خیز «بن سلمان» برای قبضه کردن قدرت
بزرگ‌ترین میلیاردر جهان عرب دستگیر شد
گروه جهان
عربستان سعودی یک‌شنبه شاهد یکی از گسترده‌ترین تسویه‌‌حساب‌های سیاسی در دوران رهبری ملک سلمان بود. به دستور کمیته مبارزه با فساد عربستان 11شاهزاده، 4 وزیر فعلی و ده‌ها تن از وزرای پیشین این کشور دستگیر شدند. این بازداشت‌ها زیر نظر کمیته مقابله با فساد که محمد بن‌سلمان ولیعهد عربستان ریاست آن را برعهده دارد، انجام شده است.
خبرگزاری رسمی عربستان هدف از تشکیل این کمیته را پاسداری از منابع مالی ملی، مجازات فاسدان و فرصت‌طلبان سودجو اعلام کرده بود. فرماندهان گارد ملی و نیروی دریایی عربستان نیز برکنار شده‌اند. الولید بن طلال، وزیر پیشین دارایی و یکی از میلیاردرهای سعودی نیز در میان بازداشت‌شدگان است. از او به عنوان ثروتمندترین فرد جهان عرب یاد می‌شود. به گفته برخی ناظران دستگیری فردی مانند الولید بن‌طلال می‌تواند ضربه‌یی بزرگ بر ساختار قدرت عربستان تلقی شود.
درحالی شبکه تلویزیونی العربیه نزدیک به دولت سعودی شیوع بیماری وبا، تبانی در پروژه فاضلاب شهر جده، امضای قراردادهای خرید غیرقانونی سلاح، انعقاد قراردادهای جعلی و پولشویی را از مهم‌ترین دلایل بازداشت‌های گسترده در عربستان عنوان کرده که هنوز مقامات رسمی در این مورد توضیحی ارائه نداده‌اند.
رویترز نوشته، دستگیری‌های گسترده و برکناری‌ها تنها چند ساعت پس از تشکیل کمیته مبارزه با فساد از سوی محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی انجام می‌شود. این کمیته اختیارات وسیعی دارد و می‌تواند با به جریان انداختن تحقیقات، قرار بازداشت صادر کرده و محدودیت‌های مسافرتی ایجاد کند یا دارایی‌های افراد را مسدود کند.
با توجه به همین اختیارات گسترده کمیته مبارزه با فساد است که مجتهد افشاگر معروف سعودی یک‌شنبه در توییترش نوشت:«آنچه اتفاق افتاده، سیطره محمد بن‌سلمان بر اموال شاهزادگان بازداشت شده است. اموال شاهزادگان بازداشت شده بیش از دو تریلیون ریال برآورد شده است.»
بنابر اعلامیه رسمی پادشاهی عربستان، خالد بن عیاف به جای شاهزاده متعب بن عبدالله، فرماندهی گارد ملی را به عهده گرفته است. گارد ملی عربستان یکی از 3 شاخه اصلی نیروهای مسلح آن کشور است و تحت نظارت وزارتخانه‌یی به همین نام اداره می‌شود. در بازه‌یی از زمان و پیش از اوج‌گیری قدرت محمد بن سلمان از متعب بن عبدالله به عنوان یکی از چهره‌های اصلی رهبری احتمالی عربستان نام برده می‌شد. متعب بن عبدالله واپسین عضو مستقیم خانواده ملک عبدالله، پادشاه پیشین عربستان بود که کنترل یک بخش مهم از دستگاه رهبری عربستان را برعهده داشت. ناظران معتقدند که بن سلمان نگران بوده که متعب با انجام کودتا، او را در صورت رسیدن به پادشاهی از قدرت برکنار کند.
همچنین براساس فرمان ملک سلمان، قائم‌مقام وزیر اقتصاد، محمد بن تویجری نیز جانشین عادل فقیه می‌شود. ولیعهد 32ساله عربستان پیش‌تر نیز در سپتامبر دستور بازداشت برخی افراد صاحب نفوذ مذهبی را صادر کرده بود. برآوردها حاکی است که این تغییرات در راستای تحکیم پایه‌های قدرت محمد بن سلمان، ولیعهد جوان عربستان انجام شده است. سلمان بن عبدالعزیز پادشاه عربستان سعودی، ژوئن امسال محمد بن سلمان، پسر 32ساله‌اش را به جای محمد بن نائف به عنوان ولیعهد این کشور منصوب کرد.
گرچه نزدیکان محمد بن سلمان مدعی هستند که مردم عربستان منتظر چنین اقدامی بودند و این حرکت در راستای طرح ولیعهد جوان برای گفت‌وگو با افکارعمومی و تقویت شفاف‌سازی مالی در ادارات عربستان انجام شده، برخی محافل داخل خاندان حاکم نسبت به بهره‌برداری از دستور شتابزده پادشاهی برای تسویه‌حساب سیاسی با دشمنان و رقبای محمد بن سلمان ابراز نگرانی می‌کنند به ویژه اینکه در میان چهره‌هایی که در مرحله اول نام آنها به صورت رسمی برای انجام تحقیقات اعلام شده، اسامی چهره‌های مخالف ولیعهد دیده می‌شود.
