گاز طبیعی؛ نفت امروز

محمود خاقانی  کارشناس بین‌المللی انرژی

اعلام نرخ یکسان ارز از روز سه‌شنبه 22 فروردین ماه 97 واکنش‌های مختلفی را در پی داشت.

نگاهی به واقعیت‌های اقتصادی جهان نشان می‌دهد که دولت‌ها وقتی با بحران‌های طبیعی (نظیر زلزله، خشکسالی، سیل و...) و بحران‌های شوکی سیاسی و اقتصادی نظیر مشکلات ناگهانی در روابط اقتصادی و تجاری مثلا افزایش تعرفه‌های گمرکی امریکا علیه واردات کالا از چین یا تحریم‌های اقتصادی امریکا علیه روسیه روش‌های علمی و اقتصادی مختلفی را مدنظر قرار می‌دهند.

 ارز جدید با پشتوانه گاز طبیعی؟

اتحادیه بین‌المللی گاز

(International Gas Union-IGU): در شانزدهمین همایش اتحادیه بین‌المللی گاز که در (اسلو) نروژ برگزار شداین پیام را منتشر کرد که «درباره گاز جدی باید بود.» جمهوری اسلامی ایران دارای بزرگ‌ترین ذخائر گاز طبیعی در جهان است. شرکت‌های چند ملیتی نفتی مانند

Shell, ExxonMobil, Total و... به سرعت تغییر ساختار می‌دهند و به نقش گاز طبیعی اهمیت بیشتری می‌دهند.

شرکت‌های مهم تولید برق اروپایی مانند Eon,RWE,Enell,EDF,GDF-Sues درگیر مذاکرات برای مشارکت در احداث خطوط لوله گاز و خرید گاز طبیعی مایع(LNG) با کشورهای عمده صادر‌کننده گاز شده‌اند. بنابراین با توجه به ضرورت کاهش گاز‌های گلخانه‌یی طرح‌های تبدیل گاز به برق و احداث نیروگاه‌های گازی درحال توسعه هستند.

 ضرورت جلب و جذب سرمایه‌گذاری

در صنعت تولید و توزیع گاز طبیعی ایران:

سوال این است که تریلیون‌ها یورو یا دلار سرمایه‌گذاری مورد نیاز در تولید و انتقال گاز به بازار مصرف از کجا تامین خواهد شد؟

در دولت هفتم و هشتم وزارت نفت جمهوری اسلامی ایران این روزها را پیش‌بینی می‌کرد و طرح‌های مختلفی را برای مطالعه و اجرا در دست اقدام قرار داد ازجمله در سال 2000میلادی اتحادیه اروپا برای تامین امینت عرضه گاز به بازار اروپا با وزارت نفت جمهوری اسلامی ایران یادداشت تفاهمی امضا کرد که براساس آن «مرکز مطالعات همکاری‌های انرژی ایران و اروپا» در محل موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی(وابسته به وزارت نفت) تاسیس شد. در چارچوب دیپلماسی انرژی ایران در آن زمان و طبق توافق به عمل آمده با اتحادیه اروپا طرف ایرانی سخت افزار مرکز مذکور را فراهم آورد و قرار بود که برای تهیه نرم‌افزار مرکز یاد شده اتحادیه اروپا حدود دو میلیون یورو تامین مالی کند. مرکز مذکور به طور رسمی با حضور مدیران ارشد ذی‌ربط اتحادیه اروپا در تهران توسط مهندس زنگنه درآن دوران افتتاح شد. در هر حال اروپا قبول دارد که بدون گاز ایران تامین امنیت عرضه گاز به بازار اروپا ممکن است با خطراتی مواجه باشد. منشور انرژی در بروکسل نیز به توسعه همکاری با ایران ابراز علاقه کرده است.

 گاز تولیدی از سنگ گاز (Shale Gas):

