شروط اجرای طرح قیمت تضمینی
در صورتی که ۱۱پیش شرط برای اجرای قیمت تضمینی در بورس فراهم شود، این طرح موفق خواهد بود و شفافیت در خرید گندم ایجاد می‌شود. مدیر مطالعات اقتصادی و سنجش ریسک بورس کالای ایران با اشاره به مطالب فوق بیان کرد: طرح قیمت تضمینی جلوی بسیاری از سوءاستفاده‌ها را می‌گیرد، به شرط آنکه 11 پیش‌شرط از جمله اعلام به موقع قیمت رعایت شود و مابه‌التفاوت نرخ تضمینی و قیمت بورس به موقع به کشاورزان پرداخت شود. فلاح در خصوص اینکه انتقال گندم از یک انبار و سیلو به انبار و سیلوی دیگر میان استان‌ها و شهرها برای کشاورز درد سر است، گفت: ما باید خرید تضمینی را با قیمت تضمینی مقایسه کنیم. در تغییر ساختار نمی‌توان انتظار داشت که تمام مشکلات قبلی را ساختار جدید به یک‌باره حل کند. تغییر ساختار یکسری مشکلات را حل می‌کند، اما اینکه همه را حل کند، درست نیست.
به گزارش فارس، وی افزود: اگر سیستم انبارداری ایجاد شود که برای انبار‌دار صرفه داشته باشد که با ایجاد تجهیزاتی بتواند مورد پذیرش بورس قرار گیرد، آن زمان زمینه برای اصلاح انبار افزایش می‌یابد. در دوسال اخیر اصلاحات زیادی در سیستم جو و ذرت ایجاد شده است. به عنوان مثال گاهی براساس مدل خرید تضمینی، انبارها محصول را دریافت می‌کردند، اما در سر رسید اعلام می‌شد که ذخیره انبار با ارقام چندین هزار تنی کسری رو به رو شده و با یک صورت جلسه مشکل را حل می‌کردند. این کارشناس بازار سرمایه تصریح کرد: در این سال‌هایی که مدل قیمت تضمینی اجرا شده، یک کیلو گرم کسری را هم نمی‌پذیریم. انباری بوده که 17 تن کسری به بار آورده، ولی گفته‌ایم، باید از بازار این کمبود را تامین و جای ذرتی که خریده بگذارد و تحویل خریدار بدهد. این پول بیتالمال بود که در جیب عده‌یی می‌رفت. سیستم به تدریج اصلاح می‌شود. مدل حمایت در دنیا هم‌اکنون به سمت مدل‌های بازار محور حرکت می‌کند. وی اذعان داشت: بر این اساس، تغییرات باید تدریجی و براساس ظرفیت‌ها انجام شود. به عنوان مثال در مورد گندم عنوان می‌شود، چرا دولت بخرد. یارانه به کشاورز بدهید و خود بازار خریداری کند. نیازی به بورس نیز نیست. براساس زمین و میزان تولید یارانه نقدی بدهید. در حالی که یک شبه نمی‌توان همه‌چیز را عوض کرد. لازم است گذار به صورت کنترل شده اتفاق بیفتد. ابتدا معامله کشاورز با بخش خصوصی در بورس انجام شود و حرکت به سمت بازارمحوری و خروج دولت از تصدی‌گری و ایفای نقش بخش خصوصی فراهم شود. فلاح ابراز داشت: بورس کالای ایران 11 مورد الزام را برای موفقیت آمیز بودن اجرای طرح احصا کرده است که در صورت برقرار بودن این الزامات ما امیدوار به موفقیت این طرح و حمایت شایسته از کشاورزان هستیم.
مدیر مطالعات اقتصادی و سنجش ریسک بورس کالای ایران درخصوص این الزامات عنوان کرد: اخذ تصویبنامه هیات وزیران و شورای اقتصاد درخصوص اجرای مدل: تصویب و ابلاغ مدل اجرایی حداقل 2ماه پیش از آغاز فصل برداشت در قالب الزام وزارت جهاد کشاورزی به اجرای سیاست قیمت تضمینی گندم در کل کشور نیز بسیار حیاتی است. تصویب این موضوع بعد از شروع فصل برداشت می‌تواند موجب اجرای ناموفق طرح شود. وی افزود: شناسایی کشاورزان و تعیین سطح زیرکشت و میزان برداشت آنان حداقل 2 ماه قبل از فصل برداشت: یکی از الزامات مهم آن است که پس از فصل کاشت در هر منطقه اطلاعات مربوط به کشاورزان تهیه و ارزیابی شود. به این منظور، سامانه الکترونیکی و ارتباط آن با سامانه اطلاعات جامع بازرگانی خرید گندم شرکت بازرگانی دولتی، الزامی است. حساب کشاورزان گندم‌کار نزد بانک کشاورزی و به روز رسانی آن، جزئی از اطلاعات این سامانه است. شناسایی کشاورزان و تعیین میزان تحویل هر کشاورز حداقل 2 ماه پیش از شروع فصل برداشت، براساس برآوردهای قابل اتکای میزان تولید در سامانه‌یی الکترونیکی صورت گیرد و دولت به دریافت محصول از کشاورز صرفا در سقف سهمیه پایبند باشد. این موضوع بسیار حیاتی و مهم و تنها مسیر قابل اتکای جلوگیری از بروز فساد و فروش محصول دیگری جز محصول تولیدی کشاورز در سال جاری به دولت است. همچنین، تعیین زمان‌بندی تحویل محصول در هر انبار توسط هر کشاورز، الزام