معمای مومیایی
ریحانه جاویدی|
روز گذشته خبری مبنی بر پیدا شدن یک جسد مومیایی در حرم حضرت عبدالعظیم حسنی(ع)، در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد. مومیایی که برخی معتقدند جسد رضا خان پهلوی است اما به دنبال انتشار این خبر، موجی از اظهارنظرهای ضد و نقیض هم شکل گرفت، مسوولان حرم حضرت عبدالعظیم(ع)، چنین خبری را از اساس تکذیب کردند اما رییس کمیته میراث فرهنگی شورای شهر تهران، آن را تایید کرد این در حالی است که مسوولان میراث فرهنگی، نسبت به این موضوع نظر خاصی نداشته و در جریان جزئیات ماجرا هم نبودند.
بی‌تفاوتی میراث فرهنگی
اردیبهشت سال 1359، مقبره بزرگی که جنازه مومیایی شده رضا پهلوی در آن دفن شده بود، تخریب شد؛ اما با تخریب مقبره، جسد رضاخان پیدا نشد. بعد از این اتفاق، اظهارنظرهای متفاوتی دهان به دهان چرخید، برخی معتقد بودند محمدرضا پهلوی هنگام خروج از کشور مخفیانه جسد پدرش را هم با خود برده است اما حال بعد از گذشت 38 سال از این اتفاق در پی حفاری در قسمت غربی صحن شاه‌عبدالعظیم حسنی، یک جسد مومیایی پیدا شده که گمانه‌ها حاکی از آن است، این جسد به رضاخان تعلق دارد. با این حال بین مسوولان نسبت به این اتفاق اختلاف نظر وجود دارد. امیرمصیب رحیم زاده، رییس اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهر ری، با بیان اینکه متولیان آستان حرم عبدالعظیم هیچ استعلامی مبنی بر توسعه صحن از اداره میراث شهر ری نگرفته‌اند، درباره خبر کشف جسد مومیایی به تعادل گفت: «من هم خبر را از رسانه‌ها شنیدم. قطعا باید این موضوع پیگیری شود اما هنوز خبر رسمی از سوی آستان حرم عبدالعظیم درباره پیدا شدن مومیایی به میراث فرهنگی ارسال نشده است. هنوز کارشناسی از سوی میراث فرهنگی به حرم نرفته است چرا که در اداره شهر ری باستان‌شناس و کارشناس نداریم و باید اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران، کارشناس اعزام کند. ما برای اداره کل تهران درخواست فرستادیم اگر کارشناس کار دیگری نداشته باشد، در روزهای آتی برای بررسی به حرم اعزام می‌شود.» اظهارات رحیم‌زاده در حالی است که سپیده سیروس‌نیا، معاون میراث فرهنگی، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، در پاسخ به تعادل، نسبت به موضوع اظهار بی‌اطلاعی کرده و پاسخگویی را به محمد حسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور ارجاع داد، در حالی که ساعاتی پس از انتشار این خبر، محمدرضا نعمتی، مدیر اداره باستان‌شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران در گفت‌وگو با ایسنا با اظهار بی‌اطلاعی از کشف جسد مومیایی اعلام کرد: «اگر چنین اتفاقی بیفتد، قطعا باید نخست میراث فرهنگی استان تهران را در جریان بگذارند تا از این طریق تیم کاوش و مطالعه برای بررسی محوطه وارد عمل شود.»