با توجه به تحریم‌های صنعت نفت وگاز ایران قیمت‌ها در بازار‌های بین‌المللی انرژی درسطحی حفظ شد تا تکنولوژی جدید حفاری موسوم به FRACKING برای شکستن سنگ‌های رسی «Shale» درچاه‌های عمیق گازی در امریکا برای تولید گاز طبیعی اقتصادی شوند و تولید گاز طبیعی در امریکا را به طور چشم‌گیری افزایش داد و امریکا امروز به عنوان یک صادر‌کننده گاز طبیعی مایع LNG دربازار بین‌المللی انرژی ایفای نقش می‌کند. اما به‌کار‌گیری این تکنولوژی جدید حفاری در اروپا صدمات زیست محیطی و مشکلات عدیده‌یی به همراه داشت و مردم را متوجه خطرات آتی کرد. در نتیجه در آلمان و فرانسه ممنوع شد و در انگلیس و سایر کشورهای اروپایی فعلا متوقف شد. در برخی از کشورهای اروپایی نظیر هلند به‌دلیل خطرات زلزله بعضی از چاه‌های تولید گاز طبیعی بکلی بسته شدند. درنتیجه جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشوری که بزرگ‌ترین ذخائر گاز طبیعی را دارد مجددا  مورد توجه قرار گرفت. به همین دلیل اسراییل، خانواده آل‌سعود و دولت ترامپ سعی بسیاری دارند که با بر هم زدن برجام جلو نزدیک شدن اروپا به ایران را بگیرند به همین دلیل برخی از کارشناسان اقتصاد انرژی مشکلات اخیر ارز در ایران را تا حدودی دست کاری در بازار ارز ایران و ایجاد یک جو روانی برای تحمیل فشار‌های سیاسی به ایران توصیف می‌کنند.

 دورنمای سرمایه‌گذاری در صنعت نفت ‌و گاز؟

در صنعت نفت و گاز برنامه‌ریزی، سرمایه‌گذاری و اتخاذ تصمیم برای طراحی و اجرا یک طرح بالا دستی یا پایین دستی و به تولید رساندن طرح‌ها پنج یا 10سال یا بیشتر طول می‌کشد. به همین دلیل همواره دورنمای تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری در صنایع نفت و گاز بلندمدت است. در واقع چنانچه برنامه هایی که در زمان دولت‌‌های قبل از دولت نهم و دهم برای پارس جنوبی و تولید نفت و گاز در دریای خزر طراحی شده بودند اجرایی وعملی می‌شدند و در دولت نهم و دهم دست خوش تغییر مدیریت‌ها و سلیقه‌یی عمل نمی‌شد، ایران امروز یکی از صادرکنندگان عمده گاز طبیعی مایع (LNG) در جهان محسوب می‌شد و در حوزه دریای خزر نیز تولید نفت و گاز از چند سال پیش شروع شده بود. درهرحال همانطور ضرب‌المثل قدیمی می‌گوید: «ماهی را هر وقت از آب بگیری تازه است» هیچ‌وقت برای شروع دیر نیست. به‌طور کلی مصرف‌کنندگان انرژی به‌ویژه برای تولید برق نگران تامین امنیت نفت خام نیستند ولی نگران تامین امنیت گاز طبیعی هستند. روسیه با توجه دقیق به این موضوع از چند سال پیش «دیپلماسی انرژی گاز» را در سیاست خارجی‌اش تعریف کرد و توانست موفقیت‌های مهمی نیز در روابط  خارجی‌اش با اروپا به دست آورد. البته همانطور که همگان می‌دانند از زمان فروپاشی شوروی سا بق در چارچوب سیاست‌های برون‌مرزی وزارت نفت جمهوری اسلامی ایران «دیپلماسی انرژی» تعریف شده بود و به همین دلیل در اجلاس‌های اوپک و مجمع کشورهای صادر‌کننده گاز(GECF) بانضمام سرمایه‌گذاری‌ها و معاملات معاوضه(Swap) نفت خام و طرح‌های اکتشاف و تولید در حوزه دریای خزر؛ اقدامات و پیگیرهای مرتبط با دیپلماسی انرژی نفت و گاز مثبت ارزیابی می‌شد که خوشبختانه در دولت یازدهم و متعاقبا در دولت دوازدهم(سفر اخیر ریاست‌جمهوری اسلامی ایران به ترکمنستان و جمهوری آذربایجان) به خوبی مورد توجه قرارگرفته و دردست پیگیری قرار دارند.

 مجمع اقتصادی سن پترزبورگ:

در یکی از همایش‌های مجمع اقتصادی که فدراسیون روسیه میزبان آن در شهر تاریخی سن پترزبورگ بود مهم‌ترین موضوع پیشنهاد پیوستن کشورهای تولید‌کننده و صادر‌کننده انرژی به سازمان کشورهای مصرف‌کننده انرژی بود و گفته شد که:«در واقع همه ما منافع مشترک داریم و نمی‌توانیم تامین امنیت نفت را مجزا از تامین امنیت گاز؛ بهینه مصرف کردن انرژی و تولید برق از انرژی‌های فسیلی در نظر بگیریم».