دیگر جهت موفقیت طرح آن است که قبل از فصل برداشت براساس اطلاعات مذکور در سامانه موضوع بند 2 فوق، جانمایی انبارها و همچنین میزان تحویل محصول هر کشاورز به همراه زمان‌بندی اولیه پیشنهادی کشاورز و تایید شده توسط مراکز جهاد کشاورزی یا انبارها، مشخص باشد، تا از بروز صف و ازدحام جلوی انبارها (مراکز تحویل) جلوگیری شود. فلاح گفت: این موضوع می‌تواند به‌شدت در جلوگیری از بروز فشار واسطه‌ها و دلالانی که قصد سوءاستفاده و تحویل محصول نامرغوب به مراکز را دارند موثر باشد. همچنین، یکی از دلایل ناموجه اعلامی در مورد علت تحویل محصول نامرغوب و تحویل محصول از واسطه‌ها، همواره همین ازدحام در مراکز تحویل (مراکز خرید در طرح خرید تضمینی) بوده است. وی عنوان کرد: انجام اصلاحات در جدول پاکی خرید گندم با لحاظ نمودن استانداردهای کیفی: حداقل استاندارد تحویل گندم از کشاورزان باید برمبنای متوسط محصول کیفی تحویلی سال‌های قبل باشد. به نظر می‌رسد افت مفید و غیرمفید 1 و 1 درصد باید مبنای پرداخت قیمت تضمینی به کشاورز باشد. علاوه بر این، حداکثر افت مفید و غیرمفید مجاز تحویل نیز باید به نفع کیفیت تعریف شود. هر انبار یا مرکز تحویل، هر مشخصات و کمیت محصولی را که تحویل می‌گیرد، باید تحویل خریدار بدهد. حتی الزام به بوجاری محصول قبل از تحویل نیز گزینه قابل بررسی است. توجه به بند 3 فوق برای تحق
ایجاد انگیزه خرید
وی تصریح کرد: یک الزام مهم جهت موفقیت طرح آن است که قیمت گندم کشاورز که در بورس فروخته می‌شود، از قیمت گندمی که شرکت بازرگانی دولتی ایران به فروش می‌رساند، پایین‌تر باشد تا مصرف‌کنندگان گندم به خرید از بورس در فصل برداشت تمایل داشته باشند. در غیر این صورت مصرف‌کنندگان صرفا نیاز مصرفی جاری خود را خواهند خرید. این اختلاف قیمت می‌تواند به میزان مبلغ هزینه‌های تبعی دولت برای ذخیره‌سازی محصول و بار مالی مربوطه باشد.
احراز وجود بسترهای الکترونیکی
فلاح اذعان داشت: محاسبه و تخصیص وجه حاصل از فروش محصول در بورس و گزارش‌گیری پرداخت‌های انجام شده، تطبیق فرآیندهای فعلی با فرآیندهای بورس و لزوم هماهنگی سامانه‌ها برای انجام عملیات عرضه و تخصیص محصول و وجه به کشاورزان بسیار مهم است. این سامانه در دو سال گذشته در دو محصول ذرت و جو آزموده شده و بسترهای مربوطه کاملا در مجموعه مشابه (شرکت پشتیبانی امور دام) مهیا است. پیاده‌سازی سیستم مذکور و تست آن حداقل یک ماه قبل از آغاز هر فرآیندی الزامی است.
ایفای تعهدات بازارساز در طرح و پیش‌بینی تنخواه برای شرکت بازرگانی دولتی ایران به عنوان بازارساز: با توجه به اینکه در سال اول طرح ممکن است برخی از متقاضیان خرید به دلیل عدم آشنایی یا مقاومت‌های عمدی، وارد خرید نشوند لازم است (باتوجه به اینکه دوره برداشت با دوره مصرف بسیار فاصله دارد) برای خرید گندم مازاد در فصل برداشت، تنخواه لازم در اختیار شرکت بازرگانی دولتی قرار گیرد، تا پس از گذشت یک زمان منطقی (حداکثر دو هفته) از تحویل گندم توسط کشاورز به انبار و فروش نرفتن گندم، بازار ساز وارد شده و اقدام به خرید نماید. این موضوع از انباشت محصول فروش نرفته و بروز نارضایتی در کشاورزان جلوگیری می‌نماید.
اجرای طرح و فرهنگ‌سازی
وی بیان کرد: احراز وجود ادبیات مشترک در مفاهیم اجرای طرح و فرهنگ‌سازی و آماده‌سازی ذی‌نفعان، اگرچه به نظر می‌رسد جلسات بسیار متعدد و مفصل برگزار شده درخصوص این طرح در وزارت جهاد کشاورزی و شرکت بازرگانی دولتی و سازمان برنامه و بودجه، جای ابهامی در مورد بسیاری از مفاهیم باقی نگذاشته است، اما لازم به نظر می‌رسد که بار دیگر در یک جلسه مفصل، کلیه مفاهیم طرح (مثلا مفهوم بازارساز) تبیین شود تا مانند موضوع گندم سال 96، تفاسیر متفاوت از مصوبات در حین اجرا بیان نشود.
همچنین زمان‌بندی اجرای طرح به صورت دقیق توسط وزارت جهاد کشاورزی تبیین شود. همچنین در صورت وجود اراده و برنامه جدی برای اجرای طرح، جلسات مستمر با وزارت جهاد کشاورزی، مراکز خدمات، شرکت بازرگانی دولتی، سیلوداران، اتحادیه تعاون روستایی، آردساز‌ها و کارگزاران بورس پیش از فصل برداشت برگزار و ابهامات مورد بحث قرار گیرد.