جسد دفن شد
بی‌تفاوتی و بی‌خبری مسوولان میراث فرهنگی، در حالی است که متولیان آستان حرم عبدالعظیم حسنی، ساعتی بعد از انتشار این خبر، مومیایی بودن جسد را تکذیب کرده و اعلام کردند جسد با رعایت موازین اسلامی بار دیگر دفن شد. مصطفی آجرلو، مدیر روابط عمومی آستان حرم شاه عبدالعظیم(ع)، درباره این موضوع به مهر گفت: «ما بقایایی از یک جسد را پیدا کرده‌ایم که مومیایی نبود این اتفاق طبیعی است که جسدی در محدوده حرم شاه عبدالعظیم(ع) پیدا شود چون این جا قبرستان بوده است و مشخص است که اجرای هر طرح توسعه و حفاری منجر به کشف بقایایی از اجساد دفن شده باشد. به محض پیدا شدن بقایای جسد طبق قواعد اسلامی آن را دفن کردیم این اتفاق جدیدی نبوده است که اینچنین در فضاهای مجازی منتشر شده است.» او درباره اینکه برخی احتمال می‌دهند این جسد متعلق به رضاخان بوده افزود: «من در مقامی نیستم که تشخیص بدهم بقایای جسد متعلق به چه کسی بوده است و درباره اینکه اصلا رضاخان اینجا دفن شده یا نه اطلاعی ندارم من هم همان اطلاعاتی را دارم که بقیه می‌گویند. بازهم تاکید می‌کنم که این اتفاق طبیعی است که جسدی پیدا کنیم بدون اینکه سنگ قبری داشته باشد چون اینجا سال‌ها یک قبرستان بوده است.»
مومیایی متعلق به هر کسی باشد، باید حفظ شود
با وجود اینکه مسوولان آستان حرم عبدالعظیم حسنی، بر مومیایی نبودن جسد کشف شده در جریان عملیات عمرانی در صحن غربی حرم، تاکید دارند اما حسن خلیل‌آبادی، رییس کمیته میراث فرهنگی شورای شهر تهران، مومیایی بودن جسد را تایید کرد. او با بیان اینکه عملیات عمرانی برای بررسی جزئیات جسد کشف شده، متوقف شده است، گفت: «برخی احتمال می‌دهند که جنازه متعلق به پهلوی اول باشد که به صورت مومیایی شده به تهران آورده شده و در حرم عبدالعظیم حسنی(ع) دفن شده است. با وجود این جنازه متعلق به هر کسی که باشد به دلیل اینکه مومیایی شده جنبه میراثی دارد و باید حفظ شود. البته نظر نهایی را باید کارشناسان میراث و پزشکی قانونی بدهند که ببینیم که این جنازه متعلق به چه کسی است.»سکوت مسوولان میراث فرهنگی و تلاش مسوولان آستان حرم عبدالعظیم(ع) برای عادی نشان دادن ماجرا در حالی است که کارشناسان معتقدند اگر قدمت مومیایی کشف شده، به 60 تا 70 سال برسد احتمال اینکه متعلق به پهلوی اول باشد، بالاست. مهدی حجت، رییس ایکوموس ایران (شورای بین‌المللی ابنیه و محوطه‌های تاریخی) درباره این موضوع بیان کرد: «به محض اینکه یک متخصص باستان شناس جنازه را ببیند می‌تواند عمر جنازه را تشخیص دهد. در صورتی که حدود ۶۰ الی ۷۰ سال قدمت داشته باشد احتمال اینکه متعلق به رضا شاه باشد وجود دارد و نیاز به تحقیقات بیشتر باستان‌شناسی و تاریخی دارد. اگر هم قدیمی‌تر باشد که باز مانند سایر جنازه‌های کشف شده تاریخی مورد پژوهش باستان‌شناسان قرار می‌گیرد.»
او در پاسخ به این پرسش که آیا مسوولان حرم شاه عبدالعظیم(ع) به کارشناسان میراث فرهنگی اجازه تحقیق و کاوش می‌دهند، افزود: اجازه می‌دهند معنایی ندارد. اگر یک جسد مومیایی کشف شده وظیفه آنها است سازمان میراث فرهنگی را مطلع کنند. سازمان هم به پژوهشگاه اطلاع می‌دهد و آنها یک تیم باستان‌شناسی از پژوهشکده باستان‌شناسی برای تحقیقات بیشتر روانه می‌کنند. حتی حق ندارند جنازه را جابه‌جا کنند.