 یک روش جدید برای حل مساله نفت

گاز و دلار:

آقای کریس کوک-Chris Cook- از تحلیلگران و صاحب‌نظران اقتصاد انرژی اروپا که از او دعوت شده است در یک همایش به میزبانی وزارت انرژی روسیه در ماه آوریل 2018(اردیبهشت ماه 1397) سخنرانی کند و در یکی از دانشگاه‌های اروپا مشغول تحقیق روی بازار بین‌المللی گاز است در مقاله‌یی که برای نشریه «تایمز آسیا» نوشت این نکته را مورد توجه قرارداد که همواره بین قیمت گاز و قیمت نفت به ویژه در مواردی که نفت خام و نفت کوره سنگین برای تولید برق مورد توجه هستند، رابطه نزدیکی برقرار بوده است. به طور مثال قرارداد خرید گاز طبیعی اروپا از شرکت گازپروم از زمان قبل از فروپاشی شوروی سابق تاکنون به قیمت نفت مرتبط است.

 بهره بانکی دلار هنوز درسطحی قراردارد که صاحبان سرمایه که برای حفظ قدرت خرید دلار مایلند هر نوع کالایی را بخرند و مالک شوند به تبلیغات بانکی برای سپرده‌گذاری نقدی مردم در بانک‌های سرمایه‌گذاری برای سرمایه‌گذاری بانک‌ها در صنایع نفت و گاز توجه می‌کنند. مناسبت دارد همین روش نیز در ایران مد نظر قرار داده شود.

آقای کریس کوک در مقاله‌اش متذکر شده است که از سال 2005 تولید‌کنندگان نفت از طریق اجاره مالی نفت(FINANCIAL OIL LEASING) به اینگونه منابع مالی دسترسی دارند.

در واقع صاحبان مخازن تولید انرژی از طریق نفت و گازی که بابت آن پولی پرداخت نکرده‌اند و در اعماق زمین ذخیره شده است به منابع پولی و مالی مورد نیازشان دسترسی پیدا می‌کنند.

به عبارتی دیگر تولیدکنندگان نفت و گاز دلارهای صاحبان سرمایه را بدون بهره وام می‌گیرند و صاحبان دلارها با پولشان در عوض از تولیدکننده، نفت و گاز را به صورت وام یا اجاره دریافت کرده است. بنابراین از طریق این روش صاحبان دلار این آرامش فکری را دارند که در صورت سقوط ارزش دلار و کاهش قدرت خرید دلار ارزش سرمایه آنها به صورت نفت و گاز حفظ خواهد شد.

 دو حالت همواره در بازار کالا تجربه شده است:

بازار متعلق به فروشندگان: تقاضا بیشتر از عرضه است و در نتیجه قیمت آنقدر بالا می‌رود تا اینکه تقاضا کم می‌شود.

بازار متعلق به خریداران: عرضه بیشتر از تقاضاست. در نتیجه تولید صرف نمی‌کند و قیمت آنقدر کاهش پیدا می‌کند که تولید از بازار خارج می‌شود.

با توجه به دو حالت فوق آقای کریس کوک در مقاله‌اش یادآوری کرده است که در اوایل سال 2009 قیمت نفت خام در بازر تا سطح بین هفتاد تا هشتاد دلار بالا رفت. عربستان سعودی اعلام کرد که قیمت بازار در این سطح قیمت مناسبی است و امریکا هم با عربستان سعودی در این زمینه توافق داشت. اما با شروع نهضت‌های هشیاری بیداری اسلامی اعراب برای به دست گرفتن سرنوشت شان و سقوط حکومت‌های دیکتاتوری به ویژه از زمانی که تولید نفت لیبی از بازار بین‌المللی اروپا خارج شد، شایعه‌سازان و بازاربازان و بازار‌سازان مشهور به سفته‌بازان نقشی که در سال 2008 در بازار‌های بین‌المللی انرژی داشتند را مجددا احیا کردند و با ایجاد ترس و نگرانی از آینده تامین امنیت عرضه نفت خام قیمت‌ها را بالا بردند. متعاقبا در سال‌های اخیر قیمت‌ها را پایین آوردند و در سطح فعلی نگه داشته‌اند. هنوز مشخص نیست که در چه قیمتی تقاضا برای نفت خام کاهش پیدا خواهد کرد. اما اتفاقی که توجه همگان را در بازارهای بین‌المللی انرژی جلب کرده است، اصرار خریداران گاز طبیعی و ضرورت قطع ارتباط تاریخی قیمت نفت خام و گاز طبیعی است.

