٨٢درصـد)، خوزســتان (٤/٨٢درصــد) و کرمانشــاه (٥/٨٠درصــد) اختصــاص یافتــه اســت و استان‌های هرمزگـان (١/٦٠درصـد)، ایـلام (٠/٦٥ درصـد) و سـمنان (١/٦٩درصـد) کمترین نسـبت مبـالغ چک‌های وصولی به کل مبالغ چک‌های مبادلـه شـده در اسـتان را بـه خـود اختصـاص داده‌انـد.
در شهریورماه ١٣٩٦ در کـل کشـور بـالغ بـر ٤/١میلیـون فقـره چـک بـه مبلغـی بـالغ بـر١٢٨هزارمیلیارد ریال برگشت داده شده است که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد و مبلغ به ترتیـب ٥/٧ درصد و ٢/٧ درصد کاهش نشان می‌دهد. در مـاه مـورد گـزارش در اسـتان تهـران حـدود ٤٦٨هـزار فقـره چـک بـه مبلغـی حـدود٧٠هزار میلیارد ریال برگشت داده شد. در ماه مـورد گـزارش در کـل کشـور ٦/١٥درصـد از کـل تعـداد چک‌های مبادلـه‌یی و ٨/٢١ درصد از کل مبلغ چک‌های مبادله‌یی برگشت داده شده است. در ماه مورد گزارش در استان تهران ٩/١٤درصد از کل تعداد چک‌هـای مبادله‌یی و ١/٢٠درصد از کل مبلغ چک‌های مبادله‌یی برگشت داده شده است.
در ماه مذکور در بین سایر استان‌های کشور بیشترین نسبت مبالغ چک‌های برگشتی به کل مبـالغ چک‌های مبادلـه شـده در اسـتان بـه ترتیـب بـه استان‌های هرمزگـان (٩/٣٩درصـد)، ایلام (٠/٣٥درصد) و سمنان (٩/٣٠ درصد) اختصاص یافته است و استان‌های البرز (٢/١٧درصد)، خوزستان (6/17درصد) و کرمانشاه (5/19درصد) کمترین نسبت مبالغ چک‌های برگشتی به کـل مبالغ چک‌های مبادله شده در استان را به خود اختصاص داده‌اند. در شـهریورمـاه 1396 در کـل کشـور حـدود 4/1میلیـون فقـره چـک بـه مبلغـی بـالغ بـر 123هزار میلیارد ریال به دلایل کسری یا فقدان موجودی برگشت داده شده است. در واقع در کل کشور از نظر تعداد 3/97درصد و از نظر مبلغ 1/96 درصد از کل چـک‌هـای برگشـتی بـه دلایـل کسری یا فقدان موجودی بوده است.
در ماه مورد گزارش در استان تهـران بـالغ بـر 452 هـزار فقـره چـک بـه مبلغـی بـالغ بـر 67 هزار میلیارد ریال به دلایل کسری یا فقـدان موجـودی برگشـت داده شـده اسـت. در واقـع در استان تهران از نظر تعداد 8/96 درصد و از نظر مبلغ 1/96 درصد از کـل چـک‌هـای برگشـتی بـه دلایل کسری یا فقدان موجودی بوده است. در ماه مذکور در بین سایر استان‌های کشور، بیشترین نسبت مبالغ چـک‌هـای برگشـتی بـه دلایل کسری یا فقدان موجودی به کل مبالغ چک‌های برگشتی در استان به ترتیب به استان‌های گیلان (3/98درصد)، گلسـتان (0/98 درصـد) و زنجـان (9/97درصـد) اختصـاص یافتـه اسـت و استان‌های هرمزگــــان (7/77درصــــد)، کهگیلویــــه و بویراحمــــد (0/93درصــــد) و ایلام (1/93درصد) کمترین نسبت مبالغ چک‌های برگشتی به دلایل کسری یا فقـدان موجـودی به کل مبالغ چک‌های برگشتی در استان را به خود اختصاص داده است.
در شهریورماه 1396 در کل کشور حدود
700 هـزار فقـره چـک رمـزدار بـه مبلغـی حـدود 1111هزار میلیارد ریال وصول شد که نسبت به ماه قبل از نظـر تعـداد 3/10درصـد کـاهش و از نظر مبلغ 3/4 درصد افزایش داشته است.
در ماه مورد گزارش در استان تهران بالغ بر 255 هزار فقره چک رمـزدار بـه مبلغـی حـدود 804 هزار میلیارد ریال وصول شد.
در مـاه مـذکور ٥/٥٠ درصـد از تعـداد چک‌های رمـزدار وصـولی در سـه اسـتان تهـران (٥/٣٦ درصد)، خراسان رضوی (٣/٧ درصـد) و اصـفهان (٧/٦ درصـد) وصـول شده اسـت کـه بیشترین سهم را در مقایسه با سایر استان‌ها دارا بوده‌اند. همچنـین بـه لحـاظ مبلـغ ٣/٧٩ درصـد از مبـالغ چک‌های فـوق در استان‌های تهـران (٤/٧٢ درصـد)، اصـفهان (٧/٣ درصـد) و خراسـان رضـوی (٢/٣ درصـد) وصـول شده اسـت.
در شهریورماه ١٣٩٦ درکل کشور بالغ بر
٤/٨ میلیون فقره چک وصـول شد کـه از ایـن تعداد بالغ بر٧/٧ میلیون فقره چک عادی و حدود ٧/٠ میلیون فقره چک رمزدار بوده است. بر ایـن اساس در کل کشور ٧/٩١درصد از کل تعداد چک‌هـای وصـولی، چـک عـادی و ٣/٨ درصـد چـک رمزدار بوده است. در ماه مورد گزارش در کل کشور مبلغی حدود ١٥٧٢هزار میلیارد ریال چک وصـول شد که حدود ٤٦١ هزار میلیارد ریال چـک عـادی و حـدود ١١١١هـزار میلیـارد ریـال چـک رمـزدار است. به عبارتی در کل کشـور ٣/٢٩ درصـد از کـل مبلـغ چک‌های وصـولی، چـک عـادی و ٧/٧٠ درصد چک رمزدار بوده است.