تغییر قوانین بازی
ناظران بر این باورند که بازداشت‌های گسترده اخیر(بیش از 38مقام فعلی و پیشین) منجر به تغییر قوانین بازی در عربستان شده و نشان می‌دهد که گروه حامی بن سلمان به دنبال به دست گرفتن تمامی فرصت‌های سرمایه‌گذاری و فضاهای اقتصادی هستند. به ویژه اینکه تصمیم اخیر می‌تواند منجر به حذف تعداد بیشتری از فعالان در حوزه مزایده پروژه‌های زیرساختی شود. شبکه الجزیره با اشاره به حمایت دونالد ترامپ رییسجمهوری امریکا از ولیعهد جوان عربستان نوشته:«ترامپ با وعده صدها میلیارد دلار پروژه‌های زیرساختی به محمد بن سلمان از جاه‌طلبی‌های منطقه‌یی این سیاستمدار جوان حمایت می‌کند؛ به ویژه رویارویی با ایران در منطقه. این دقیقا چیزی است که ترامپ به دنبال آن است.»
گاردین نیز چندی پیش با اشاره به تغییرات اخیر در عربستان نوشته بود:«عربستان مهد جهادگرایی بوده بنابراین ثبات آن ازجمله نگرانی‌های جهانی است. از نظر شرایط داخلی، این کشور با نوعی آشفتگی دست به گریبان است. محمد بن سلمان ولیعهد جوان بی‌تردید قدرت زیادی دارد و بر سیاست‌های اقتصادی، دیپلماتیک و داخلی سلطه بدون منازعی یافته است. او معمار وضعیت پیچیده و خونین جنگ یمن و وضعیت تنش‌آلود رابطه با قطر است. پدرش سلمان بن عبدالعزیر در سلامت نیست و در جلسات دچار فراموشی می‌شود. در این شرایط تعیین هفتمین پسرش به عنوان جوان‌ترین وارث تاریخ عربستان سعودی می‌تواند نشانه قطع رابطه قاطع عربستان با گذشته باشد. ولیعهد جوان وعده داده بر پایه برنامه‌یی موسوم به «چشم‌انداز ۲۰۳۰» دست به اصلاحاتی در ساختار سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی آن کشور زده و برخی از قوانین و مقررات شدیدا محافظه‌کارانه و سخت‌گیرانه در عربستان را تغییر دهد. او در این مدت برنامه خصوصیسازی تاچری و کاهش یارانه‌ها را برای متعادل کردن وضعیت بودجه به اجرا درآورده آن هم در شرایطی که این احتمال وجود دارد، اصلاحات شتابزده رابطه اجتماعی میان خانواده سلطنتی و مردمی را که بیشترشان کمتر از ۳۵سال سن دارند به خطر بیندازد. حال پرسش کلیدی این است که آیا محمد بن‌سلمان اصلاح‌طلبی است که در پی اصلاحات در قلمرو پادشاهی است یا شاهزاده بی‌تجربه‌یی که به قدرت رسیدنش باعث بی‌ثباتی منطقه خواهد شد؟»
سعد حریری هم در عربستان بازداشت شده است
یک روز پس از اینکه سعد حریری نخست‌وزیر لبنان در سفر به عربستان به‌طور غیرمنتظره با انتقاد از ایران و حزب‌الله از دولت استعفا کرد، یک وزیر سابق لبنانی گفته که حریری در ریاض بازداشت شده و مورد بازجویی قرار گرفته است. به گزارش ایسنا به نقل از روزنامه الوسط بحرین، وئام وهاب وزیر سابق لبنانی در توییتی اعلام کرد: «من از دولت لبنان می‌خواهم تا امنیت بازگشت سعد حریری به کشور را تامین کند. تاکید دارم که این شخص بازداشت شده است و پس از اینکه دوست او، التویجری بازداشت شد، حریری نیز مورد بازجویی قرار گرفت.» مجتهد افشاگر معروف سعودی نیز در صفحه توییترش نوشته که سعد حریری نخست‌وزیر نمی‌توانست چنین بیانیه‌یی بدهد؛ چراکه وضعیت در لبنان به سمت کاهش مشکلات دولت پیش می‌رفت و تمام این مسائل به رفتن وی به عربستان مرتبط است. ترور حریری در راستای منافع حزب‌الله نیست و طبق اطلاعات نهادهای امنیتی سعودی، خطر گروه‌های تکفیری برای حریری بیش از حزب‌الله است؛ چراکه آنها حریری را عامل ضعیف شدن آنها در مقابل حزب‌الله می‌دانند. حریری ایدئولوژی مذهبی کافی برای دشمنی با ایران را ندارد. واقعیت این است که حریری اکنون در کنار شاهزادگان و مقامات بازداشت شده سعودی است. سعد الحریری تابعیت سعودی دارد و دولت این کشور می‌تواند با او به مثابه یک شهروند عادی برخورد کند.