آقای کریس کوک در مقاله‌اش متذکر شده است که مشتریان اروپایی شرکت گاز پروم روسیه که به منابع جایگزین خرید گازاز شرکت گازپروم روسیه نظیر خرید گاز طبیعی مایع(LNG) دسترسی دارند، برای تغییر قیمت خرید گاز و قطع رابطه آن با قیمت نفت خام که به نظر آنان گران است اهتمام می‌ورزند. بدیهی است که این تقاضای خریداران گاز طبیعی با مخالفت تولیدکنندگان و فروشندگان گاز طبیعی نظیر گاز پروم و بقیه روبه‌رو باشد.

 پولی شدن بازار انرژی؟

روش جاری جلب و جذ ب برای ورود و خروج پول در بازارهای سرمایه موجب پولی شدن بازار بدون توجه و دقت به واقعیت‌های پایه‌یی و اصولی عرضه و تقاضا برای نفت و گاز شده و خواهد شد. آقای کریس کوک که در سوابق علمی و حرفه‌یی‌اش مدیریت اجرایی بازار بورس نفت لندن IPE را نیز ثبت کرده و مدیر گروه مطالعاتی بورسی بین‌المللی نفت ایران در جزیره کیش هم بوده در مقاله‌اش در آسیاتایمز متذکر شده که این روش جاری در بازاربرای جلب و جذب سرمایه موجب ایجاد نوسانات قیمت و در نتیجه شرایط نا مطمئن برای سرمایه‌گذار به ویژه برای توسعه و احداث بخش‌های زیربنایی صنعت نفت و گاز شده است. وی توضیح داده است که در این میان فقط واسطه‌ها و دلالان فعال در بازار نفت و گاز، سودهای کلانی نصیبشان می‌شود. بنابراین؛ بازار نفت و گاز به اعتقاد آقای کریس کوک Chris Cook نیازمند شفاف‌سازی، انعطاف‌پذیری و پایدار بودن است. در قرن 21 تولید‌کننده نفت و گاز نیازمند امنیت تقاضا و جلب و جذب سرمایه در احداث زیر بناها و مصرف‌کننده نفت و گاز نیازمند تامین امنیت عرضه برای تجارت(خرید و فروش) نفت و گازمی باشند. بنابراین باید شرایط جدیدی را توافق کنند.

 شرایط جدید تجارت نفت و گاز

 قطع ارتباط قیمت نفت و دلار:

آقای کریس کوک در مقاله‌اش پیشنهاد داده است، تولید‌کنندگان و مصرف کنند گان نفت و گاز چنانچه درباره قطع قیمت نفت خام با دلار امریکا و متعاقبا قطع ارتباط قیمت گاز با نفت توافق کنند جلو بروز اختلاف در مذاکرات قرارداد خرید و فروش را خواهند گرفت. ضرورت جلب و جذب تریلیون‌ها دلار سرمایه‌گذاری برای صنعت گاز به عنوان سوختی که می‌تواند دوست محیط زیست باشد از اهمیت بسیاری برخوردار است و این حجم لازم پول و سرمایه را نظام پولی و اقتصادی فعلی که وابسته به دلار و مشکلات دلار است و کارایی‌اش را به کلی از دست داده است، نمی‌تواند تامین کند. بنابراین کارشناسان اقتصاد انرژی توجه دولت دوازدهم که هنوز سعی دارد مشکلات اقتصادی کشور را با راه‌حل‌های قدیمی رتق و فتق کند، به این نکته جلب می‌کنند که نمی‌توان مشکلات قرن بیست و یکم را با راه‌حل‌های قرن بیستم حل و فصل کرد.

 اتاق پایاپای تسویه گازی:

راه‌حل قرن بیست و یکمی را می‌ توان در تشکیل اتحادیه تسویه گاز Gas Clearing Union-GCU  تعریف کرد. در صورت تشکیل اتحادیه تسویه گاز GCU شاهد آن خواهیم بود که با سازمان‌های عریض و طویل و غیرپاسخگو بین‌المللی فعلی کاملا تفاوت خواهد داشت. زیرا این سازمان بین‌المللی جدید به‌سادگی دربر‌گیرنده توافق همگانی میان مصرف‌کنندگان مثلا  اعضا

INTERNATIONAL EMISSIONS TRADING ASSQCIATIAN-IETA و تولید‌کنندگان، مجمع کشورهای صادر‌کننده گازGECF خواهد بود و تمامی آنها عضو اتحادیه تسویه گاز GCU خواهند شد. در این اتحادیه قراردادها و معاملات گاز پیگیری و ثبت خواهند شد و شماره ثبتی تحت عنوان تسویه گاز به آنها تعلق خواهد یافت که توسط یک شخص سوم و بی‌طرف امانت‌دار به عنوان قیم(Custodian) نگهداری خواهد شد و سیاست‌گذاری‌های بازار گاز نیز توسط پیمانکاران توسعه، مدیریت و عملیاتی خواهند شد.

