افزایش ۲۵۰ درصدی پروازهای عبوری از ایران
گروه راه و شهرسازی
آن‌گونه که وزیر راه و شهرسازی گفته است، طی 6 سال گذشته حجم پروازهای عبوری از آسمان ایران 250درصد رشد کرده است. به عبارت دیگر، طی دوره یاد شده به‌طور میانگین، پروازهای عبوری سالانه 41.6درصد رشد داشته است. در این میان، نگاهی به آمار حجم پروازهای عبوری از آسمان ایران نشان می‌دهد که میانگین پروازهای عبوری از آسمان ایران تا پیش از سال ۹۴ حدود ۴۵۰ پرواز روزانه بود که در سال ۹۴ و با اجرایی شدن برجام این آمار با افزایش ۱۰۰درصدی همراه شد و هم‌اکنون به‌طور متوسط روزانه حدود هزار پرواز خطوط هوایی خارجی از آسمان ایران عبور می‌کند.
درواقع رقم 41.6 محاسبه شده در هر سال، متوسط رشد پروازهای عبوری از آسمان ایران در هر سال است و آمار نشانگر آن است که بیشترین رشد از سال 94 تا هم‌اکنون در حجم پروازها رخ داده است و پیش از سال 94 و به‌دلیل تشدید تحریم‌ها علیه ایران، حجم پروازها نسبت به سال‌های قبل کاهش چشمگیری داشته است. البته ناگفته نماند که وقوع رخدادهای سیاسی مانند تحریم عبور هواپیماهای قطری از آسمان کشورهای عربستان‌سعودی، امارات‌متحده‌عربی، بحرین و مصر و همچنین ناامنی آسمان عراق در سال‌های گذشته و اجرای برجام، پتانسیل آسمان ایران برای افزایش پروازهای عبوری را بهبود داد. به‌عنوان نمونه، برخی برآوردها حاکی از این است که شرکت فرودگاه‌ها پس از تحریم پروازهای قطری توانست ماهانه از محل دریافت حق عبور (شارژ) پروازهای قطری از آسمان ایران، بیش از ۵۱میلیارد تومان درآمد کسب کند.
آسمان عراق جذاب‌تر از ایران
کارشناسان صنعت هوانوردی، در شرایط کنونی درآمد پروازهای عبوری ایران را به‌صورت روزانه حدود 1.8میلیون دلار محاسبه می‌کنند که رشد ترافیک هوایی می‌تواند تاثیر چشمگیری در افزایش درآمدها داشته باشد. بر همین اساس باید تلاش شود تا حجم پروازهای عبوری از آسمان ایران رشد کند. اما در این میان موانعی به چشم می‌خورد که سد راه افزایش حجم ترافیک هوایی آسمان ایران و رشد درآمدهای حاصل از آن است. مهم‌ترین عامل، عدم رقابتی بودن پیشنهادهای ایران برای هزینه‌های مربوط به عبور از آسمان ایران با ارقام اعلام شده از سوی دیگر کشورهاست.
درواقع بالا بودن نرخ هزینه خدمات ناوبری به پروازهای عبوری در ایران نسبت به کشورهای منطقه ازجمله عراق، موضوعی است که نگرانی کارشناسان این صنعت را درباره خالی شدن آسمان ایران از پروازهای عبوری به همراه داشته است. اگرچه هنوز امنیت کامل در عراق و آسمان این کشور برقرار نشده اما پایین بودن نرخ هزینه خدمات ناوبری این کشور به پروازهای عبوری در مقایسه با ایران می‌تواند عراق را به رقیب اصلی کشورمان در جذب پروازهای عبوری تبدیل کند. نگاهی به آمار و ارقام مطرح شده برای هزینه عبور هواپیما از آسمان عراق به خوبی این موضوع را روشن می‌کند. در حالی که براساس آیین‌نامه اجرایی ماده ۶۳ قانون وصول مطالبات برخی درآمدهای دولت در حوزه هوانوردی و فرودگاهی، به‌ازای هر تن از حداکثر وزن هنگام برخاست هواپیما در یک کیلومتر پرواز در آسمان ایران، درآمد 004/۰ دلاری درنظر گرفته می‌شود. نرخ هزینه خدمات ناوبری به پروازهای عبوری در کشور عراق رقمی کمتر از 15درصد نرخ ایران است و همین موضوع آسمان عراق را نسبت به ایران برای ایرلاین‌های خارجی جذاب‌تر می‌کند.
