جنگ با سرطان با دست خالی

سالانه حدود 100هزار بیمار جدید مبتلا به سرطان در کشور شناسایی می‌شوند و از طرفی حدود 40 هزار بیمار سرطانی جان خود را از دست می‌دهند. یکی از علل اصلی این مرگ‌ها مراجعه دیرهنگام برخی مبتلایان به سرطان برای درمان است که خود علت‌هایی دارد؛ اطلاع دیرهنگام از ابتلا به سرطان، این بیماری را کشنده می‌کند. از سویی هزینه‌های درمان این بیماری کمرشکن بوده و آن طور که برخی متخصصان می‌گویند گاه ممکن است یک نسخه تا 15میلیون تومان هم هزینه داشته باشد و از سوی دیگر مراکز درمانی در دسترس همگان نیست. با این وجود هنوز هم آنچه هزینه‌های درمان سرطان را کمرشکن می‌کند، عدم تعهد بیمه‌ها نسبت به پرداخت هزینه داروهای بیماران سرطانی است که بار سنگین نسخه‌های تجویز شده را بر دوش بیماران باقی می‌گذارد. از طرف دیگر شیوه‌های نوین درمان سرطان مانند رادیوتراپی که در سال‌های اخیر از شیمی درمانی سبقت گرفته است بر مشکلات این بیماران اضافه کرده، چرا که دسترسی به مراکزی که این خدمات را ارائه دهند، دشوار است تا جایی که اواخر سال گذشته بر اساس آماری که قاسم جان بابایی، معاون درمان وزیر بهداشت اعلام کرد، حدود 20 مرکز رادیوتراپی در کشور وجود داشت که فضای خالی دارند ولی دستگاه رادیوتراپی ندارند. اگرچه آن طور که جان‌بابایی گفته بود قرار بر این شد از فروردین سال 97، طی یک دوره سه تا پنج‌ساله این مراکز به دستگاه رادیوتراپی مجهز شوند اما هنوز خبری از شروع این برنامه نیست.

 خبری از بیمه نیست

اگرچه بعد از اجرای طرح تحول سلامت، شیمی درمانی و سایر اقدامات مرتبط با آن در بیمارستان‌های دولتی رایگان انجام می‌شود اما هنوز هم بیمه‌ها هزینه داروهای بیماران سرطانی را تقبل نمی‌کنند و نسخه‌های آنها از 300 هزار تومان برای داروی خوراکی تا یک میلیون تومان برای داروهای تزریقی در نوسان است. فاطمه ورشویی‌تبریزی متخصص رادیوتراپی و انکولوژی که مدیر یکی از مراکز رادیوتراپی کشور هم هست درباره هزینه‌های درمان سرطان می‌گوید: «هزینه‌ها معیارهای گوناگونی دارد. از نسخه‌های 100 هزار تومانی شروع شده و حتی ممکن است نسخه 15 میلیون تومانی برای یک ماه لازم باشد. البته با نگاه به اینکه خیلی از داروها را نیز بیمه‌ها پوشش نمی‌دهند، می‌توان گفت، هزینه‌های سرسام‌آور بر بیمار وارد می‌کند. طرح تحول سلامت برای شیمی درمانی و پرتو درمانی از هزینه‌های بیماران کاسته است. هزینه پرتو درمانی بین 8 تا 10 میلیون تومان و شیمی درمانی حداقل ماهانه 700 هزار تومان هزینه تزریق برای بیمار طی دوره است که در این طرح تقریبا صفر می‌شود و بیمار باید تنها هزینه دارو را پرداخت کند، اما همان هم برای بیشتر افراد خیلی زیاد است. به ویژه تهیه داروهایی که تحت پوشش بیمه‌های پایه قرار ندارند و بیشتر داروهای جدید و گران هم از این دسته‌اند.

این متخصص رادیوتراپی و انکولوژی در ادامه با بیان اینکه داروهای ایرانی با نوع خارجی آن تفاوت قیمت بسیار دارد، بیان می‌کند: من معتقد به حمایت از تولید داخلی هستم. اگر دارویی تولید داخل باشد و کارآزمایی‌های بالینی را رد کند و مستنداتی ارائه شود که پزشکان باور داشته باشند به اندازه داروی خارجی اثربخشی دارد، آن را تجویز خواهم کرد؛ زیرا هزینه‌ها بسیار کاهش پیدا کرده، بیمار راحت‌تر آن را تهیه می‌کند و به اقتصاد کشور کمک می‌شود. اما در برخی داروها به ویژه داروهای گران‌تر آنچنان اختلاف قیمتی وجود ندارد و نوع خارجی و ایرانی تفاوت قیمت زیادی با هم ندارد. »