اجرای قرارداد در برگیرنده یک طرف قرارداد متمرکز (Central Counter Party-CCP) که تمامی خطر بازار در یکجا جمع شود، نخواهند بود بلکه توسط یک ضمانت دو جانبه توافق و مورد حمایت قرار خواهد گرفت که اقای کریس کوک آن را یک چارچوب اعتماد(a trust framework) نام نهاده است که براساس این روش جدید:

الف: ارزیابی را تامین‌کنندگان مالی یا ضمانت ‌کنندگان که در مجموعه سازمان، تشکیلات و... قیم (Custodian) عضویت دارند، انجام خواهند داد.

ب: دقت در اجرای مقررات به‌طور مثال محدودیت‌ها، تعلیق یا فسخ حق ثبت معامله در بازار گاز توسط اتحادیه پایاپای تسویه گاز GCU

ج: ضرب‌المثلی است که می‌گوید تابش نور آفتاب بهترین ضد عفونی‌کننده است در این روش جدید نیز شفاف‌سازی بازار گاز را تجربه خواهیم کرد.

تولیدکنندگان گاز طبیعی عضو اتحادیه پایاپای تسویه گاز GCU از مدیران اتحادیه مذکور درخواست می‌کنند که اوراق اعتباری بدون سررسید به صورت واحدهای سهام گازی Gas Units را ایجاد و صادر کنند که قابل مبادله برای پرداخت به صورت مقدار گاز ثابت و استاندارد- معادل انرژی- باشد.

واحدهای سهام مورد نظر رقمی دربرگیرنده حجم استاندارد گاز یعنی مترمکعب نخواهند داشت بلکه به صورت استاندارد انرژی نظیر یک میلیون بی‌تی یو 1MMBtu خواهد بود که تولید‌کنندگان گاز طبیعی آن را قبول می‌کنند و گاز طبیعی را به صورت فیزیکی به مصرف‌کنندگان عضو اتحادیه پایاپای تسویه گاز GCU به هر قیمتی- به دلار یا هر چه طرفین توافق کنند- می‌فروشند و خریدار گاز واحدهای سهام گازی- –Gas Units را به عنوان ثمن معامله به فروشنده تحویل می‌نماید. نتیجه این روش کار را وام گازی

- GAS LOAN- وام گازی است.

آقای کریس کوک عضو کنسرسیومی بود که توسط بورس تهران تشکیل شد و با کارفرمایی وزارت نفت و شرکت‌های زیرمجموعه آن و نیز صندوق بازنشستگی و رفاه کارکنان صنعت نفت بازار بورس بین‌المللی نفت ایران در جزیره کیش را مطالعه و ساختار آن را تعریف کردند. این بازار ثبت و تاسیس شد. اما درحال حاضر فعال نیست. در دورانی که من مدیر بخش انرژی، محیط زیست و معادن در دبیرخانه سازمان همکاری اقتصادی(اکو) بودم برنامه عملی همکاری‌های منطقه‌یی انرژی خوبی تدوین شد که در ادامه آن برنامه‌ها و اجلاس وزرای نفت و انرژی اکو موضوع همکاری‌های اقتصاد انرژی(اکو) با همسایگان اکو که دربرگیرنده اروپا نیز می‌شود، مطرح و پیگیری شده است.

برخی پیشنهاد دارند که در این شرایط خاص می‌توان تاسیس سازمان همکاری‌های اقتصادی کشور‌های صادر‌کننده و وارد‌کننده پترولیوم  Economic Cooperation Organization of Petroleum Exporting & Importing Countries –ECOPEIC یا شبکه انرژی اکو- خزر را به ابتکار سازمان همکاری اقتصادی اکو که 4 کشور عضو سازمان مذکور ازجمله کشورهای ساحلی دریای خزر هستند را به طور جدی پیگری کرد و در چارچوب آن سازمان اتحادیه پایاپای تسویه گاز GCU را برای شبکه انرژی دریای خزر- اکو را تعریف کرد.