توسعه چابهار شتاب می‌گیرد؟
اعلام رشد 250درصدی حجم پروازهای عبوری از آسمان ایران توسط عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی، در حالی مطرح شد که او برای افزایش همکاری‌های مربوط به حوزه حمل و نقل در هند به‌سر می‌برد و به گفته کارشناسان این سفر، اختلافات میان دهلی‌نو و تهران را درباره توسعه بندر چابهار کاهش داده و با کاهش این اختلافات علاوه بر بهبود در حمل و نقل بندری می‌توانیم شاهد افزایش همکاری‌های ایران با هند در حمل و نقل ریلی هم باشیم. به عبارت دیگر، توسعه چابهار به‌عنوان نقطه کانونی تقاطع بندری و ریلی ایران از این پس شتاب بیشتری خواهد گرفت و به این ترتیب بخش‌های ترابری دریایی و ریلی کشور نیز همچون ترابری هوایی دوران تازه‌یی را تجربه خواهند کرد.
آخوندی در این سفر، با بیان اینکه چابهار را دروازه ملت‌ها نامگذاری کرده‌اند، گفت: در سال ۲۰۱۸ به گسترش تجارت در کریدورهای مختلف مانند شمال به جنوب، جنوب به غرب، شرق به غرب بیشتر توجه خواهد شد، درواقع با توسعه این کرویدور و تلاش کشورهای ذی‌نفع در منطقه دسترسی کشورهای مختلف ازجمله هند به روسیه و کشورهای اروپاو دیگر کشورها آسان‌تر و کوتاه‌تر خواهد شد.
او معتقد است که توسعه بندر چابهار نه تنها برای ایران، هند و افغانستان بلکه برای دیگر کشورها ازجمله روسیه، گرجستان و سایر مناطق هم منافع اقتصادی زیادی خواهد داشت. وزیر راه و شهرسازی درباره مذاکراتی که در سفر سه روزه خود از پایتخت هند انجام داده است، گفت: در جلسه با مقامات هند سه موضوع مهم بررسی شد که نخستین موضوع شامل توسعه راه‌آهن چابهار به زاهدان به ارزش یک میلیارد دلار است. نکته دوم هم شامل تولید ۲۰۰ لکوموتیو برای قطار‌های باری است که قرارداد بسیار مهمی میان هند و ایران است. آخوندی با بیان اینکه هند برای تامین مالی این پروژه اعلام آمادگی کرده است، افزود: بخشی از این لکوموتیوها در ایران تولید خواهد شد و ارزش این پروژه ۶۰۰ میلیون دلار تخمین زده می‌شود و ظرف مدت سه سال تکمیل خواهد شد. وزیر راه و شهرسازی توضیح داد: موضوع سوم مورد مذاکره، تولید مشترک ریل میان هند و ایران است. بخشی از این ریل به صورت مستقیم از هند خریداری خواهد شد اما بخش اعظم تولید ریل در شرکت ذوب‌آهن اصفهان انجام خواهد شد. شرکت ذوب‌آهن اصفهان می‌تواند ۴۰۰ هزار تن شمش فولاد را از هند دریافت کند. دولت هند نیز علاقه‌مند به تامین اعتبار این پروژه است. وزیر راه و شهرسازی بار دیگر تاکید کرد که «مذاکرات ما با مقامات هندی در این سفر برای تحقق همکاری‌هایی به ارزش بیش از ۲ میلیارد دلار بود.»
درآمد سالانه حاصل از پروازهای عبوری چقدر است؟
براساس مصوبه مجلس شورای اسلامی در آذر ۹۳ در زمینه الحاق متنی به ماده ۴۵ قانون بخشی از مقررات مالی، دولت مکلف شده است ۱۰درصد درآمد عبور هواپیماهای غیرنظامی و ۵۰درصد درآمد حاصل از عبور هواپیماهای نظامی را صرف تامین سامانه راداری و کمک‌ناوبری مدافعان هوایی به پایگاه پدافند هوایی مهاجمان کرده و به حساب ارتش واریز کند.
درآمد روزانه پروازهای عبوری را می‌توان براساس آیین‌نامه اجرایی ماده ۶۳ قانون وصول مطالبات برخی درآمدهای دولت در حوزه هوانوردی و فرودگاهی محاسبه کرد؛ به این صورت که به‌ازای هر تن از حداکثر وزن هنگام برخاست هواپیما در یک کیلومتر پرواز در آسمان ایران، درآمد 004/۰دلاری درنظر گرفته می‌شود.
بنابراین در شرایطی که گفته می‌شود به‌طور متوسط روزانه هزار پرواز از آسمان ایران عبور می‌کند و با درنظر گرفتن متوسط وزن ناوگان عبوری در متوسط اندازه مسیر پروازی، درآمد روزانه یک‌میلیون و ۷۰۰هزار دلاری (7/1میلیون دلاری) برای پروازهای عبوری از آسمان ایران به دست می‌آید و با درنظر گرفتن این رقم می‌توان درآمد سالانه پروازهای عبوری از آسمان ایران را به‌طور متوسط ۶۵۷میلیون دلار دانست؛ یعنی حدود ۲هزار میلیارد تومان.
