آخرین تلاش اروپا برای حفظ برجام

گروه ایران

آخرین تلاش اروپایی‌ها برای آنکه ترامپ را به ماندن در برجام متقاعد کنند به دست ماکرون و مرکل انجام می‌شود. ماکرون رییس‌جمهور فرانسه 24 آوریل برای نخستین‌بار پس از به قدرت رسیدن به امریکا می‌رود، مرکل هم آن‌طور که رسانه‌های آلمانی می‌گویند سه روز پس از سفر ماکرون، یعنی 27 آوریل با رییس‌جمهور امریکا دیدار می‌کند؛ هر چند هنوز زمان این سفر از سوی مقامات آلمانی تایید نشده است. این سفر روسای جمهور دو کشور اروپایی به امریکا در حالی انجام می‌شود که 22 اردیبهشت ماه یعنی 15 روز بعد از سفر مرکل، ترامپ باید پایبندی ایران به برجام را تایید یا رد کند.

رییس‌جمهور امریکا که در ضرب‌الاجل‌های پیشین، با وجود مخالفت علنی با برجام، پایبندی ایران به این توافق را تایید کرده بود، گفته است که دیگر چنین نخواهد کرد. بهانه ترامپ برنامه موشکی و حضور مستشاری ایران در سوریه است که به اعتقاد او برجام باید آنها را کنترل می‌کرده، اما این اتفاق نیفتاده است، از این رو به زعم ترامپ، این توافق بدترین توافق تاریخ است. در عین حال که رییس‌جمهور امریکا پایان محدودیت‌های هسته‌یی ایران پس از چند سال را هم از نواقص توافق خوانده که باید اصلاح شود. اما مقامات ایرانی و در کنار آن، اروپایی‌ها تغییر برجام و مذاکره جدید بر سر موضوع هسته‌یی ایران را ناشدنی می‌دانند برای همین خواهان پایبندی امریکا به امضای خود هستند.

 برجام غیرقابل تغییر

به اعتقاد اروپایی‌ها مفاد توافق هسته‌یی قابل تغییر نیست و نگرانی‌هایی که امریکا درباره سیاست‌های منطقه‌یی ایران مطرح می‌کند هم ارتباطی با برجام ندارد. در همین رابطه، وزیر امور خارجه آلمان که هفته پیش به اردن سفر کرده بود، ضمن اعلام حمایت از توافق هسته‌یی گفته بود که رفتار جمهوری اسلامی در سوریه و همچنین برنامه ‌موشکی این کشور باید جدا از توافق هسته‌یی بررسی شود. پیش از این نیز روسای جمهور انگلیس، آلمان و فرانسه در بیانیه‌یی مشترک به موضع منفی ترامپ واکنش نشان داده و رییس‌جمهور امریکا را از خروج از برجام برحذر داشته بودند، چراکه به اعتقاد آنان «برجام حاصل ۱۳ سال تلاش‌های دیپلماتیک است» و بنا به ارزیابی این سه رهبر اروپایی توافق اتمی از این امر جلوگیری می‌کند که ایران از فناوری اتمی برای اهداف نظامی بهره گیرد.

آنها ابراز امیدواری کرده‌ بودند که بتوانند این توافق را نجات دهند: «ما دولت و کنگره امریکا را ترغیب و تشویق می‌کنیم پیش از آنکه تصمیمی بگیرند پیامدهای تضعیف برجام در رابطه با امنیت امریکا و متحدان این کشور را مورد بررسی قرار دهند.» اما موضع‌گیری‌های ترامپ که نشان می‌دهد تلاش‌های آنان با وجود آنکه برجام را تا به امروز زنده نگه داشته، اما در تصمیم نهایی امریکایی‌ها تغییری ایجاد نکرده است.

