کودکان در انتظار چتر قانون
گروه اقتصاد اجتماعی|
از آخرین باری که قانونی برای حمایت از کودکان در ایران به تصویب رسید، نزدیک به ۱۵ سال می‌گذرد. قانونی که گرچه در سال‌های ابتدایی دهه ۸۰ گامی موثر برای مقابله با کودک آزاری محسوب می‌شد اما گزارش‌های متعدد از خشونت به کودکان در سال‌های بعد از تصویب آن، حکایت از ناکارآمدی این قانون و لزوم بازبینی آن دارد. اتفاقی که البته ۶ سال پیش توسط دولت وقت کلید خورد اما عمر مجلس نهم به تصویب آن قد نداد و به خاطر اختلاف نظر بر سر ماده‌یی که به تنبیه کودکان توسط والدین ختم می‌شد از ادامه راه بازماند. اما تراژدی‌های تلخ مرگ آتنا اصلانی، خبر تعرض به کیمیا، دختر بچه ۷ ساله و قتل آتنا اصلانی دوباره یک زخم کهنه را تازه کرد، زخم تصویب قانونی جامع برای حمایت از کودکان که نزدیک به ۶ سال در مجلس خاک خورد.
اتفاقات تلخی که برای این کودکان رخ داد سبب شد تا لایحه ۸۰ ماده‌یی حمایت از کودکان و نوجوانان پس از ۶ سال دوباره به شور گذاشته شده تا یک به یک ماده‌های قانونی آن تصویب شود. اگرچه روند بررسی این لایحه به کندی پیش رفت اما در نهایت، روز گذشته، نایب‌رییس کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس از اتمام بررسی لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان در این کمیسیون خبرداد.
محمد کاظمی، درباره وضعیت نهایی این لایحه می‌گوید: « لایحه درنخستین هفته پس از اتمام بررسی بودجه دردستورکار صحن علنی مجلس قرار می‌گیرد، البته بررسی لایحه حمایت ازکودکان و نوجوانان به دلیل گستردگی درمدت زمان طولانی انجام شد؛ ضمن اینکه برای رفع برخی نقاط ابهام و مسائل این لایحه کمیته فرعی تشکیل شد. » در حالی که برخی کارشناسان معتقدند احتمال موکول شدن تصویب این لایحه به سال آینده وجود دارد، اما آنطور که یحیی کمالی پور، عضو هیات رییسه کمیسیون قضایی وحقوقی مجلس می‌گوید، این لایحه تا پایان سال تصویب می‌شودو هیچ دلیلی برای ارجاع آن به سال 1397 وجود ندارد.
قانون فعلی ناقص است
به گفته کارشناسان از آنجایی که این لایحه نقاط قوت بسیاری نسبت به قانون فعلی دارد می‌تواند به کاهش جرم علیه کودکان به خصوص کودک آزاری، کمک کند. مطهره ناظری، رییس هیات‌مدیره انجمن حمایت از حقوق کودکان درباره این موضوع می‌گوید: « بی‌تردید تصویب لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان موجب کاهش جرایم ارتکابی علیه کودکان و نوجوانان می‌شود. درحال حاضر قانون حمایت از کودکان و نوجوانان مصوب سال 81، مشتمل بر 9 ماده را در اختیار داریم که بسیار ناقص است و حمایت همه‌جانبه از کودکان را در برنمی گیرد. این در حالی است که در لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان بحث کودک آزاری به صورت جدی مورد توجه و بررسی قرار گرفته است و برای موضوعی مانند کودک آزاری تدابیر حمایتی و قضایی پیش‌بینی شده است. »
او افزود: «در لایحه حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان، علاوه بر تعریف خطر شدید و قریب الوقوع کودک آزاری، وضعیت مخاطره آمیز نیز تعریف شده است که در صورت توجه به آن از ورود آسیب جدی به کودک ونوجوان جلوگیری می‌شود. ناظری درباره سایر موادی که در این لایحه برای حمایت از کودکان در نظر گرفته شده است، بیان کرد: همچنین در این لایحه به مواردی مانند بدسرپرستی و زندانی بودن والدین، فرار کودک از خانه، خشونت مستمر، عدم ثبت ولادت، سوءرفتار، بهره‌کشی، هر گونه صدمه و اذیت و آزار کودک اعم از شکنجه جسمی و روحی کودکان و نادیده‌گرفتن عمدی سلامت و بهداشت روانی و جسمی کودکان، ممانعت از تحصیل کودکان، خرید و فروش کودکان، بهره کشی از کودکان و فعالیت مجرمانه به وسیله کودک اشاره شده است. »
ایجاد دفتر حمایت قضایی از کودکان
رییس هیات‌مدیره انجمن حمایت از حقوق کودکان گفت: در این لایحه مقرر شده دفتری با عنوان «حمایت قضایی از کودکان و نوجوانان» تحت نظر دادستان ایجاد شود و وظایف دستگاه‌هایی مانند سازمان بهزیستی، وزارت آموزش و پرورش، وزارت کار و نیروی انتظامی در این زمینه در این لایحه، تعیین شده است. ناظری افزود: این سازمان‌ها هرکدام، وظایفی را در حمایت از کودکان و نوجوانان برعهده دارند که از جمله این وظایف می‌توان به شناسایی کودکان در معرض خطر، توانمندسازی و برقراری امنیت و معرفی به مراجع قضایی یا حمایتی برای رفع خطر از کودک، اشاره کرد.
وی ادامه داد: همچنین در این لایحه والدینی که مرتکب جرم کودک‌آزاری می‌شوند در مواردی از سرپرستی کودک خود محروم خواهند شد.
لایحه همه‌جانبه
رییس هیات‌مدیره انجمن حمایت از حقوق کودکان گفت: در لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان، تمام مصادیق کودک آزاری‌ها و نقض حقوق کودک در همه ابعاد لحاظ شده است و در برخورد با انواع کودک آزاری ضمانت اجراهای کیفری و غیرکیفری در نظر گرفته می‌شود.
ناظری افزود: در لایحه جدید به کودکان در معرض خطر پرداخته شده است چرا که ممکن است بسیاری از کودکان بزه دیده نباشند اما در معرض بزه دیدگی قرار داشته باشند و اگر قانون نسبت به آنها توجه کرده و حساسیت نشان دهد، می‌توان از بزه دیدگی این کودکان پیشگیری کرد. بنابراین لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان به کودک آزاری نگاه فراگیر‌تری دارد و بیشتر از آنکه بخواهد به مجازات‌‌ها بپردازد به پیشگیری پرداخته است.
او بیان کرد: در نهایت می‌توان نتیجه گرفت که تصویب لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان، در صورت آگاهی رسانی احکام آن به عموم و همچنین پایبندی همگان به مفاد آن تا حدود زیادی می‌تواند در کاهش انواع کودک آزاری‌ها موثر باشد و به مقابله با خشونت علیه
کودکان بپردازد.
