بهبودهای «انتصابی» وضع زنان در نفت

 نادی صبوری

دبیر سرویس انرژی

«نخستین قائم‌مقام زن در وزارت نفت منصوب شد.» این خبری بود که چندی پیش انتشار یافته و وزارت نفت را به‌عنوان پیشرو در بهبود جایگاه زنان در عرصه مدیریتی بر سر زبان انداخت. اما در اینجا باید مکث کرد و پرسید آیا صرف «انتصاب» یک زن به این جایگاه می‌توان به تغییر چهره‌ مردانه صنعت نفت امیدوار بود؟ در متون مطالعات زنان، همواره این مساله که تغییرات باید بنیادین رخ دهند، مطرح بوده است. «زبان» را در اینجا می‌توان از بنیادی‌ترین خاستگاه‌ها برای تغییر دانست. بیژن زنگنه وزیر نفت در دولت یازدهم نیز مرضیه شاهدایی را به‌عنوان معاون خود منصوب کرد که امری کم‌سابقه در نفت بود اما این تمام ماجرا نیست. وزیر نفت دیروز حین صحبت‌هایش در مورد صادرات گاز از مثالی استفاده کرده که خواسته یا ناخواسته به تضعیف جایگاه زنان در جامعه منجر می‌شود. او عنوان کرده است: قیمت صادرات گاز به ترکیه، بحث دیگری است، اگر بخواهیم گاز را به قیمت گاز صادراتی به ترکیه به سایر مناطق بفروشیم، باید دختر خود را بدون شوهر در خانه نگه داریم. زنگنه در بخش بعدی صحبت‌هایش که جای تامل بیشتری نیز دارد گفته است: «ما چهار دختر داریم که یکی از آنها با پسر شاه، ازدواج کرده است، اگر بخواهید که بقیه دخترها نیز با پسر شاه ازدواج کنند، این دختران ترشیده و در خانه خواهند ماند.» استفاده از عباراتی همچون «ترشیده» توسط وزیر نفت کشور منجر به بازتولید تفکری می‌شود که «زن» را صرفا با هدف ازدواج و نه غیر آن می‌نگرد. در این طرز فکر حتی اگر زن مذکور به مناصبی بالاتر از قائم‌مقامی وزیر مانند رییس‌جمهوری نیز دست پیدا کند باز دچار کاستی تلقی می‌شود. از سویی استفاده از مثال «دختر دم‌بخت» که عده‌یی غیر از او قرار است درباره وضعیتش تصمیم بگیرند، برای توصیف منابع گازی ایران، در تضاد با اراده شخصی انسان‌ها برای سرنوشت خود است. بسیاری بر این باور هستند که اطمینان یافتن از تغییر چهره مردانه مدیریتی کشور بدون گذر از مجرایی که منجر به تغییر این نوع طرز فکرها می‌شود، ناممکن خواهد بود. از وزیر محترم نفت انتظار می‌رود که باتوجه به تغییرات جامعه به‌ویژه در یک دهه اخیر و تلاش زنان برای زدودن افکاری که آنها را مجبور به حبس در مطبخ‌ها می‌داند، در ادامه از الفاظ و امثال دیگری برای توصیف صادرات گاز ایران به دیگر کشورها استفاده کنند.