 تهیه دستورالعمل برای کاهش هزینه

اظهارات ورشویی در حالی است که آن طور که رییس اداره پیشگیری از سرطان وزارت بهداشت بیان کرده است، میزان بروز سرطان در مردان ایرانی 134 نفر و در زنان نیز 128 نفر به ازای هر صد هزار نفر جمعیت است. بیش از 300 هزار فرد مبتلا به سرطان در کشور وجود دارد و هر سال حدود90 هزار نفر به جمعیت این بیماران اضافه می‌شود. هزینه‌های مستقیم سرطان یعنی خدمات تشخیصی و درمانی و... حدود 3هزار میلیارد تومان و مجموع هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم بیش از 10 هزار میلیارد تومان در سال است. علی قنبری‌مطلق درباره این موضوع افزود: « کی از چالش‌هایی که در سطح نظام سلامت وجود دارد همین مورد است. سازمان‌های بیمه‌گر ذکر می‌کنند کار آنها پیشگیری نیست و خدمات غربالگری را تحت پوشش بیمه‌ها قبول نمی‌کنند. اما طنز ماجرا این است که این خدمات اگر در نسخه‌های پزشکان تجویز شود، کاملا پوشش داده می‌شود، اما اگر بخواهیم در ساختار وزارت بهداشت برای نظم‌دهی و استانداردسازی خدمات تشخیص زودهنگام برنامه‌ریزی کنیم، دچار چالش می‌شویم. به همین منظور قدم‌های اولیه برای طراحی خدمات تشخیص زودهنگام انجام شده و درصدد توسعه آن هستیم. اگر خدمات تشخیص زود هنگام به صورت نظام‌مند در کشور انجام شود، هزینه‌ها کم می‌شود، زیرا از تجویز بی‌مورد خدمات تشخیص زودهنگام جلوگیری می‌شود و افزون بر آن با تشخیص زودتر سرطان، هزینه‌های درمانی نظام سلامت به صورت عام و سازمان‌های بیمه‌گر بطور خاص کاهش پیدا می‌کند. تا وقتی به این موارد توجه نشود، در جا خواهیم زد و درگیر جبران کمبود اعتبارات نظام سلامت خواهیم بود. »

تلاش برای کاهش هزینه‌های درمان سرطان، وزارت بهداشت را ملزم به تهیه گایدلاین‌هایی کرده است تا با کمک آن از تجویز چند باره داروها جلوگیری شود، موضوعی که علاوه بر قنبری‌مطلق، قاسم جان‌بابایی، معاون درمان وزیر بهداشت هم به آن اشاره کرده گفت: « در نظام سلامت باید در منابع و مصارف تجدید نظر کنیم، این یک واقعیت است که از نظر برخی داروها و ملزومات پزشکی بیش از حد نیاز، در کشور مصرف داریم و باید با توجه به متوسط مصرف دنیا، میزان مصرف این اقلام را کم کنیم، مثلا برخی داروهای جدید وجود دارد که پزشکان بدون هیچ گایدلاین و دستورالعملی تجویز می‌کنند. قرار است برای ساماندهی و کاهش این نوع تجویزها، گایدلاین و راهنمای بالینی تدوین شود، سال گذشته حدود 200 راهنمای بالینی با مشارکت استادان برجسته رشته‌های تخصصی تدوین شد اما برخی از آنها در حوزه خدمات پرهزینه نبود، الان به دنبال این هستیم که راهنماهای بالینی را برای خدمات پرهزینه تدوین کنیم. »

او افزود: «یکی از راهنماهای بالینی تدوین شده، گایدلاین درمان سرطان است. بر اساس راهنماهای بالینی سرطان هر بیمار مبتلا به سرطان باید یک کدشناسایی داشته باشد و هر پزشکی می‌خواهد داروی این بیمار را تغییر دهد، باید بر اساس راهنمای بالینی این کار را انجام دهد. گایدلاین و راهنمای بالینی درمان سرطان در وزارت بهداشت تدوین شده است و اجرای آن عملی است اما نرم‌افزار آن باید تهیه شود، چون راهنمای بالینی درمان سرطان باید در نرم‌افزار خوانده شود. در این نرم‌افزار پزشک پس از تایید کد بیمار باید دلایل تجویز داروی مورد نظر را وارد کند و اگر بیماری از یک لایه درمانی به لایه گرانتر می‌رود باید پزشک دلیل آن را در نرم‌افزار تشریح کند. »