 اروپایی‌ها در آخرین تلاش‌ها، پیش از برگزاری نشست مشترک برجام در وین، نشستی را با امریکایی‌ها برگزار کردند تا پیشنهاداتی را به آنها ارائه کنند. پیشنهادی که اگرچه هیچ مقام رسمی اروپایی آن را رسانه‌یی نکرد، اما گویا اعمال تحریم اتحادیه اروپا علیه ایران به بهانه فعالیت‌های موشکی و سیاست‌های منطقه‌یی بوده که در ازای آن امریکا از برجام خارج نشود. ظاهرا این سیاست سه کشور اروپایی واکنشی بوده به درخواست امریکا مبنی بر دستیابی به یک توافق مکمل. رویترز در بهمن ماه سال گذشته از دستیابی به سندی خبر داد که براساس آن شدت خواسته‌های امریکا از اروپا به اندازه شروط ترامپ نیست. براساس این سند وزارت خارجه امریکا از شرکای اروپایی خود انتظار دارد تا برای دستیابی به یک توافق مکمل در جهت رفع نگرانی‌های مربوط به توسعه و آزمایش موشک‌های بالستیک ایران، تضمین بازرسی‌های گسترده آژانس و رفع نواقص مربوط به بند «غروب آفتاب» با واشنگتن همکاری کند. مطالباتی که چند مقام اروپایی و امریکایی پیشین در گفت‌وگو با رویترز آن را کمتر از شروط ترامپ برای ماندن در برجام دانستند، از این رو ممکن است این موضوع باعث تسهیل توافق اروپا و امریکا در این باره شود. هر چند مقامات ایرانی بارها نسبت به این خواسته امریکایی‌ها واکنش منفی نشان داده و آن را به معنای نقض برجام دانسته‌اند. با وجود این ممکن است سفر ماکرون و مرکل به امریکا و دیدار آنها با ترامپ چانه‌زنی بر سر همین پیشنهاد امریکایی‌ها باشد.

 چالش تعرفه‌ای اروپا با امریکا

هرچند چالش میان دو کشور قدرتمند عضو اتحادیه اروپا با امریکا تنها بر سر برجام نیست، وضع تعرفه‌های گمرکی برای واردات فولاد و آلومینیوم جدید‌ترین تصمیم چالش‌برانگیز ترامپ بوده که با واکنش تند اتحادیه اروپا مواجه شده است. چندی پیش رییس‌جمهور امریکا اعلام کرد که از این پس برای واردات فولاد ۲۵درصد و برای واردات آلومینیوم ۱۰درصد تعرفه گمرکی وضع خواهد شد. به گفته ترامپ، صنایع فولاد و آلومینیوم امریکا ده‌ها سال درنتیجه «تجارت ناعادلانه» آسیب دیده‌اند.

اما اتحادیه اروپا با انتقاد از این تصمیم ترامپ، آن را مخالف قوانین تجارت آزاد دانست. ژان کلود یونکر، رییس کمیسیون اتحادیه اروپا اعلام کرد که این اتحادیه شاهد اقدامات ناعادلانه‌یی نخواهد بود که صنایع و هزاران فرصت شغلی در اروپا را تهدید می‌کنند. او افزود که مقامات اتحادیه اروپا در روزهای آینده پیشنهادهایی مطابق ضوابط سازمان تجارت جهانی ارائه خواهند کرد و «اتحادیه اروپا واکنش قاطع و مناسبی در دفاع از منافع خود نشان خواهد داد.»

رییس کمیسیون اتحادیه اروپا از اقدامات احتمالی تلافی‌جویانه به‌طور مشخص سخنی نگفت. اما گفته می‌شود که کارشناسان اتحادیه اروپا از ماه‌ها پیش مشغول تهیه فهرستی از محصولات امریکایی هستند که قرار است به‌عنوان واکنشی علیه تصمیم دولت ترامپ مبنی بر وضع کردن تعرفه گمرکی بر واردات فولاد و آلومینیوم، برای آنها عوارض گمرکی تازه‌یی درنظر گرفته شود.

از این رو به نظر می‌رسد یکی از دستورکارهای جدی روسای جمهور دو کشور مهم عضو اتحادیه اروپا مذاکره با ترامپ بر سر جنگ تعرفه‌یی و توافق هسته‌یی است؛ آنچنان که سارا سندرز سخنگوی مطبوعاتی کاخ سفید امریکا، درباره سفر ماکرون به امریکا گفت که قرار است در این دیدار روابط دیپلماتیک و اقتصادی میان دو طرف تحکیم شود و دوستی میان دو رییس‌جمهوری تعمیق یابد.