در چارچوب این نظریه تازه و در راستای بحث سکه‌های مجازی می‌توانیم طرح سکه انرژی (درمجموعه شبکه انرژی خزر- اکو

Energy Coin) و برای ایران با تکیه به ذخایر عظیم گاز طبیعی ایران و حل مشکل تحریم‌های دلاری فعلی سکه گاز(Gas Coin) را تعریف کرد.

 نتیجه‌گیری:

دولت ترامپ قصد دارد به هر طریق ممکن جلو رشد اقتصادی و افزایش توان و ظرفیت تولید نفت و گاز ایران گرفته شود. زیرا از یک سو با جلوگیری از توان و افزایش ظرفیت تولید نفت و گاز در ایران موجب ادامه مشکلات اقتصادی فعلی ایران است و از سوی دیگر متحدان امریکا در منطقه و صنعت نفت وگاز امریکا از منزوی کردن نظام جمهوری اسلامی ایران متنفع خواهند شد. دولت ترامپ عدم رضایت و ناخشنودی خود از موفقیت چشمگیر برجام و موفقیت وزارت نفت جمهوری اسلامی ایران مرتبط با افزایش تولید نفت خام تا سطح قبل از تحریم‌ها و افزایش حجم تولید گاز طبیعی را به طور آشکار بیان کرده و می‌کند. بنابراین در شرایط فعلی بازار بین‌المللی نفت و گاز طبیعی احداث خطوط لوله انتقال نفت و گاز حوزه دریای خزر از هر مسیر غیر از مسیر جمهوری اسلامی ایران یا احداث تاسیسات و کارخانه‌های تبدیل گاز به گاز مایع(LNG) و... از نظر اقتصادی بودن مورد سوال هستند. اما توافق با ایران و مشارکت با صنعت نفت و انرژی ایران از طریق آورده تکنولوژی برای تبدیل حامل‌های اولیه انرژی به انرژی برق(تولید همزمان آب با شرین کردن آب دریا و...) در شرایطی که آلودگی هوا موضوع مطرح روز است و استفاده از برق در شبکه حمل و نقل عمومی و سرمایه‌گذاری در این صنعت از نظر اقتصادی توجیه دارد. کارشناسان معتقدند که درصورت توجه به ایجاد شبکه انرژی خزر(خزر- اکو) و محور قرار گرفتن ایران نه فقط نفت و گاز منطقه می‌توانند به برق تبدیل شوند و از طریق شبکه بسیار موثر انتقال برق با ولتاژ بالا اچ وی دی سی (HVDC) انتقال یابند بلکه شرایط برای تولید هر گونه انرژی بادی، خورشیدی و غیره نیز مهیا خواهد بود تا برای برق تولید شده از انرژی‌های تجدیدپذیر از همین شبکه انتقال یابند. تعریف اینگونه طرح‌ها مورد حمایت بانک جهانی نیز است و در ایران نیز ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور پتانسیل‌های بالایی به منظور تعریف طرح‌های ملی در این حوزه و جلب و جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی فراهم آورده است.

بنابراین:

 همکاری شرکای بالقوه اقتصادی، ایران می‌تواند زیرساخت‌های فنی و تجاری لازم برای تبدیل حامل‌های اولیه انرژی(گاز طبیعی) به برق با قیمتی که مصرف‌کننده توان پرداخت بهای آن را داشته باشد و در تولید و انتقال برق نیز سهام‌دار باشد را فراهم و نقش ویژه‌یی ایفا کند(توجه به برنامه ششم توسعه کشور.) مصرف‌کننده ایرانی نیز به جای دریافت یارانه نقدی با سرمایه‌گذاری این یارانه‌ها در اینگونه پروژه‌ها سود سهام انرژی دریافت خواهند کرد. پس خوب است که وزارت نفت لایحه‌های لازم برای تقدیم به مجلس شورای اسلامی برای تبدیل به قانون و مقررات تازه‌یی برای تجارت انرژی را تعریف کند. این قوانین و مقررات تازه تامین امنیت عرضه انرژی برای مصرف‌کننده و تامین امنیت، تقاضا برای تولید‌کننده را تضمین خواهد کرد. علاوه بر آن برای حل مشکل کاهش نرخ برابری ریال ایران با ارزهای خارجی اقتصاد ایران از وابستگی به دلار امریکا رها خواهد شد.